Στα πρώτα δευτερόλεπτα του κατωτέρου απολαυστικού βίντεο, ο Richard Feynman, είχε αναρωτηθεί σε ποιες «μάγισσες» πιστεύουμε σήμερα. Ποιες είναι δηλαδή οι παράλογες ιδέες που εξακολουθούμε να έχουμε μέχρι σήμερα και καθορίζουν τις ζωές μας.
Υπάρχουν μερικά «μάγια», στα οποία πιστεύουμε όλοι (ή οι περισσότεροι OK), ανεξάρτητα από το πόσο «μορφωμένοι», «έξυπνοι», επιστημονικά καταρτισμένοι και «ρεαλιστές» είμαστε. Τα «μάγια» των λέξεων.
Θα σας πείραζε εάν κάποιος άγνωστος στον δρόμο σας έβριζε αισχρά σε έντονο ύφος, χωρίς κάποια περαιτέρω κίνηση εμπλοκής σε καυγά; Το πιο πιθανό είναι πως θα σας πείραζε. Κι αυτό συμβαίνει επειδή έχουμε όλοι μάθει ότι οι λέξεις, εκτός από απλός θόρυβος, κατέχουν μια «μαγεία» που φέρει επακόλουθες πράξεις, χωρίς πάντα αυτό να έχει βάση. Ταυτίζουμε την ίδια τη λέξη με αυτό που περιγράφεται με τη χρήση της λέξης.
Τι είναι μια βρισιά; Ένα «ξόρκι» που δε μπορεί να σε βλάψει, εκτός κι αν το ρουφήξεις και πειστείς πως είσαι όντως αυτό που ακούς. Αν αναγνωρίσεις κάποια αλήθεια στα λόγια που σου εκτοξεύουν.
Οι λέξεις ξεκλειδώνουν απολαύσεις, βγάζουν από αμηχανία, ζητούν βοήθεια, ασκούν πιέσεις και πολλά ακόμη. Μερικά παραδείγματα τέτοιας «μαγείας»:
Όταν κάποιος παίχτης αντίπαλης ομάδας του μπάσκετ βαράει βολές, λέμε: «Ξουτ», «Έξω», «Χάστο» κλπ, πιστεύοντας πως με κάποιο μαγικό τρόπο μπορούμε να επηρεάσουμε το αποτέλεσμα. Λέμε επίσης: «Κακό χρόνο να’χεις» για να επηρεάσουμε το μέλλον κάποιου μισητού προσώπου.
Όταν βλέπουμε το πρωί κάποιον γνωστό στον δρόμο, επιβάλλεται να πούμε το μαγικό ξόρκι: «Καλημέρα», το οποίο ξεκλειδώνει μια νορμάλ κοινωνική σχέση (για αρχή) με αυτόν τον άνθρωπο που συναντάμε. Αν δε του πούμε αυτό το μαγικό ξόρκι και τον προσπεράσουμε αμίλητοι, τότε είμαστε αδιάφοροι απέναντί του και ίσως πιστέψει πως τον αντιπαθούμε κιόλας.
1) Ξόρκια κατάρας:
Όταν κάποιος παίχτης αντίπαλης ομάδας του μπάσκετ βαράει βολές, λέμε: «Ξουτ», «Έξω», «Χάστο» κλπ, πιστεύοντας πως με κάποιο μαγικό τρόπο μπορούμε να επηρεάσουμε το αποτέλεσμα. Λέμε επίσης: «Κακό χρόνο να’χεις» για να επηρεάσουμε το μέλλον κάποιου μισητού προσώπου.
2) Ξόρκια ευχών – Κοινωνικά ξόρκια:
Όταν βλέπουμε το πρωί κάποιον γνωστό στον δρόμο, επιβάλλεται να πούμε το μαγικό ξόρκι: «Καλημέρα», το οποίο ξεκλειδώνει μια νορμάλ κοινωνική σχέση (για αρχή) με αυτόν τον άνθρωπο που συναντάμε. Αν δε του πούμε αυτό το μαγικό ξόρκι και τον προσπεράσουμε αμίλητοι, τότε είμαστε αδιάφοροι απέναντί του και ίσως πιστέψει πως τον αντιπαθούμε κιόλας.
Πόσες και πόσες σχέσεις έχουν χαλάσει επειδή ο ένας δεν έστειλε/είπε στον άλλο το μαγικό ξόρκι «Καληνύχτα»; Αυτό το ξόρκι, εξίσου δυνατό όπως η «Καλημέρα», υποδηλώνει όλα αυτά μαζί: «Η σκέψη μου είναι μαζί σου για να μη δεις εφιάλτες, να μην ξυπνήσεις με πόνους, να μην πεταχτείς από σεισμό. Είθε να περάσει αυτή η νύχτα χωρίς προβλήματα.»
«Καλή επιτυχία», «Περαστικά», «Καλό ταξίδι», «Να περάσετε όμορφα» και η λίστα ατελείωτη...
«Καλό Πάσχα», «Καλά Χριστούγεννα», «Χριστός Ανέστη», «Χρόνια Πολλά στο ονοματάκι σου», «Καλή Χρονιά», «Προσεύχομαι Για Σένα» – μη τυχόν και δεν πείτε αυτά τα ξόρκια όταν πρέπει, μπορεί να σας αντιπαθήσουν! Η ίδια η προσευχή είναι ένα πολύ αντιπροσωπευτικό δείγμα λεκτικής μαγείας. Τη λες για να πάνε όλα καλά, σε σένα ή σε άλλους, χωρίς πραγματικά να μπορείς να επηρεάσεις τίποτα απολύτως στον πραγματικό κόσμο.
Δίνουμε, ακόμα και στα ονόματά μας, ορισμένα χαρακτηριστικά που δεν προκύπτουν από πουθενά βάσει λογικής.
Στην ίδια κατηγορία ανήκουν τα απαραίτητα «ξόρκια» που στενοχωριόμαστε αν δε μας πουν στην ανάλογη περίσταση:
«Καλή επιτυχία», «Περαστικά», «Καλό ταξίδι», «Να περάσετε όμορφα» και η λίστα ατελείωτη...
3) Ξόρκια θρησκευτικού περιεχομένου:
«Καλό Πάσχα», «Καλά Χριστούγεννα», «Χριστός Ανέστη», «Χρόνια Πολλά στο ονοματάκι σου», «Καλή Χρονιά», «Προσεύχομαι Για Σένα» – μη τυχόν και δεν πείτε αυτά τα ξόρκια όταν πρέπει, μπορεί να σας αντιπαθήσουν! Η ίδια η προσευχή είναι ένα πολύ αντιπροσωπευτικό δείγμα λεκτικής μαγείας. Τη λες για να πάνε όλα καλά, σε σένα ή σε άλλους, χωρίς πραγματικά να μπορείς να επηρεάσεις τίποτα απολύτως στον πραγματικό κόσμο.
4) Ξόρκια ονομάτων:
Δίνουμε, ακόμα και στα ονόματά μας, ορισμένα χαρακτηριστικά που δεν προκύπτουν από πουθενά βάσει λογικής.
Για να «συνεχίσει το όνομα» χρειάζεται τα παιδιά να έχουν το όνομα των παππούδων/γιαγιάδων. Αν δε συμβεί αυτό, τότε κόβεται το νήμα της ιστορίας και έρχονται τρομερές ανακατατάξεις στον χωροχρόνο! Μη το επιχειρήσετε!
Πολλές φορές το όνομα φέρει βάρη ή και ευκολίες. Πχ δεν είναι και πολύ σπάνιο κάποιος από την οικογένεια (μαμά ή μπαμπάς), να έχει αδυναμία σε ένα παιδί, επειδή έχει το όνομα των δικών του γονιών.
Για κάτι πιο συγκεκριμένο: ένα κοριτσάκι ονομάζεται Μαρία και είναι ανήσυχη: «Πωπω, σκέτος διάολος! Καμία σχέση με το όνομά της (έχει το όνομα της Παναγίας..)» Σε περίπτωση που το ίδιο κορίτσι καθόταν ήσυχο: «Πωπω όνομα και πράμα. Τι ήσυχο κορίτσι!»
Άλλο παράδειγμα: στο παρελθόν έχουμε γνωρίσει 3 κοπέλες που θεωρούμε φοβερά άσχημες με το όνομα Γιάννα. Ένας φίλος μας προτείνει να μας γνωρίσει μια κοπέλα που θεωρεί ότι μας ταιριάζει. Αν το μόνο που ξέρουμε είναι το όνομά της, είναι σχεδόν σίγουρο ότι η πρώτη μας αντίδραση θα είναι αρνητική, απλά και μόνο λόγω ονόματος. Μόνο αν το εκλογικεύσουμε θα δούμε πως αυτή μας η αρνητική προδιάθεση δεν προκύπτει βάσει λογικής, αλλά βάσει της μαγείας των λέξεων.
Για να μην πάμε στα επίθετα… Εκεί γίνεται μεγάλος χαμός! Αν το επίθετό σου, για παράδειγμα, παραπέμπει σε κάποιο επάγγελμα, σου κολλάνε όλα τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου επαγγελματία, αν παραπέμπει σε κάτι αστείο, σου κάνουν (εύκολη) πλάκα κλπ.
«Ωραίος καιρός… μία έτσι μία αλλιώς, μας αρρώστησε φέτος!»
«Τι κάνει η οικογένεια;»
«Έμαθες ποιος πέθανε;»
5) Ξόρκια επίλυσης αμηχανίας:
«Ωραίος καιρός… μία έτσι μία αλλιώς, μας αρρώστησε φέτος!»
«Τι κάνει η οικογένεια;»
«Έμαθες ποιος πέθανε;»
Αν είσαι στο ασανσέρ με κάποιον και νιώθεις πως δε σε ενώνει τίποτα, εκτός του ότι η τύχη το έφερε έτσι ώστε να μένετε στην ίδια πολυκατοικία, αυτά τα ξόρκια θα διαλύσουν την όποια αμηχανία λίγων δευτερολέπτων, που μερικές φορές μοιάζει με αιώνα!
Είναι εκείνα τα λεκτικά ξόρκια που θέλουν κάποιοι να συνδέονται με το όνομά τους, την εταιρεία τους, το προϊόν ή το κόμμα τους. Γι ’αυτό και πληρώνουν αδρά τους αρχιερείς της λεκτικής μαγείας, διαφημιστές, για να βρουν κάτι που ο κόσμος να συνδέσει με αυτούς. Πώς μπορεί να συνδεθεί ένα αίσθημα σαν την ελευθερία ή την ανεξαρτησία με ένα αλκοολούχο ποτό, σερβιέτες, μερέντα, αμάξι, εσώρουχα ή την προτίμησή σου σε ένα κόμμα; Μόνο με ένα τέτοιο ακριβοπληρωμένο ξόρκι!
Θα σας σοκάρει το ίδιο και στις δύο περιπτώσεις, αν ένα παιδάκι 5 ετών αποκαλέσει τη μητέρα του «εκδιδόμενη για χρήματα γυναίκα» ή αν την αποκαλέσει με τη γνωστή βρισιά που σημαίνει ακριβώς το ίδιο; Δε τη γράφω για να μη σοκαριστείτε. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί και να χαμογελούσατε επειδή είναι πολύ παράξενο. Δεν είναι λίγο αστείο γενικότερα, αφού και τα δύο σημαίνουν ακριβώς το ίδιο; Κι όμως δεν είναι κάτι τόσο περίεργο αν το δεις μέσα στα στενά όρια που μας ορίζει η κουλτούρα. Κι αυτό γιατί, το να μας σοκάρουν αυτές οι λέξεις ξεκινά για εμάς από παιδιά ως κατήχηση των μεγάλων για να μην είμαστε «κακά παιδιά». Αυτές οι λέξεις «βαράνε κόκκινα» στο μυαλό μας ως προσβλητικές, ανήθικες και κακές, σαν οι λέξεις να μην είναι απλώς σύμβολα, αλλά να φέρουν μια «μαγική κακία», η οποία εξατμίζεται αν χρησιμοποιήσεις για την ίδια έννοια άλλες λέξεις. Υπέροχα περίεργο!
Μιλώντας σε κάποιον μεγαλύτερό μας σε ηλικία στον πληθυντικό, του δηλώνουμε αυτόματα τον σεβασμό μας. Ο πληθυντικός μπορεί επίσης να χρησιμοποιείται όταν κάποιος είναι «σεβαστό πρόσωπο» με κάποιο σπουδαίο αξίωμα, ή όταν επιθυμούμε, για διάφορους λόγους, να κρατήσουμε κοινωνικές αποστάσεις από κάποιο πρόσωπο, με λίγα λόγια όταν «δε θέλουμε πολλά πολλά».
Αυτά τα ξόρκια χρησιμοποιούνται συνήθως σε πολύ επίσημες στιγμές. Αποφεύγουμε να μιλήσουμε με τη σύγχρονή μας γλώσσα, επειδή είναι το έθιμο, η τελετουργία έτσι. Η χρήση αρχαΐζουσας γλώσσας δίνει σε αυτό που θα πούμε ένα εξωπραγματικό ύφος, που βάζει το απαραίτητο αλατοπίπερο, ώστε να δείξουμε πως πράγματι εννοούμε όσα λέμε.
Το γνωστό μας ξεμάτιασμα, δεν είναι άλλο παρά ένα λεκτικό ξόρκι. Είναι μια προσευχή ή σειρά πράξεων (βελόνι, βαμβάκι, λαδάκι κλπ) που συνοδεύονται από «μαγικά λόγια» και πρέπει να στα μάθει άντρας ή παντρεμένη γυναίκα ή και όχι (δε τα ξέρω καλά και βαριέμαι να κάνω google, συγχωρέστε με!). Υποτίθεται πως σε κάνει καλά αν κάποιος σε «είδε με κακία» ή σου «μετέφερε κακή ενέργεια» και δεν νιώθεις καλά.
6) Ξόρκια διαφήμισης (ή αλλιώς «σλόγκαν»):
Είναι εκείνα τα λεκτικά ξόρκια που θέλουν κάποιοι να συνδέονται με το όνομά τους, την εταιρεία τους, το προϊόν ή το κόμμα τους. Γι ’αυτό και πληρώνουν αδρά τους αρχιερείς της λεκτικής μαγείας, διαφημιστές, για να βρουν κάτι που ο κόσμος να συνδέσει με αυτούς. Πώς μπορεί να συνδεθεί ένα αίσθημα σαν την ελευθερία ή την ανεξαρτησία με ένα αλκοολούχο ποτό, σερβιέτες, μερέντα, αμάξι, εσώρουχα ή την προτίμησή σου σε ένα κόμμα; Μόνο με ένα τέτοιο ακριβοπληρωμένο ξόρκι!
7) Ξόρκια κακών λέξεων:
Θα σας σοκάρει το ίδιο και στις δύο περιπτώσεις, αν ένα παιδάκι 5 ετών αποκαλέσει τη μητέρα του «εκδιδόμενη για χρήματα γυναίκα» ή αν την αποκαλέσει με τη γνωστή βρισιά που σημαίνει ακριβώς το ίδιο; Δε τη γράφω για να μη σοκαριστείτε. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί και να χαμογελούσατε επειδή είναι πολύ παράξενο. Δεν είναι λίγο αστείο γενικότερα, αφού και τα δύο σημαίνουν ακριβώς το ίδιο; Κι όμως δεν είναι κάτι τόσο περίεργο αν το δεις μέσα στα στενά όρια που μας ορίζει η κουλτούρα. Κι αυτό γιατί, το να μας σοκάρουν αυτές οι λέξεις ξεκινά για εμάς από παιδιά ως κατήχηση των μεγάλων για να μην είμαστε «κακά παιδιά». Αυτές οι λέξεις «βαράνε κόκκινα» στο μυαλό μας ως προσβλητικές, ανήθικες και κακές, σαν οι λέξεις να μην είναι απλώς σύμβολα, αλλά να φέρουν μια «μαγική κακία», η οποία εξατμίζεται αν χρησιμοποιήσεις για την ίδια έννοια άλλες λέξεις. Υπέροχα περίεργο!
8) Ξόρκια ευγένειας:
Μιλώντας σε κάποιον μεγαλύτερό μας σε ηλικία στον πληθυντικό, του δηλώνουμε αυτόματα τον σεβασμό μας. Ο πληθυντικός μπορεί επίσης να χρησιμοποιείται όταν κάποιος είναι «σεβαστό πρόσωπο» με κάποιο σπουδαίο αξίωμα, ή όταν επιθυμούμε, για διάφορους λόγους, να κρατήσουμε κοινωνικές αποστάσεις από κάποιο πρόσωπο, με λίγα λόγια όταν «δε θέλουμε πολλά πολλά».
9) Ξόρκια αρχαΐζουσας γλώσσας:
Αυτά τα ξόρκια χρησιμοποιούνται συνήθως σε πολύ επίσημες στιγμές. Αποφεύγουμε να μιλήσουμε με τη σύγχρονή μας γλώσσα, επειδή είναι το έθιμο, η τελετουργία έτσι. Η χρήση αρχαΐζουσας γλώσσας δίνει σε αυτό που θα πούμε ένα εξωπραγματικό ύφος, που βάζει το απαραίτητο αλατοπίπερο, ώστε να δείξουμε πως πράγματι εννοούμε όσα λέμε.
10) Ξόρκια «ιατρικής»:
Το γνωστό μας ξεμάτιασμα, δεν είναι άλλο παρά ένα λεκτικό ξόρκι. Είναι μια προσευχή ή σειρά πράξεων (βελόνι, βαμβάκι, λαδάκι κλπ) που συνοδεύονται από «μαγικά λόγια» και πρέπει να στα μάθει άντρας ή παντρεμένη γυναίκα ή και όχι (δε τα ξέρω καλά και βαριέμαι να κάνω google, συγχωρέστε με!). Υποτίθεται πως σε κάνει καλά αν κάποιος σε «είδε με κακία» ή σου «μετέφερε κακή ενέργεια» και δεν νιώθεις καλά.
Κι όμως κάποιοι δεν κουνάνε ρούπι χωρίς να έχουν στο τσεπάκι ένα γρήγορο ξεμάτιασμα από τη θεία Καλλιόπη ή τη μητέρα τους. Και πιάνει! Χασμουριούνται με μανία, ρεύονται, δακρύζουν, διάφορα, αλλά γίνονται καλά και μάλιστα, πολλές φορές, από μακριά, χωρίς να ακούν καν τα «μαγικά λόγια». Η λεκτική μαγεία και το placebo σε όλο τους το μεγαλείο!
Αν φτάσατε διαβάζοντας μέχρι εδώ, αναρωτηθείτε αν τελικά είμαστε όσο πολιτισμένοι θεωρούμε ή αν ακόμα ζουν στα γεμάτα μαγεία και δεισιδαιμονίες μυαλά μας «τέρατα του παρελθόντος», τα οποία οι λέξεις που χρησιμοποιούμε φροντίζουν να διαιωνίζουν. Μήπως τελικά δε μας χωρίζουν πολλά από τις όποιες πρωτόγονες κοινωνίες υπάρχουν στον πλανήτη Γη αυτή τη στιγμή, αλλά φορέσαμε απλώς κοστούμι και γραβάτα στον Μάγο της Φυλής;
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου