Τα Πολτεργκαιστ και η ιστορική μελέτη των Πνευμάτων

Ένα παράδειγμα της Ιστορικής διάρκειας του Επιστημονικού ενδιαφέροντος σε ανορθόδοξα ερωτήματα είναι το ζήτημα των φαινομένων Πολτεργκαιστ, η επιτομή των «όντων που σκουντουφλούν μέσα στην νύχτα».

Πολτεργκαιστ: Η ιστορική αναζήτηση του Υπερβατικού

Η λέξη Poltergeist που πιθανόν επινοήθηκε από τον Martin Luther (Ένα δηλωμένο θύμα Πολτεργκαιστ) στην Γερμανία του 16ου Αιώνα σημαίνει «Βροντερό Πνεύμα». Υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός από ιστορικές καταγραφές δραματικών Πολτεργκαιστ που ξεσπούν επηρεάζοντας ανθρώπους σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Ανάμεσα στις παράξενες αλλά ισχυρές ιδιότητες των φαινομένων Πολτεργκαιστ που έχουν καταγραφεί είναι οι παρακάτω:

Το επίκεντρο των γεγονότων που εκδηλώνονται από τα Πολτεργκαιστ είναι συνήθως ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, σε αρκετές περιπτώσεις έφηβο | Υπάρχουν ακροάσεις ανεξήγητων επαναλαμβανόμενων ήχων που ποικίλουν από χτύπους που προέρχονται μέσα από τοίχους ή έπιπλα, σε εκκωφαντικά σφυρίγματα | Οι ήχοι αυτοί είναι σε αρκετές περιπτώσεις ανταποδοτικοί | Αντικείμενα του σπιτιού κινούνται ανεξήγητα, μερικές φορές με αργό ρυθμό και φαίνεται σαν κάποιος να τα κουβαλά. | Τα αντικείμενα αυτά σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται πως διαπερνούν κλειστά παράθυρα και τοίχους χωρίς να προκαλούν ζημιά και ανεβάζουν θερμοκρασία και πολλά ακόμη παράδοξα φαινόμενα που δεν μπορούν να εξηγηθούν με την κοινή λογική.

Παραδοσιακά τα Πολτεργκαιστ θεωρούνταν ως Δαίμονες, Στοιχεία ή πνεύματα Σκοτεινών ανθρώπων που έχουν αποβιώσει και οι δραστηριότητές τους έχουν συσχετιστεί με την Μαγεία. Τέτοιου είδους περιπτώσεις ερευνήθηκαν από την Επιστημονική Επανάσταση χωρίς να καταδικάζονται ως δεισιδαιμονίες από ανθρώπους όπως ο Francis Bacon και αργότερα ο Robert Boyle. Ο Boyle χρηματοδότησε την Αγγλική εκδογή για το “The Devil of Mascon”, Μία κλασική Γαλλική υπόθεση Πολτεργκαιστ για την οποία έγραψε τον πρόλογο. Ο Boyle (Που ερευνούσε περιπτώσεις θαυματουργών ιάσεων, Οιωνών και άλλων υποτιθέμενων υπερφυσικών υποθέσεων) υποστήριζε συνάδελφους στην Βασιλική κοινότητα όπως τους Joseph Glanvill και Henry More που συνέταξαν φυσικές περιπτώσεις Πολτεργκαιστ και μαγείας. Οι Ιστορικοί της Επιστήμης έχουν υποστηρίξει πως αυτές οι έρευνες εμπνεύστηκαν από βαθιές ανησυχίες θρησκευτικής απόκλισης (όπως ο δημοφιλής Αθεϊσμός, ο Ανιμισμός και ο Πανθεϊσμός) που υπέσκαπταν τις ηθικές λειτουργίες της Χριστιανικής πίστης με αντάλλαγμα την τιμωρία της ψυχής στην Μετά θάνατον ζωή.

Κατά την διάρκεια του Διαφωτισμού υποβαθμίστηκε δραματικά η αξιοπιστία του «Υπερφυσικού» από θρησκευτικά υποκινούμενα πολιτικά συμφέροντα, την διάβρωση του Κλήρου και τον τρόμο που σκορπούσε η υπόθεση των Μαγισσών. Παρ’ όλα αυτά αντί να είναι οι Φιλόσοφοι που θα πράξουν κάτι ανάλογο, ήταν οι Θρησκειολόγοι και οι Συγγραφείς του Πολιτικού Κόσμου όπως ο Joseph Addison που ξεκίνησαν να αντιμετωπίζουν στα κείμενά τους το Απόκρυφο ως αντικείμενο χλευασμού, παραλογισμού και οπισθοδρομικότητας. Για παράδειγμα το έργο του Addison “The Drummer” ήταν μία καρικατούρα του “The Drummer of Tedworth”, μίας υπόθεσης Πολτεργκαιστ που ερευνήθηκε από τον Joseph Glanville, και χλεύαζε τις πεποιθήσεις περί ύπαρξης των φαντασμάτων καθώς και την Αθεϊκή ελεύθερη σκέψη. Όμως δεν συμφωνούσαν όλοι οι Σοφοί του Διαφωτισμού πως οι καταγραφές Πολτεργκαιστ θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση.

Ο G. E. Lessing στην Γερμανία για παράδειγμα εξέφρασε ανοικτά τις αντιρρήσεις τους για την απόρριψη των αναφορών θέασης πνευμάτων και φαινομένων Πολτεργκαιστ. (Σύμφωνα με τον Γερμανό Ιστορικό Carl Kiesewetter αυτό συνέβη αφού ο Lessing ενεπλάκη σε ένα περιστατικό στο Ντίσελτορφ, στο οποίο τα μέλη μίας οικογένειας της Εργαζόμενης τάξης που είχαν ταλαιπωρηθεί από το ξέσπασμα ενός Πολτεργκαιστ φυλακίστηκαν για διατάραξη κοινής ησυχίας).

Στα μέσα του 19ου Αιώνα το ζήτημα των Πολτεργκαιστ ξεκίνησε να εξοικειώνει τον κόσμο του Hydesville των Ηνωμένων Πολιτειών, όταν ο σύγχρονος πνευματισμός εξαπλώθηκε ως ένα σημαντικό παγκόσμιο κίνημα από μία περίπτωση που περιείχε ένα Πολτεργκαιστ που αλληλοεπιδρούσε και υποστήριζε πως είναι κάποιος νεκρός έμπορος. Διαπρεπείς άνδρες της Επιστήμης όπως ο Alfred Russel Wallace, ο William Crookes, o J.J.Thomson και ο Alexandr Butlerov ερεύνησαν μαζί τα Πνευματικά Διάμεσα της εποχής και πείσθηκαν γιά την πραγματική φύση των φαινομένων αυτών.

Όταν ο Αστροφυσικός Johann F. Zöllner δοκίμασε την θεωρία του για μία τέταρτη διάσταση του Διαστήματος βάζοντας ένα μέντιουμ να αναπαράγει πειραματικά φαινόμενα που ομοίαζαν με αυτά των Πολτεργκαιστ προκάλεσε με την πράξη του αυτή ένα μεγάλο πολιτικό ζήτημα κατά την διάρκεια της έναρξης της σύγχρονης επαγγελματικής Ψυχολογίας στην Γερμανία. Ο Zöllner που είχε την υποστήριξη των Φυσικών όμως o Gustav Theodor Fechner δέχθηκε δημόσια επίθεση από τον Wilhelm Wundt, που ήταν μαθητής του Fechner και ιδρυτής του Γερμανικού Εργαστηρίου Πειραματικής Ψυχολογίας. Ο κύριος προβληματισμός του Wundt ήταν πως το επιστημονικό ενδιαφέρον για τα φαινόμενα του Πνευματισμού απειλούσαν τις Κοινωνικές και Θρησκευτικές δομές του Πολιτισμού.

Σε αντίθεση με τον Wundt, ο Αμερικάνος ομόλογός του William James υποστήριξε το Επιστημονικό ενδιαφέρον για τον Πνευματισμό και ενεργοποιήθηκε με ζήλο στην έρευνα της έκστασης των Διάμεσων και των παραισθητικών εμφανίσεων (Εμφανίσεις ζωντανών και Νεκρών που μετέφεραν πληροφορίες άγνωστες στους συμμετέχοντες). Η εν λόγω έρευνά του αλλά και η αναζήτηση του περί υπνωτισμού δημιούργησε σημαντικές έννοιες του Υποσυνείδητου. Δύο μεγάλοι Θεωρητικοί της υποσυνείδητης γνώσης ήταν οι Carl du Prel στην Γερμανία και Frederic W.H. Myers στην Αγγλία. Αντιπαραθέτοντας την συμβατική υπνοβασία με τις εμφανίσεις των ζωντανών συμπέραναν πως και τα δύο προκλήθηκαν από στημένες ιδέες και συνέστησαν μία ασυνήθιστη ψυχολογική εξήγηση για τις εμφανίσεις των Νεκρών: O Myers υποστήριξε πως «η συμπεριφορά των φαντασμάτων υποδεικνύει και αντικατοπτρίζει τα όνειρα που είχαν οι εμπλεκόμενοι στο συμβάν εμφάνισης ενός Πολτεργκαιστ». Παρομοίως ο du Prel υποστήριξε πως «αν οι υπερ-αισθητήριες δυνατότητες είναι πιθανές χωρίς την χρήση του Σώματος, τότε δεν θα υπήρχε η ανάγκη για την χρησιμοποίησή του εξ’ αρχής».

Στον 20ο Αιώνα οι Oliver Lodge, Charles Richet, Cesare Lombroso, Filippo Bottazzi, Camille Flammarion, Henri Bergson, Marie & Pierre Curie αλλά και αρκετοί λιγότερο γνωστοί επιστήμονες, γιατροί και Φιλόσοφοι προσπάθησαν να αναπαράγουν ελεγχόμενα φαινόμενα που μοιάζουν με μία εμφάνιση Πολτεργκαιστ.Μετά την πάροδο της εποχής αυτής και με την έναρξη της εποχής της Ψυχοανάλυσης, πήραν τα ηνία οι Επαγγελματίες της Ψυχικής υγείας όπως οι Carl Gustav Jung, Eugen Bleuler, Enrico Morselli και ο Σεξολόγος Albert von Schrenck-Notzing που συνέχισαν να ερευνούν τα φαινόμενα Πολτεργκαιστ επιτόπεια αλλά και στα εργαστήρια. Όμως απέρριπταν κατηγορηματικά θεωρίες που περιέχουν πνεύματα και υποστήριξαν μία αυστηρή ψυχοδυναμική προσέγγιση. Όπως ανέφερε ο Schrenck-Notzing: «Σε μερικές περιπτώσεις σύνδρομα συναισθηματικά φορτισμένα που είναι αυτόνομα εκτονώνονται μέσω των φαινομένων στοιχειώματος από φαντάσματα. Για αυτό, το Στοίχειωμα εμφανίζεται ως σημείο νεύρωσης.» Έτσι υποστήριξαν πως τα φαινόμενα Πολτεργκαιστ μπορούσαν να εξηγηθούν με όρους συναισθηματικών συγκρούσεων που εκτονώνονται υποσυνείδητα με μία τηλεκινητική εμφάνιση.

Το επιστημονικό ενδιαφέρον για τα φαινόμενα Πολτεργκαιστ εμφανιζόταν στα πιο απίθανα μέρη. Μέλη του Vienna Circle of Positivism όπως ο Rudolf Carnap και ο Hans Hahn ακολούθησαν τις πειραματικές και επιτόπιες έρευνες του Schrenck-Notzing. Ο φανατικός μαθητής του Hahn, Kurt Gödel έπαιρνε μέρος σε πειραματικές σεάνς. Ο Θεωρητικός Φυσικός Wolfgang Pauli πίστευε πως η εσωτερική συνδεσιμότητα υπάρχει μεταξύ Νου και ύλης ακόμη και σε μακροσκοπικό επίπεδο και «εξορίστηκε» από το Εργαστήριο του Αμβούργου. O Ψυχολόγος Hans Bender συνέχισε την Ψυχοδυναμική – Συγχρονιστική προσέγγιση για τα «παραφυσικά» φαινόμενα και ερεύνησε την «Υπόθεση Rosenheim» , ένα βίαιο ξέσπασμα Poltergeist σε μία Δικηγορική εταιρεία της Βαυβαρίας, μία υπόθεση που οι Ερευνητές της Παραψυχολογίας θεωρούν ως την λεπτομερέστερα καταγεγραμμένη υπόθεση Πολτεργκαιστ.

Η ιστορική ανάλυση του φαινομένου Πολτεργκαιστ αποκρύπτει τον ισχυρό πλουραλισμό των θεωρήσεων για το φαινόμενο και επιχειρεί να ρίξει φως σε ερωτήσεις που αφορούν τον Ανθρώπινο νου, την φύση του, αλλά και την δύναμη της πίστης ή την έλλειψή της..