BERTRAND RUSSELL: Συνήθως ο μεγαλομανής είναι προϊόν κάποιας μεγάλης ταπείνωσης

Ο μεγαλομανής διαφέρει από το Νάρκισσο στο ότι η επιθυμία του είναι μάλλον να εξουσιάζει, παρά να γοητεύει, να τον φοβούνται παρά να τον αγαπούν. Στον τύπο αυτό ανήκουν πολλοί παράφρονες και οι περισσότεροι από τους μεγάλους άνδρες της Ιστορίας. Η θέληση της δύναμης, όπως και η ματαιοδοξία, είναι ένα στοιχείο που κατέχει σημαντική θέση στη φύση του ανθρώπου και πρέπει να το αντικρίζουμε σαν τέτοιο. Γίνεται βλαβερό και ολέθριο όταν ξεπερνάει τα λογικά όρια ή συνδεθεί με μια λαθεμένη αίσθηση της πραγματικότητας. Σ’ αυτή την περίπτωση, ο άνθρωπος είναι δυστυχισμένος ή γελοίος, αν δεν είναι και τα δυο μαζί. Ο ψυχοπαθής που πιστεύει ότι είναι αυτοκράτορας ή βασιλιάς, είναι με κάποια έννοια ευτυχισμένος. Αλλά η ευτυχία του δεν είναι από κείνες που θα μπορούσε κανείς να ζηλέψει. Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν άνηκε ψυχολογικά στον ίδιο τύπο με τους ψυχοπαθείς, μόλο που κατείχε το ταλέντο να πραγματοποιήσει το όνειρο του ψυχοπαθούς. Ωστόσο, δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες του, που ο ορίζοντας τους όλο και πλάταινε στο βαθμό που τις πραγματοποιούσε. Όταν είδε πως είχε γίνει ο μεγαλύτερος καταχτητής της Ιστορίας, θέλησε να γίνει Θεός. Ήταν ευτυχισμένος;

Τα μεθύσια του, οι εκρήξεις του θυμού του, η αδιαφορία του απέναντι στις γυναίκες μας κάνουν να πιστέψουμε το αντίθετο. Δεν υπάρχει ολοκληρωτική ικανοποίηση όταν καλλιεργούμε ένα στοιχείο της ανθρώπινης φύσης σε βάρος όλων των άλλων, και δεν υπάρχει ολοκληρωτική ικανοποίηση όταν αντικρίζουμε τον κόσμο σαν μια πρώτη ύλη για τη δόξα του εγώ μας.

Συνήθως ο μεγαλομανής, είτε είναι ανώμαλος, είτε κατ’ όνομα ομαλός, είναι προϊόν κάποιας μεγάλης ταπείνωσης. Ο Ναπολέων, στα μαθητικά του χρόνια υπέφερε από σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στους συμμαθητές του, που ήταν πλούσιοι αριστοκράτες, ενώ εκείνος ήταν ένα φτωχόπαιδο που σπούδαζε με υποτροφία. Όταν επέτρεψε στους εμιγκρέδες να επαναπατριστούν είχε την ικανοποίηση να δει τους πρώην συμμαθητές του να υποκλίνονται μπροστά του. Τι ευτυχία! Ωστόσο, αυτό τον οδήγησε στην επιθυμία να χαρεί μια ανάλογη ικανοποίηση σε βάρος και αυτού του τσάρου και η κατάληξη ήταν το νησί της Αγίας Ελένης. Αφού κανένας άνθρωπος δεν ήταν παντοδύναμος, μια ζωή κυριαρχούμενη από τη δίψα της εξουσίας δεν μπορεί παρά να συναντήσει εμπόδια, αργά ή γρήγορα, που δε θα είναι σε θέση να τα υπερπηδήσει. Μόνο ένα είδος ψυχοπάθειας μπορεί να εμποδίσει τη συνείδηση να το καταλάβει αυτό. Αλλά και πάλι όταν ο μεγαλομανής είναι αρκετά ισχυρός δε θα διστάσει να στείλει στη φυλακή ή στο εκτελεστικό απόσπασμα εκείνους που θα τολμήσουν να του πουν την απλή αυτή αλήθεια. Οι καταπιέσεις στην πολιτική και στην ψυχαναλυτική έννοια, βαδίζουν έτσι πλάι-πλάι. Και όταν υπάρχει μια ψυχαναλυτική καταπίεση, με τη μία ή την άλλη μορφή, αληθινή ευτυχία είναι αδύνατο να υπάρχει. Η θέληση της δύναμης, όταν περιορίζεται σε λογικά όρια, μπορεί να συντελέσει πολύ στην ευτυχία ενός ανθρώπου. Αλλά όταν γίνει ο μοναδικός σκοπός της ζωής, οδηγεί στην ηθική, αν όχι στην υλική, καταστροφή.

BERTRAND RUSSELL, Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ