Δέκα πράγματα που σκότωσε το ίντερνετ

Στην εποχή της τεχνολογίας τα πάντα είναι εφικτά. Από το να μάθεις τι έχει συμβεί στην πιο απομακρυσμένη γωνιά του πλανήτη, να ανανεώσεις την γκαρνταρόμπα σου ψωνίζοντας διαδικτυακά, να πληρώσεις τους λογαριασμούς σου χωρίς να στήνεσαι στην ουρά.

Κάπου εκεί στη δεκαετία του 1990, όταν το διαδίκτυο έκανε το μεγάλο μπαμ, η καθημερινότητα άρχισε να τρέχει με πολύ γρήγορους ρυθμούς και κάποιες παλιές -και συχνά αγαπημένες συνήθειες- πέθαναν.
Όλα πια μπορούσαν να γίνουν μέσω του διαδικτύου, χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία. Ιστορίες με ταχυδρόμους και αλληλογραφίες, αναζητήσεις στην εγκυκλοπαίδεια και επισκέψεις στα μουσικά καταστήματα φαντάζουν στους σημερινούς 20άρηδες ιστορίες από… την άγρια Δύση.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τα θετικά της τεχνολογίας στη ζωή μας. Αλλά και από την άλλη μεριά κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει όσους αναπολούν τη ζωή χωρίς αυτή. Μια ζωή που είχε περισσότερη φαντασία, περισσότερη επαφή και επικοινωνία, ίσως ήταν πιο αθώα και πιο απλή.
Ας δούμε λοιπόν τα δέκα πράγματα που σκότωσε το ίντερνετ.

Ανάγκη για ανθρώπινη επαφή

Πριν έρθει στο μυαλό του Μαρκ Ζάκεμπεργκ η πιο κερδοφόρα ιδέα του το 2004, το Facebook, και πριν αρχίσουν τα παγκόσμια «τιτιβίσματα» το 2006 με το Twitter, είχαμε φίλους.
Ναι, και τώρα έχουμε, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Τότε παίρναμε ο ένας τον άλλο τηλέφωνο (και εννοούμε από το σταθερό!) και κανονίζαμε καφέ σε κάποιο μαγαζί που είχαμε κάνει στέκι και αγαπούσαμε. Τα λέγαμε χωρίς να κάνουμε tag πού είμαστε και με ποιους και εκφράζαμε τα συναισθήματά μας όχι με emoticons, αλλά με τις ανάλογες εκφράσεις στο πρόσωπό μας. Δεν αρκούμασταν σε μηνύματα μέσω messenger και δεν τσακωνόμασταν μέσω αυτού, αλλά πρόσωπο με πρόσωπο.
Μπορεί τώρα οι επαφές να είναι πιο συχνές γιατί μπορούμε να μιλάμε και με όσους είναι μακριά, αλλά είναι πιο ουσιώδεις; Χτίζουμε δεσμούς με την παρεμβολή του πληκτρολογίου; Η απάντηση σίγουρα για τον καθένα είναι διαφορετική («Feeling confused» λοιπόν όπως θα επιλέγαμε στο Facebook…).

Εγκυκλοπαίδεια

Όλες οι ιστορίες που σαν μαθητές μάς έξαπταν τη φαντασία, όλες οι απορίες μας για την ιστορία, τη βιολογία, τη ζωή και το έργο σπουδαίων προσωπικοτήτων είχαν μια διέξοδο: την εγκυκλοπαίδεια. Αυτό το πολύτιμο γνωσιακό ογκώδες εργαλείο που κάθε σπίτι συνήθιζε να έχει στη βιβλιοθήκη του κάπου εκεί στις δεκαετίες ’80-’90. Το κείμενο συνοδευόταν και από εικόνες και αλφαβητικά μπορούσες να βρεις ό,τι έψαχνες σε έναν από τους τόμους της.
Αυτά για τους παλιότερους. Γιατί η νέα γενιά δεν γνωρίζει την τυπωμένη εγκυκλοπαίδεια, παρά μόνο την ψηφιακή. Η Wikipedia ξεκίνησε στις 15 Ιανουαρίου 2001 με ιδρυτή τον Τζίμι Γουέιλς, ως συμπλήρωμα στη γραμμένη από ειδήμονες Nupedia, σύντομα την ξεπέρασε και αργότερα εγκαταλείφθηκε. Περιλαμβάνει 4,5 εκατομμύρια λήμματα και κάθε μέρα χιλιάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο τα επεξεργάζονται, κάνοντας αλλαγές ή προσθέτοντας νέα.
Η ελληνική έκδοσή της, η Βικιπαίδεια, ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου 2002 και αυτή τη στιγμή έχει 113.220 λήμματα τα οποία βρίσκονται σε διάφορες φάσεις επεξεργασίας. Ακόμα όμως και αν ο χρήστης του ίντερνετ δεν ανατρέχει σε αυτές για να βρει αυτό που ψάχνει, υπάρχουν τόσες ιστοσελίδες για να λύσει τις απορίες του. Και κάπως έτσι σταματήσαμε την αναζήτηση στα ράφια της βιβλιοθήκης και πέσαμε με τα μούτρα στην αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό.

Αλληλογραφία

Αν πεις σε κάποιον 20χρονο σήμερα ότι δεν υπάρχει η επιλογή του e-mail, παρά μόνο της έντυπης αλληλογραφίας, θα πιστέψει σίγουρα ότι τον επισκέφτηκαν οι εξωγήινοι. Και πώς να μη συμβεί αυτό όταν μπορεί να πει αυτά που θέλει και να φτάσουν στον παραλήπτη, ακόμα και αν αυτός είναι στην άλλη άκρη του πλανήτη, μέσα σε λίγα μόνο δεύτερα; Με την ηλεκτρονική αλληλογραφία γράφεις, επισυνάπτεις φωτογραφίες και αρχεία και πατώντας send, ο φίλος σου ενημερώνεται αμέσως για τα γραφόμενά σου.
Αυτή η διαδικασία παλιότερα ήθελε εβδομάδες για να ολοκληρωθεί και μια «τελετουργία» μαγική για όσους την έκαναν. Έπρεπε να διαλέξεις το κατάλληλο χαρτί, να αποτυπώσεις με το στυλό τις σκέψεις σου, να βρεις γραμματόσημο, γραμματοκιβώτιο και να περιμένεις τον ταχυδρόμο, αρκετές μέρες μετά, για την ποθητή απάντηση. «Απαρχαιομένη μέθοδο» θα τη χαρακτήριζε η νέα γενιά στην εποχή της ταχύτητας και της τεχνολογίας. «Αποξένωση» θα τη χαρακτήριζαν οι παλιότεροι που έβρισκαν οικειότητα και συναισθήματα στο γράψιμο. Μια οικειότητα που φαίνεται πως χάθηκε για πάντα…

Φωτογραφικά άλμπουμ

Κάθε εκδρομή και κάθε γιορτή έχει ένα χαρακτηριστικό: τις φωτογραφίες. Παλιότερα λοιπόν οι αποδείξεις του πόσο καλά είχαμε περάσει είχαν ένα «καταφύγιο»: τα φωτογραφικά άλμπουμ. Διαλέγαμε το εξώφυλλο που μας άρεσε και το μέγεθος και τοποθετούσαμε τις φωτογραφίες, γελώντας κάθε φορά με όσα είχαν συμβεί (αφού πρώτα φυσικά είχαμε πάει το φιλμ για εμφάνιση!). Και τα άλμπουμ γέμιζαν με νέα στιγμιότυπα, που συνηθίζαμε να μοιραζόμαστε με τους πρωταγωνιστές τους σε άπειρες στιγμές χαράς και γέλιου.
Τώρα οι φωτογραφίες είναι «φορτωμένες» στο pc ή στο λάπτοπ ή, αν έχεις προνοήσει, σε κάποιο cd ή στον εξωτερικό σκληρό δίσκο. Δεν ξεφυλλίζουμε άλμπουμ, απλά ανοίγουμε στον υπολογιστή τα αρχεία. Δύσκολο να μαζευτούμε πολλοί γύρω από την οθόνη, όπως κάναμε με το άλμπουμ παλιά. Έχουμε όμως την επιλογή να στείλουμε μια φωτογραφία, όχι με το ταχυδρομείο, αλλά μέσω email ή messenger σε κάποιον που μένει σε άλλη πόλη ή σε άλλη χώρα. Οι παλιότεροι έχουν πια τις αναμνήσεις τους στα άλμπουμ και το παρόν τους στο ίντερνετ…

Δισκοπωλεία και video clubs

Η χαρά που έφερνε η απόκτηση του νέου cd από τον αγαπημένο μας καλλιτέχνη (για να μην αναφέρω τους δίσκους και τις κασέτες και πάω πολλά πολλά χρόνια πίσω) ήταν ένα πολύ δυνατό συναίσθημα. Ήξερες ότι θα είχες στην κατοχή σου όλα τα τραγούδια του και φυσικά τον ίδιο στο εξώφυλλο ή κάποια ευφάνταστη ιδέα του. Το ίντερνετ φαίνεται πως σκότωσε τα ολόκληρα άλμπουμ μουσικής που διαλέγαμε στα δισκοπωλεία της γειτονιάς και τα ίδια τα δισκοπωλεία φυσικά. Για να μην αναφερθώ στους ανθρώπους που δούλευαν σε αυτά και με τους οποίους μοιραζόμασταν μουσικές αγάπες και μουσικά «κολλήματα».
Σήμερα μπαίνοντας σε κάποιο μουσικό site βρίσκεις το χιτ που σου αρέσει και το «κατεβάζεις» ή το αποκτάς με ένα πολύ μικρό χρηματικό ποσό. Βέβαια σε αυτή την εξαφάνιση έπαιξε ρόλο και η οικονομική κρίση. Δύσκολα κάποιος διαθέτει 20 ή 30 ευρώ για να αγοράσει ένα cd, στο οποίο τελικά θα παίξει ξανά και ξανά 1 ή 2 τραγούδια.
Την ίδια τύχη έχουν και τα video clubs, αν και κάποια το παλεύουν ακόμα. Κανείς δεν θα πάει πια να νοικιάσει μια ταινία που θέλει να δει γιατί απλά θα την «κατεβάσει» από το διαδίκτυο. Μέσα σε λίγο χρόνο θα δει στην οθόνη του τους αγαπημένους του ηθοποιούς χωρίς να νοιάζεται ότι αν δεν επιστρέψει την ταινία την επόμενη μέρα θα πληρώσει εξτρά για την καθυστέρηση.

Τηλεφωνικοί κατάλογοι

Στο παρελθόν τα πολύτιμα στοιχεία των αγαπημένων μας, όπως το τηλεφωνικό τους νούμερο, ήταν γραμμένα σε ένα βιβλιαράκι, τον γνωστό τηλεφωνικό κατάλογο, αρχειοθετημένα με βάση το επώνυμο. Σήμερα αυτό το αξεσουάρ έχει εξαφανιστεί. Το κινητό μας τηλέφωνο το αντικατέστησε και το ίντερνετ ακόμα περισσότερο.
Αν ψάχνουμε λοιπόν ένα νούμερο που δεν υπάρχει στις επαφές μας αρκεί να το αναζητήσουμε στο ίντερνετ. Βάζοντας το όνομα βρίσκουμε το τηλέφωνο και τη διεύθυνση και αντίστροφα το διαδίκτυο θα μας λύσει όλες τις απορίες για τον ανώνυμο που μας κάλεσε αλλά δεν προλάβαμε να απαντήσουμε στην κλήση του. Τέλος λοιπόν στο γέμισμα των άσπρων σελίδων του τηλεφωνικού καταλόγου. Τώρα το μόνο που χρειάζεται είναι ένα «ποντίκι» και ένα πληκτρολόγιο.

Ιδιωτικότητα

Όσα θετικά έχει ο κόσμος του ίντερνετ άλλα τόσα αρνητικά έχει. Και στην κορυφή των τελευταίων βρίσκεται η παραβίαση της ιδιωτικότητάς μας και τα προσωπικά μας δεδομένα που γίνονται γνωστά σε όλους, πολλές φορές εν αγνοία μας. Συχνά επισκεπτόμαστε μια ιστοσελίδα καταχωρώντας τα προσωπικά μας δεδομένα χωρίς να διαβάζουμε τους όρους, αυτά τα ψιλά γράμματα με τα οποία βαριόμαστε να ασχοληθούμε.
Το Εργαστήριο Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων του Χάρβαρντ δημοσίευσε στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου μια εκτενέστατη δοκιμή 110 δημοφιλών δωρεάν εφαρμογών που έδειξε ότι το 73% των εφαρμογών Android και το 47% των εφαρμογών iOS (Apple) μοιράζονται, εν αγνοία μας, προσωπικά μας δεδομένα με τρίτους – από τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου μέχρι όνομα, ημερομηνία γέννησης ή τρέχουσες συντεταγμένες του GPS μας. Όσον αφορά στα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, όπως τα ιατρικά αρχεία, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως 3 από τις 30 εφαρμογές υγείας ή fitness μοιράζονται με τρίτους τις αναζητήσεις των χρηστών.
Όλα λοιπόν είναι προσβάσιμα, όλοι μπορούν να σε βρουν. Μερίδα ανθρώπων επιδιώκουν κάτι τέτοιο. Ανεβάζουν φωτογραφίες, ενημερώνουν για το πού βρίσκονται και με ποιον. Και κάποιοι άλλοι αρνούνται πεισματικά να πέσουν σε μια τέτοια παγίδα. Διατηρούν όμως την ιδιωτικότητά τους; Φαίνεται πως όχι, γιατί τελικά ο μόνος αλάνθαστος τρόπος να την περιφρουρήσεις είναι η αποχή από το ίντερνετ. Δύσκολη απόφαση στην εποχή της τεχνολογίας.

Ελεύθερος δημιουργικός χρόνος

Πριν το ίντερνετ διεισδύσει στη ζωή μας και την καταλάβει στην κυριολεξία, θυμάται κανείς τι έκανε στον ελεύθερο χρόνο του; Τα χόμπι έδιναν και έπαιρναν. Άλλοι διάβαζαν, άλλοι ζωγράφιζαν, άλλοι απλά περιποιούνταν τις γλάστρες στη βεράντα, άλλοι έκαναν μερεμέτια στο σπίτι, λύνοντας και δένοντας διάφορα αντικείμενα μέσα σε αυτό.
Αν σήμερα θέλουμε να «σκοτώσουμε» τον χρόνο μας, ποια είναι η πρώτη επιλογή μας; Να σερφάρουμε σίγουρα. Να δούμε τι έγινε στη χώρα μας, στον πλανήτη ολόκληρο, να τρυπώσουμε στις κλειδαρότρυπες των διασήμων, να παίξουμε κανένα διαδικτυακό παιχνιδάκι. Τίποτα κακό σε όλα αυτά, θα πει κανείς. Αν όμως κάποιος έχει ζήσει χωρίς το συνεχές κόλλημα με το ίντερνετ, νιώθει ένα κενό και μια έλλειψη δημιουργικότητας. Άσε που το συνεχές άραγμα στον καναπέ προσθέτει και κιλά!

Εφημερίδες

Τη σήμερον ημέρα σπανίζουν αυτοί που θα πάνε το πρωί στο περίπτερο για να αγοράσουν εφημερίδα και να μάθουν τα νέα. Οι εφημερίδες πλέον έχουν και διαδικτυακή έκδοση και οι αναγνώστες «μεταναστεύουν» από το χαρτί στο ίντερνετ.
Η πτωτική πορεία της κυκλοφορίας των εφημερίδων, που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70, συνεχίστηκε σταθερά και την τελευταία δεκαετία με αποκορύφωμα τα έτη 2008-2009 όταν οι εφημερίδες δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Και αυτή η κρίση έφερε και πτώση στις διαφημιστικές δαπάνες, ένα μεγάλο πλήγμα κατά του έντυπου Τύπου, που επιβίωνε χρόνια από αυτή και όχι από τις πωλήσεις ή τις συνδρομές.
Στο βιβλίο του «Η υπό εξαφάνιση εφημερίδα», ο Φίλιπ Μάιερ υπολογίζει ότι το πρώτο τέταρτο του 2043 θα είναι η στιγμή κατά την οποία θα εξαφανιστεί κάθε έντυπο στις ΗΠΑ, όταν και ο τελευταίος εξαντλημένος αναγνώστης πετάξει και την τελευταία έκδοση.

Έντυπο πορνό

Η πανταχού παρούσα δωρεάν ιντερνετική πορνογραφία σηματοδότησε την αρχή του τέλους στα έντυπα μέσα πορνογραφικού περιεχομένου, αυτά που χάρασσαν το μονοπάτι ενηλικίωσης των εφήβων. Κανείς πλέον δεν πάει να αγοράσει ένα περιοδικό ερωτικού περιεχομένου μιας και το ίντερνετ βρίθει από ερωτικές ταινίες. Η επιλογή για το «κατέβασμά» τους είναι μεγάλη και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα έχεις στην οθόνη σου αυτό που επιθυμείς.
Και φυσικά ο θάνατος της έντυπης πορνογραφίας δέχτηκε το μεγαλύτερο πλήγμα πριν από λίγους μήνες, όταν ο βασιλιάς του πορνό, το περιοδικό Playboy, ανακοίνωσε ότι σταματά το γυμνό και το γυρίζει στην ερευνητική δημοσιογραφία.
Οι επικεφαλής του ομίλου δηλώνουν στους Times πως το περιεχόμενο είναι αυτό που μετράει όταν μια γενιά ανδρών έχει ελεύθερη πρόσβαση σε πορνογραφικές ιστοσελίδες. «Δεν είναι προκλητικό να βλέπεις γυμνό. Στην πραγματικότητα, περιορίζει το κοινό μας» δήλωσε στο NBC ο CEO του ομίλου Playboy Enterprises, Σκοτ Φλέιντερς.