«Ψυχολογική προβολή» κατά Φρόιντ: Βλέπεις στους άλλους ό,τι είσαι εσύ

Ίσως έχει τύχει ν’ αντιπαθείτε κάποιον χωρίς να υπάρχει ουσιαστικός λόγος γι’ αυτό, δίχως δηλαδή να σας έχει κάνει κάτι ο άνθρωπος, αλλά παρ’ όλα αυτά να μην μπορείτε να σταθείτε ούτε στο ίδιο δωμάτιο μαζί του. Κι ίσως ακούγεται περίεργη αυτή η συμπεριφορά, όμως είναι ένας φυσιολογικός αμυντικός μηχανισμός του ανθρώπου που εκδηλώνεται με μη συνειδητό τρόπο σε συνθήκες φόρτισης. Είναι χαρακτηριστικό και συμβαίνει σε όλους να μη θέλουν να δουν καθαρά όσα αρνητικά κι ελαττώματα πλαισιώνουν τον χαρακτήρα τους, με αποτέλεσμα να υπάρχει και φόβος ως προς το να τα δεχτούν. Αυτό έχει ως φυσικό επακόλουθο, να προβάλλουν μη επιθυμητές σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες και πεποιθήσεις σε άλλους ανθρώπους προκειμένου να μη δουν όσα έχουν μέσα τους.

Ως έναν βαθμό αυτή η συμπεριφορά είναι φυσιολογική, ωστόσο μετά από ένα σημείο δείχνει τον βαθμό αδυναμίας του «εγώ» του κάθε ανθρώπου κι αποτελεί εμπόδιο στην εξέλιξή του. Επίσης, προβάλλοντας πεποιθήσεις, προσωρινά το μυαλό ξεγελιέται κι υπάρχει ανακούφιση από την αποφυγή αντιμετώπισης των αρνητικών πλευρών, δυστυχώς όμως ο βαθύτερος, εσωτερικός πόνος παραμένει. Εδώ, αξίζει ν’ αναφέρουμε και το αντίστροφο: είναι σύνηθες να δεχτεί κάποιος μια τέτοια συμπεριφορά κι ως αντίδραση ν’ αρχίσει να ακτινοβολεί αρνητισμό και προβλήματα. Σ’ αυτήν την περίπτωση η αιτία είναι καθαρά η απειλή που θα νιώσει από ένα τέτοιο ξέσπασμα.

Το φαινόμενο, λοιπόν, ονομάστηκε «ψυχολογική προβολή» από τον Φρόιντ και ταιριάζει φούστα-μπλούζα με την ανθρώπινη ψυχολογία. Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να καταλάβετε πως ο εξωτερικός κόσμος, που αποτελείται από τις σχέσεις με τους άλλους και τις πεποιθήσεις που προβάλλονται πάνω τους, καθρεφτίζει στην πραγματικότητα τις πτυχές ενός εαυτού που νομίζει πως έτσι φαίνεται στα μάτια των άλλων. Όπως είπε κι o φιλόσοφος E. Kant «δε βλέπουμε τους άλλους όπως είναι, τους βλέπουμε όπως εμείς είμαστε». Αντίστοιχα ο ψυχολόγος Carl Jung είπε κάποτε πως «οτιδήποτε μας ενοχλεί στους άλλους, μπορεί να μας οδηγήσει στην κατανόηση του εαυτού μας». Για καλύτερη κατανόηση τους φαινομένου της ψυχολογικής προβολής αξίζει να μιλήσουμε με παραδείγματα.

Ας πούμε, όταν θεωρούμε πως κάποιοι συνάδελφοί μας είναι κατώτεροι από εμάς, ενώ στην πραγματικότητα θεωρούμε τον εαυτό μας κατώτερο, αποκτούμε γενικευμένη πεποίθηση. Ένα δεύτερο παράδειγμα, είναι όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους έχει εξωσυζυγική σχέση και θεωρεί πως γι΄ αυτό ευθύνεται ο άλλος σύντροφος. Στα δύο αυτά παραδείγματα το φαινόμενο της προβολής λειτουργεί ως ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του ατόμου που το εκδηλώνει κι ικανοποίησης του εγώ του.

Παρ’ όλο που έχουν μιλήσει κι αν έχουν μιλήσει ψυχολόγοι για το φαινόμενο των προβολών, η συνειδητοποίηση πως ό,τι βρίσκουμε αρνητικό πάνω μας το προβάλουμε στους άλλους, είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη και κοπιαστική διαδικασία. Δυστυχώς, συμβαίνει όταν είναι πια πολύ αργά κι έχουν διαλυθεί σχέσεις με ανθρώπους. Ωστόσο, μπορείτε να πάρετε αυτόν τον μηχανισμό άμυνας και να γνωρίσετε, να κατανοήσετε, να διαχειριστείτε καλύτερα τον εαυτό σας και τον εσωτερικό σας κόσμο. Γιατί, η κατανόηση πως ό,τι προβάλουμε στους άλλους μάς δείχνει τον εαυτό μας, θα βοηθήσει να εκπέμπουμε ό,τι μας αξίζει.

Επομένως, όταν κάποιος είναι ευγενής, μεγαλόκαρδος και συμπονετικός, θα εκπέμπει αυτό και στους γύρω του. Αντιθέτως, αν κάποιος είναι μίζερος, γεμάτος θυμό κι αρνητικός απέναντι σε όλα, τότε αυτό θα βλέπει στους γύρω του κι αυτό θα λαμβάνει καθημερινά. Σ’ αυτό το ταξίδι δε χρειάζεται να είστε μόνοι σας. Η βοήθεια ενός ειδικού ψυχοθεραπευτή στην κατανόηση πως ό,τι σας ενοχλεί στους άλλους δεν είναι παρά κομμάτια σας, θα αποδειχθεί πολύ χρήσιμη. Όσο δύσκολη, λοιπόν, κι αν είναι η διαδικασία αντιμετώπισης των αρνητικών πλευρών του καθενός, μόνο οφέλη και θεραπεία των τραυμάτων έχει να προσφέρει κι αξίζει κάθε στιγμή κόπου.