Το µυστήριο του χαµόγελου

Από πού πηγάζει ένα χαµόγελο;
 Ποιος είναι ο σκοπός του και ποια η επίδρασή του στους γύρω µας;
Τι είναι αυτό που µας κάνει να συστέλλουµε τους µείζονες ζυγοµατικούς µυς και ν’ ανυψώνουµε τις δύο γωνίες του στόµατος;

Μία οµάδα επιστηµόνων αποφάσισε να µελετήσει αυτό που συνήθως θεωρούµε «αυτονόητο»: το χαµόγελο και τους διάφορους τύπους του, που έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν τη διάθεσή µας στη στιγµή.

Η Πόλα Νίντενταλ και οι συνεργάτες της ανέλυσαν πλήθος µελετών, από µαγνητικές τοµογραφίες µέχρι κοινωνικές αναλύσεις, µε στόχο να δηµιουργήσουν ένα νέο επιστηµονικό µοντέλο για το χαµόγελο, εξηγώντας όχι µόνο την πηγή του, αλλά και το πώς το αντιλαµβάνονται οι άνθρωποι. Σε ένα πρόσφατο τεύχος της επιθεώρησης «Behavioral and Brain Sciences» (Συµπεριφορικές και εγκεφαλικές επιστήµες) κατέληξε στο συµπέρασµα ότι το χαµόγελο δεν είναι απλά η έκφραση ενός εσωτερικού συναισθήµατος, αλλά και το φανερό κοµµάτι της «συνάντησης» δύο ανθρώπων. Η Νίντενταλ κατηγοριοποίησε τα διαφορετικά είδη χαµόγελου ανάλογα µε διαφοροποιήσεις στην έκφραση του προσώπου, όµως επισηµαίνει πως αυτές από µόνες τους δεν µπορούν να δώσουν απαντήσεις στο µυστήριο του χαµόγελου. Κάποιοι ερευνητές προσπαθούν να φτάσουν στην πηγή, να κατανοήσουν την κατάσταση του εγκεφάλου που παράγει ένα χαµόγελο. Εχουν βρει για παράδειγµα, ότι όσο περισσότερο συστέλλονται οι ζυγοµατικοί µύες τόσο πιο ευτυχισµένοι λένε πως είναι αυτοί που χαµογελούν. Από την άλλη όµως, οι ίδιοι µύες συστέλλονται όταν αισθανόµαστε στεναχώρια ή αηδία. Γιατί όµως τα συναισθήµα τά µας «φαίνονται» στο στόµα µας;

Ο Δαρβίνος προσπάθησε για χρόνια να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτηµα και εντόπισε κοινά µε τον άνθρωπο στοιχεία στους χιµπαντζήδες, οι οποίοι επίσης ανυψώνουν τις γωνίες του στόµατός τους. Ο Δαρβίνος θεώρησε ότι οι χιµπαντζήδες χαµογελούν κι αυτοί. Οι ειδικοί στα πρωτεύοντα θηλαστικά συµφωνούν και χωρίζουν τα χαµόγελα των χιµπαντζήδων σε κατηγορίες, ανάλογα µε την αιτία ή τη σκοπιµότητά τους. Μερικές φορές χαµογελούν από ευχαρίστηση, όπως όταν παίζουν τα µικρά µεταξύ τους. Αλλες φορές, χαµογελούν όταν προσπαθούν να συσφίγξουν τις κοινωνικές τους σχέσεις µε άλλους χιµπαντζήδες.

Τι δείχνουν οι εκφράσεις και οι κινήσεις του προσώπου
Οι επιστήµονες κατατάσσουν το ανθρώπινο χαµόγελο σε κατηγορίες ανάλογα µε τις εκφράσεις και τις κινήσεις του προσώπου. οταν κάποιος χαµογελά από αµηχανία, για παράδειγµα, χαµηλώνει το σαγόνι, ενώ, όταν χαιρετά κάποιον, ανασηκώνει τα φρύδια. αντίστοιχα, ένα χαµόγελο από θέση ισχύος συνδέεται µε ανασηκωµένο σαγόνι. «αυτός που χαµογελάει κοιτάζει τον άλλο αφ’ υψηλού. “είσαι ηλίθιος”, του λέει µε αυτόν τον τρόπο, “κι εγώ είµαι καλύτερος από σένα”», εξηγεί η Πόλα Νίντενταλ. απεικονιστικές µελέτες έχουν δείξει πως ένα ευτυχισµένο χαµόγελο ενεργοποιεί τον κογχοµετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, ο οποίος συνδέεται µε τα συστήµατα λήψης αποφάσεων, ανταµοιβής και συναισθηµάτων. αντίστοιχα, όταν ένα χαµόγελο είναι ψεύτικο, ενεργοποιείται διαφορετικό τµήµα του εγκεφάλου, το οποίο µας βοηθά να αναγνωρίσουµε τι εννοεί αυτός που χαµογελά