Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: ΗΣΙΟΔΟΣ - Ἔργα καὶ Ἡμέραι (342-380)

Τὸν φιλέοντ᾽ ἐπὶ δαῖτα καλεῖν, τὸν δ᾽ ἐχθρὸν ἐᾶσαι·
τὸν δὲ μάλιστα καλεῖν, ὅστις σέθεν ἐγγύθι ναίει·
εἰ γάρ τοι καὶ χρῆμ᾽ ἐγκώμιον ἄλλο γένηται,
345 γείτονες ἄζωστοι ἔκιον, ζώσαντο δὲ πηοί.
πῆμα κακὸς γείτων, ὅσσον τ᾽ ἀγαθὸς μέγ᾽ ὄνειαρ·
ἔμμορέ τοι τιμῆς ὅς τ᾽ ἔμμορε γείτονος ἐσθλοῦ·
οὐδ᾽ ἂν βοῦς ἀπόλοιτ᾽, εἰ μὴ γείτων κακὸς εἴη.
εὖ μὲν μετρεῖσθαι παρὰ γείτονος, εὖ δ᾽ ἀποδοῦναι,
350 αὐτῷ τῷ μέτρῳ, καὶ λώιον αἴ κε δύνηαι,
ὡς ἂν χρηίζων καὶ ἐς ὕστερον ἄρκιον εὕρῃς.
μὴ κακὰ κερδαίνειν· κακὰ κέρδεα ἶσ᾽ ἄτῃσι.
τὸν φιλέοντα φιλεῖν, καὶ τῷ προσιόντι προσεῖναι.
καὶ δόμεν ὅς κεν δῷ καὶ μὴ δόμεν ὅς κεν μὴ δῷ·
355 δώτῃ μέν τις ἔδωκεν, ἀδώτῃ δ᾽ οὔ τις ἔδωκεν·
Δὼς ἀγαθή, Ἅρπαξ δὲ κακή, θανάτοιο δότειρα·
ὃς μὲν γάρ κεν ἀνὴρ ἐθέλων, ὅ γε καὶ μέγα, δώῃ,
χαίρει τῷ δώρῳ καὶ τέρπεται ὃν κατὰ θυμόν·
ὃς δέ κεν αὐτὸς ἕληται ἀναιδείηφι πιθήσας,
360 καί τε σμικρὸν ἐόν, τό γ᾽ ἐπάχνωσεν φίλον ἦτορ.
εἰ γάρ κεν καὶ σμικρὸν ἐπὶ σμικρῷ καταθεῖο
καὶ θαμὰ τοῦτ᾽ ἔρδοις, τάχα κεν μέγα καὶ τὸ γένοιτο·
ὃς δ᾽ ἐπ᾽ ἐόντι φέρει, ὃ δ᾽ ἀλέξεται αἴθοπα λιμόν.
οὐδὲ τό γ᾽ εἰν οἴκῳ κατακείμενον ἀνέρα κήδει·
365 οἴκοι βέλτερον εἶναι, ἐπεὶ βλαβερὸν τὸ θύρηφιν.
ἐσθλὸν μὲν παρεόντος ἑλέσθαι, πῆμα δὲ θυμῷ
χρηίζειν ἀπεόντος· ἅ σε φράζεσθαι ἄνωγα.
Ἀρχομένου δὲ πίθου καὶ λήγοντος κορέσασθαι,
μεσσόθι φείδεσθαι· δειλὴ δ᾽ ἐν πυθμένι φειδώ.
370 [μισθὸς δ᾽ ἀνδρὶ φίλῳ εἰρημένος ἄρκιος ἔστω·
καί τε κασιγνήτῳ γελάσας ἐπὶ μάρτυρα θέσθαι·
πίστεις δ᾽ ἄρα ὁμῶς καὶ ἀπιστίαι ὤλεσαν ἄνδρας.]
μηδὲ γυνή σε νόον πυγοστόλος ἐξαπατάτω
αἱμύλα κωτίλλουσα, τεὴν διφῶσα καλιήν·
375 ὃς δὲ γυναικὶ πέποιθε, πέποιθ᾽ ὅ γε φιλήτῃσιν.
μουνογενὴς δὲ πάις εἴη πατρώιον οἶκον
φερβέμεν· ὣς γὰρ πλοῦτος ἀέξεται ἐν μεγάροισιν·
γηραιὸς δὲ θάνοι ἕτερον παῖδ᾽ ἐγκαταλείπων.
ῥεῖα δέ κεν πλεόνεσσι πόροι Ζεὺς ἄσπετον ὄλβον·
380 πλείων μὲν πλεόνων μελέτη, μείζων δ᾽ ἐπιθήκη.

***
Για φαγητό αυτόν που σ᾽ αγαπά να προσκαλείς και τον εχθρό σου άσ᾽ τον.
Εκείνον προπάντων να καλείς που κατοικεί κοντά σου.
Γιατί αν κάτι κακό στο κτήμα σου συμβεί,
τρέχουνε άζωστοι οι γείτονες, μα οι συγγενείς αφού ζωστούνε πρώτα.
Τόση ο κακός ο γείτονας πληγή, όση ο καλός βοήθεια μεγάλη.
«Έπιασε την καλή» αυτός που γείτονα έλαχε καλό.
Ούτε και θα χαθεί το βόδι του, εάν ο γείτονας κακός δεν είναι.
Μέτρα καλά τα δανεικά απ᾽ το γείτονα, καλά να τα επιστρέφεις,
350 με το ίδιο μέτρο, και με καλύτερο αν μπορείς,
ώστε να βρεις, αν χρειαστείς, και στο μέλλον επαρκή βοήθεια.
Κακό κέρδος μη βγάζεις. Τα κέρδη τα κακά ίσον ζημιά.
Αγάπα αυτόν που σ᾽ αγαπά. Αυτόν που σε πλησίασε παρέα να του κάνεις.
Δίνε σ᾽ όποιον σου δίνει και σ᾽ όποιον δε σου δίνει να μη δίνεις.
Δίνει κανείς στον απλοχέρη, στο σφιχτοχέρη όμως δε δίνει.
Είναι καλό το Δόσιμο, κακή η Αρπαγή και του θανάτου δότης.
Αν άνθρωπος κανείς θέλει και δίνει, και μάλιστα πολλά,
χαίρεται με το δώρο του και τέρπεται η καρδιά του.
Μα αν κανείς ακούσει την αδιαντροπιά του κι αρπάξει κάτι από μόνος του,
360 ακόμη κι αν είν᾽ μικρή η αρπαγή παγώνει την καρδιά σου.
Γιατί εάν στο λίγο επάνω λίγο βάζεις,
κι αυτό συχνά το κάνεις, γοργά θα γίνει, κι αυτό ακόμα, μέγα.
Αυτός που σ᾽ όσα έχει κι άλλα φέρνει, αυτός την καυτερή την πείνα θ᾽ αποφύγει.
Αυτό που ᾽ναι στο σπίτι απιθωμένο τον άνθρωπο δεν τον ενοχλεί:
στο σπίτι είναι καλύτερα, γιατί είναι ζημιά να μένει έξω.
Είναι καλό απ᾽ ό,τι σου βρίσκεται να παίρνεις, μα συμφορά για την ψυχή
να επιθυμείς εκείνο που σου λείπει. Αυτά να τα στοχάζεσαι σου παραγγέλλω.
Όταν κάνεις αρχή σ᾽ ένα πιθάρι κι όταν αυτό κοντεύει να αδειάσει, χόρταινε,
στο μεταξύ να είσαι φειδωλός. Στον πάτο πια ελεεινή η οικονομία είναι.
370 [Και το μισθό που σ᾽ άντρα φίλο σου έταξες να τον εξασφαλίζεις.
Ακόμη και με τον αδερφό σου βάλλε, κάνοντας πως γελάς, μάρτυρα.
Γιατί η ευπιστία και η δυσπιστία εξίσου καταστρέφουν τους ανθρώπους.]
Και μη σου εξαπατά το νου γυναίκα με στολισμένα πισινά
σαν φλυαρεί χαριτωμένα την ώρα που την έπιασες να εξερευνά την αποθήκη σου.
Όποιος γυναίκα εμπιστεύεται, απατεώνα εμπιστεύεται.
Είθε να έχεις ένα παιδί μοναχογιό τον πατρικό να σώζει
οίκο. Μ᾽ αυτόν τον τρόπο στο σπίτι μέσα αυξάνει ο πλούτος.
Και είθε να πεθάνεις γέρος ακόμη ένα παιδί πίσω αφήνοντας.
Εύκολα ωστόσο ο Δίας και σε πιο πολλούς μπορεί να δώσει άφατο πλούτο.
Γιατί οι πιο πολλοί και πιο πολύ για τη δουλειά φροντίζουν μα και το κέρδος που
380 σωρεύεται απ᾽ αυτούς είναι περισσότερο.