Οι θεωρίες λήψης αποφάσεων είναι πολύ χρήσιμες. Στις μέρες μας, είτε είμαστε εξοικειωμένοι με αυτές τις θεωρίες είτε όχι, έχουμε πλήθος επιλογών. Τι θέλουμε να φάμε, ποιο καναπέ πρέπει να αγοράσουμε, να πάρουμε σκύλο ή όχι; Ωστόσο, επειδή έχουμε πάρα πολλές επιλογές, μπορεί η λήψη μιας απόφασης να είναι πολύ πιο δύσκολη υπόθεση από ό, τι θα έπρεπε.Όταν έχουμε περισσότερες από δύο εναλλακτικές, αρκετές φορές πρέπει να κάνουμε μία επιλογή. Αυτό μας προστάζουν οι διάφοροι κανόνες στη ζωή μας. Ωστόσο, όλο αυτό, ουσιαστικά, σχετίζεται με το πώς λειτουργεί η ελεύθερη βούληση. Σύμφωνα με αυτήν, μπορούμε να ζήσουμε και να δημιουργήσουμε τη ζωή που ονειρευόμαστε.
Γιατί, όμως, η διαδικασία της λήψης απόφασης να είναι τόσο δύσκολη; Αυτό συμβαίνει διότι, η επιλογή μας αντιπροσωπεύει παράλληλα και τις θυσίες που πρέπει να κάνουμε. Όταν επιλέγουμε κάτι συγκεκριμένο, αφήνουμε στην άκρη κάποια άλλα πράγματα. Αυτό σημαίνει ότι αν τύχει να θέλουμε κάτι διαφορετικό στο μέλλον, τότε η επιλογή που έχουμε κάνει φαίνεται να μην ανταποκρίνεται στις ανάγκες μας πλέον, φαίνεται να είναι κάπως άκαιρη. Ορισμένες φορές μάλιστα, πρέπει να πορευτούμε με αυτό που έχουμε, το οποίο εξαρτάται από αυτό που έχουμε επιλέξει κι αυτό που έχουμε αφήσει, αντίστοιχα.
Τα βασικά σημεία στις θεωρίες λήψης αποφάσεων
Οι διαφορετικές προσεγγίσεις που αφορούν τη λήψη αποφάσεων ονομάζονται θεωρίες επιλογής. Ο William Glasser χρησιμοποίησε πρώτος αυτόν τον όρο εμπνευσμένος από ένα βιβλίο με τον ίδιο τίτλο. Σύμφωνα με τον Glasser, η ελευθερία, η διασκέδαση, η δύναμη, η αγάπη και η επιβίωση αποτελούν τις βασικές ανάγκες των ανθρώπων, οι οποίες σχετίζονται με τις επιλογές που κάνουμε.
Η ιδέα ότι οι επιλογές που κάνουμε, ενισχύουν αυτό που πραγματικά θέλουμε, αποτελεί μια τοποθέτηση που ισχύει εδώ και αρκετά χρόνια. Η διαδικασία της επιλογής και η ψυχολογία πίσω από αυτή την επιλογή είναι ο λόγος που λαμβάνουμε τις εκάστοτε αποφάσεις. Αποτελεί μια σχεδόν αυτόματη διαδικασία που παρακινείται από τις ανάγκες μας και την επιθυμία μας για ικανοποίησή αυτών των αναγκών.
Παρακάτω περιγράφονται τρεις θεωρίες λήψης αποφάσεων που θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε τις επιλογές που κάνετε. Θα μπορούσαν ακόμη και να σας ενθαρρύνουν ώστε να λαμβάνετε συχνότερα αποφάσεις!
1. Τα συναισθήματά μας συνδέονται με τις πράξεις μας.
Ο νευροεπιστήμονας και καθηγητής στο Ινστιτούτο USC και Salk, Δρ. Antonio Damasio, λέει ότι οι αποφάσεις μας προέρχονται από τα συναισθήματά μας. Σύμφωνα με τη θεωρία του, υπάρχει ένας σύνδεσμος μεταξύ των «ακατέργαστων» συναισθημάτων και του τμήματος του εγκεφάλου που λαμβάνει τις αποφάσεις. Συνεπώς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η λήψη αποφάσεων και η κρίση μας γενικότερα, προέρχονται από ένα συγκεκριμένο νευρικό κύκλωμα.
Η σημασία και τα κίνητρα των πράξεών μας δεν θα είχαν κανένα νόημα αν η συναισθηματική εισροή απουσίαζε και έτσι, η λήψη αποφάσεων θα ήταν ανέφικτη. Επίσης, πιστεύει ότι δεν βασίζουμε τις επιλογές μας μόνο στη λογική και στα γεγονότα, αλλά και στις αναμνήσεις και στα συναισθήματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λαμβάνουμε αποφάσεις «ασυνείδητα».
2. Οι αποφάσεις κοστίζουν!
Υπάρχει, άραγε, περίπτωση η λήψη αποφάσεων να έχει ως συνέπεια τη μείωση του αυτοελέγχου; Μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα δείχνει πως αυτό ισχύει. Οι ερευνητές της σχετικής μελέτης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι λαμβάνοντας αποφάσεις, προφανώς, εξαντλούμε τα δικά μας αποθέματα «ενέργειας». Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η επακόλουθη αυτορρύθμιση είναι πιο δύσκολη γι’ αυτούς που είχαν κάνει επιλογές από ό,τι ήταν για εκείνους που δεν είχαν.
3. Προσοχή στις προκαταλήψεις!
Δεν υπάρχει απολύτως καμία αμφιβολία ότι οι προκαταλήψεις επηρεάζουν τις επιλογές μας. Ωστόσο, υπάρχει μια συγκεκριμένη προκατάληψη που εμφανίζεται κατ’ εξοχήν στις θεωρίες λήψης αποφάσεων κι αυτή είναι η προκατάληψη του φόβου της αποτυχίας-απόρριψης. Είναι γεγονός ότι σε κανένα δεν αρέσει να τον απορρίπτουν ή να χάνει σημαντικά γι’ αυτόν πράγματα. Ωστόσο, δεν είναι το ίδιο σημαντικό να κερδίζετε κάτι από το να αποφεύγετε να χάσετε κάτι. Η αρνητική επίδραση που έχει σε εμάς το να δώσουμε κάτι, δείχνει την έντονη επιθυμία μας να διατηρήσουμε αυτό που έχουμε αντί να αγωνιστούμε για να κερδίσουμε περισσότερα.
Ο Daniel Kahneman, σε μια ακόμη μελέτη, έδωσε στους συμμετέχοντες είτε μια κενή κούπα, είτε μια σοκολάτα, είτε δεν έδωσε τίποτα. Τους εξήγησε ότι θα μπορούσαν να κάνουν εμπόριο ή να επιλέξουν μεταξύ των δύο άλλων αντικειμένων. Οι μισοί από αυτούς ήθελαν τις κούπες, αλλά εκείνοι που είχαν ήδη κούπες δεν ήθελαν να τις δώσουν (περίπου το 86% των συμμετεχόντων), δείχνοντας την επιθυμία τους να διατηρήσουν αυτά που ήδη έχουν.
Πώς να παίρνετε δύσκολες αποφάσεις
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι κάποιες επιλογές που θα κάνετε θα είναι δύσκολες και σκληρές. Ωστόσο, οι θεωρίες λήψης αποφάσεων μπορούν να σας βοηθήσουν να καταλάβετε περισσότερα για τις δικές σας επιλογές. Δεν έχουμε πάντα μια λογική αιτία για τις αποφάσεις που λαμβάνουμε. Οι αιτίες αυτές, ακόμα κι αν φαντάζουν ανεξήγητες, δεν μπορούν να διαχωριστούν από εμάς, είναι δικό μας κομμάτι, συναισθηματικό. Ίσως θα μπορέσουμε να κάνουμε σοφότερες επιλογές αλλά και να βοηθήσουμε τους άλλους να λαμβάνουν πιο σωστές αποφάσεις, εφόσον καταλάβουμε τις ψυχολογικές επιρροές και τους συναισθηματικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου