Όταν η αγάπη πονάει

Ένας χωρισµός δεν είναι ποτέ ευχάριστος. Aκόµη και στην περίπτωση που η απόφαση για το τέλος µιας σχέσης έχει ληφθεί από κοινού, είναι αναπόφευκτο να βιώσουµε πένθος για ό,τι χάσαµε, ακόµη και αν αυτό για το οποίο πενθούµε δεν είναι παρά η φαντασίωση µιας καλής σχέσης. Στην περίπτωση όµως που χωρίζουµε από έναν άνθρωπο µε τον οποίο εξακολουθούµε να είµαστε ερωτευµένοι ή τον αγαπάµε ακόµη, τότε η στενοχώρια, ο θυµός, η απογοήτευση και η απελπισία γίνονται οι νέοι συναισθηµατικοί µας σύντροφοι.

Η ψυχική κατάσταση που βιώνουµε δεν αφήνει αµέτοχο το σώµα µας. Γνωρίζουµε πλέον ότι το σώµα και η ψυχή είναι αλληλένδετα -το ένα επηρεάζει το άλλο- και ό,τι συµβαίνει στη σφαίρα των συναισθηµάτων έχει αντίκτυπο στο σώµα και τις λειτουργίες του. Με άλλα λόγια, ο χωρισµός πονάει κυριολεκτικά και όχι µόνο µεταφορικά, κάτι που πλέον αποδεικνύεται και µε επιστηµονικές µελέτες. Ας δούµε, λοιπόν, τι προκαλεί στο σώµα ο χωρισµός και γιατί µια καρδιά µπορεί πραγµατικά να ραγίσει.

O σύντροφος φεύγει, το στρες έρχεται…

Τη στιγμή που πέφτουν οριστικά οι τίτλοι τέλους μιας σχέσης, ένα νέο έργο ξεκινά, με βασικό σκηνοθέτη τον εγκέφαλό μας και καστ το νευρικό μας σύστημα. Οι ορμόνες και οι νευροδιαβιβαστές του στρες, που εκλύονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια απειλή, απελευθερώνονται με ταχείς ρυθμούς. Ο οργανισμός εκλαμβάνει τον χωρισμό ως απειλή με αποτέλεσμα να ενεργοποιείται ενστικτωδώς ο αρχέγονος μηχανισμός πάλης ή φυγής (ο μηχανισμός του στρες).

Επομένως, στη θέση των ορμονών και των νευροδιαβιβαστών της ευχαρίστησης (π.χ. ενδορφίνες, σεροτονίνη, ωκυτοκίνη), που μέχρι στιγμής κυριαρχούσαν στα νευρικά κυκλώματα του εγκεφάλου μας, έρχονται πλέον η κορτιζόλη και οι κατεχολαμίνες (ντοπαμίνη, επινεφρίνη κ.λπ.). Αυτή η αλλαγή ορμονικής φρουράς στον εγκέφαλο δεν επιδρά μόνο στις σκέψεις και τα συναισθήματά μας -προκαλώντας απελπισία, θυμό και λύπη-, αλλά και στις σωματικές μας λειτουργίες.

Οι µύες «τσιτώνουν»
Η υπερέκκριση των ορμονών του στρες έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της κυκλοφορίας του αίματος προς το μυϊκό σύστημα, προετοιμάζοντάς το έτσι για δράση. Εξάλλου, οι έρευνες αποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τον χωρισμό σαν μια απειλή, απέναντι στην οποία ενεργοποιεί την ίδια σειρά ενστικτωδών αντιδράσεων που θα ενεργοποιούσε και σε περίπτωση π.χ. ενός τροχαίου ή μιας πτώσης. Ωστόσο, με δεδομένο ότι τελικά δεν επακολουθεί η σωματική δράση που θα εκτονώσει τους σφιγμένους μυς, εκείνοι παραμένουν σε υπερδιέγερση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μυϊκούς πόνους, πιάσιμο (π.χ. στον αυχένα), πονοκεφάλους, ακόμη και σε ένα αίσθημα βάρους στο στήθος.

Το στοµάχι αναστατώνεται
Καθώς το νευρικό μας σύστημα είναι σε υπερδιέγερση, η κυκλοφορία του αίματος προς το πεπτικό σύστημα μειώνεται (επειδή το αίμα αποστέλλεται προς το μυϊκό σύστημα και την καρδιά), γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πεπτικές ενοχλήσεις, καθώς και σφίξιμο στο στομάχι. Από την άλλη μεριά, όμως, το αίσθημα της απόρριψης οδηγεί τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου στην αναζήτηση άλλων πηγών ικανοποίησης και αυτό σε πολλές περιπτώσεις εξηγεί γιατί πολλοί στρέφονται στα γλυκά για να παρηγορηθούν. Βέβαια, ο τρόπος που αντιδρά το στομάχι εξαρτάται και από τον βαθμό της ευαισθησίας του. Εάν λόγου χάρη το στρες συνήθως μας δένει το στομάχι κόμπο ή μας κόβει την όρεξη ή μας προκαλεί διάρροια, τότε δεν αποκλείεται αυτά τα συμπτώματα να ενταθούν και μετά από έναν χωρισμό.

Ο ύπνος χαλάει
Το τέλος μιας σχέσης είναι πολύ πιθανό να αφήσει τα σημάδια του στον ύπνο μας και προκαλώντας συμπτώματα όπως δυσκολία να κοιμηθούμε, ανήσυχα ξυπνήματα στη μέση της νύχτας και πρωινές αφυπνίσεις. Επίσης, το παρατεταμένο στρες σταδιακά δυσκολεύει τη συγκέντρωση και την προσοχή και διαταράσσει τη μνήμη και την κρίση.

Πληγωμένη καρδιά
Το αίσθημα της απόρριψης που συνοδεύει τον χωρισμό επηρεάζει ακόμη και τη λειτουργία της καρδιάς. Πρόσφατα μάλιστα οι ερευνητές από τα ολλανδικά πανεπιστήμια του Άμστερνταμ και του Λέιντεν διεξήγαγαν ένα πείραμα που σκοπό είχε να μελετήσει την επίδραση της απόρριψης στους παλμούς της καρδιάς. Οι εθελοντές είχαν τοποθετημένα ηλεκτρόδια στο στήθος τους, μέσω των οποίων καταγράφονταν οι παλμοί τους. Οι ερευνητές τούς έδειχναν ένα πρόσωπο σε μια οθόνη και τους ζητούσαν να μαντέψουν αν το πρόσωπο αυτό (ο «κριτής») θα τους έβρισκε συμπαθητικούς ή όχι. Οι παλμοί τους μειώνονταν λίγο πριν ακούσουν τη γνώμη του «κριτή», ενώ σε περίπτωση που μάθαιναν ότι εκείνος δεν τους συμπάθησε οι παλμοί τους επιβραδύνονταν κι άλλο. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα αποτελέσματα της έρευνάς τους υποδηλώνουν ότι το αυτόνομο νευρικό σύστημα, που ελέγχει επίσης λειτουργίες όπως η πέψη και η κυκλοφορία του αίματος, ενεργοποιείται και σε περιπτώσεις απόρριψης.

«Η απόρριψη μπορεί κυριολεκτικά να “ραγίσει” την καρδιά, όπως αποκαλύπτει η παροδική επιβράδυνση των παλμών», γράφουν οι ερευνητές στην έρευνά τους, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Psychological Science».

Πραγματικός πόνος
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν πραγματοποίησαν μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου σε συμμετέχοντες που είχαν χωρίσει πρόσφατα (μέσα στους προηγούμενους 6 μήνες) και διαπίστωσαν ότι τα ίδια κυκλώματα του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν καιγόμαστε (π.χ. στο μάτι της κουζίνας), δραστηριοποιούνται και όταν σκεφτόμαστε το πρόσωπο που μας εγκατέλειψε. Επομένως, ο πόνος του χωρισμού δεν είναι μια λογοτεχνική μεταφορά, αλλά μια πραγματική σωματική αντίδραση.

Το αίσθημα της απόρριψης πυροδοτεί τη δραστηριότητα των ίδιων περιοχών του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται και μετά από ένα χτύπημα, σύμφωνα με τους ειδικούς. Μάλιστα, η ψυχολόγος Naomi Eisenberger από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας μελετά στο εργαστήριό της την επίδραση που έχουν οι σχέσεις στην ψυχική κατάσταση, αλλά και στη φυσιολογία του σώματος. Σύμφωνα με την έρευνά της, όταν αισθανόμαστε κοινωνικά αποκλεισμένοι, κάτι που συμβαίνει και στην περίπτωση του χωρισμού, ενεργοποιούνται οι ίδιες νευρικές οδοί του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται και όταν πονάμε. Γι’ αυτό και ο χωρισμός είναι οδυνηρός. Θέλοντας να παρατηρήσει την επίπτωση της απόρριψης στη φυσιολογία του οργανισμού, η δρ. Eisenberger στις επόμενες έρευνές της έχει σκοπό να εξετάσει τους γενετικούς παράγοντες που καθορίζουν την ευαισθησία του καθενός στην απόρριψη.

Ευπαθείς στο κρυολόγηµα
Η συνεχής παρουσία των υψηλών επιπέδων της κορτιζόλης στο κυκλοφορικό σύστημα αποδυναμώνει πρόσκαιρα το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να καταπολεμά τους παθογόνους μικροοργανισμούς και μας καθιστά πιο ευπαθείς σε λοιμώξεις όπως τα κρυολογήματα, αλλά και στην έξαρση δερματικών προβλημάτων στα οποία υπάρχει ιστορικό ευπάθειας (π.χ. επιχείλιος έρπης, ακμή).

Η απόρριψη είναι σκληρή
«Αυτό που προκαλεί τις σωματικές αντιδράσεις δεν είναι ο χωρισμός αυτός καθαυτόν, αλλά το συναίσθημα της απόρριψης και της εγκατάλειψης που τον συνοδεύει – ή δεν τον συνοδεύει, μια και σε κάποιες περιπτώσεις ο χωρισμός μπορεί να βιωθεί ακόμη και με ευφορία, ως απελευθέρωση από μια άσχημη κατάσταση», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος κ. Αγγελική Μενεδιάτου.

Και συνεχίζει: «Αν διαβάσουμε προσεκτικά τις σχετικές μελέτες, θα παρατηρήσουμε ότι αυτό που μάλλον ενεργοποιεί όλους αυτούς τους νευροφυσιολογικούς μηχανισμούς είναι περισσότεροτο αίσθημα της απόρριψης και της εγκατάλειψης παρά ο ίδιος ο χωρισμός ως γεγονός. Είναι, δηλαδή, οι σκέψεις και οι ερμηνείες που κάνουμε για τον χωρισμό αυτές που πυροδοτούν τόσο τα συναισθήματά μας όσο και τις σωματικές μας αντιδράσεις. Γι’ αυτό εξάλλου δεν αντιμετωπίζουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο χρόνο τον χωρισμό. Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα ότι παρόμοιες επιπτώσεις στο συναίσθημα και το σώμα μας έχει και μια σχέση σοβαρά δυσλειτουργική: και τότε τα επίπεδα στρες του οργανισμού μας είναι εξίσου υψηλά με όλες τις προαναφερόμενες συνέπειες».

Γι’ αυτό:
• Αντί να εγκλωβιστείς σε μια καταθλιπτική κατάσταση (κλεισμένος/η στο σπίτι-καταφύγιο), αύξησε τους παλμούς της καρδιάς σου με κάποια μορφή άσκησης, ώστε να αναγκάσεις τον εγκέφαλο να εκκρίνει τις ανακουφιστικές ορμόνες της ευτυχίας που χρειάζεσαι αυτή την περίοδο.

• Μην το ρίξεις στο αλκοόλ: Εκτός από τις δυσάρεστες συνέπειες στην υγεία σου, έχει αποδειχθεί ότι ενώ μοιάζει ανακουφιστικό στην αρχή, στο τέλος σε κάνει να νιώθεις ακόμα χειρότερα από ό,τι ήσουν πριν πιεις. Αφού όλα στον εγκέφαλο είναι χημεία, καλύτερα να προτιμήσεις τον προηγούμενο τρόπο.

• Αναζήτησε πιστούς φίλους (καλύτερα όχι κοινούς), που θα σε στηρίξουν δίνοντας ώθηση στην κοινωνικότητά σου και δημιουργώντας ευχάριστο κλίμα με την παρουσία τους.

• Ο χωρισμός θέλει φρέσκο αέρα. Όποτε μπορείς να ξεκλέψεις λίγο χρόνο, κάνε μια βόλτα στην εξοχή ή έστω στο πάρκο της γειτονιάς σου, για να ανασάνει το σώμα και να καθαρίσει το μυαλό. Θα σε βοηθήσει επίσης να κοιμηθείς καλύτερα, ώστε να ξεκουράσεις τον οργανισμό από το συναισθηματικό στρες.

• Σηματοδότησε την πορεία σου προς την ανανέωση κάνοντας αλλαγές όπου μπορείς: Στο δωμάτιό σου, στα κάδρα και τις αφίσες, ακόμα και στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή και την ταπετσαρία στην οθόνη του κινητού σου τηλεφώνου. Δώσε πνοή φρεσκάδας και όμορφων αρωμάτων στα προσωπικά σου είδη υγιεινής. Ψυχολογικά αυτό λειτουργεί ως καθάρισμα της συνείδησης και επιπλέον σε κάνει να συνεχίζεις να αισθάνεσαι ελκυστικός/ή.

• Σκόπιμο είναι να μην αναλωθείς, αμέσως μετά τον χωρισμό, στην αναπόληση των ωραίων στιγμών που περάσατε μαζί. Αν είχε ανακαλυφθεί μια δραστική ουσία σβέσης μνήμης, τώρα θα ήταν η καλύτερη ώρα να την πάρεις. Η επιστροφή στα παλιά, ο μηρυκασμός των αναμνήσεων και το χάιδεμα των ενθυμίων, ειδικά όταν ο χωρισμός είναι φρέσκος, εξυπηρετεί τελικά στην αύξηση του πόνου. Αυτή η διαδικασία θα σε βοηθήσει μόνο εφόσον θα έχεις ξεπεράσει πλέον το παρελθόν, ώστε να σβήσει κάθε ίχνος πικρίας από την ψυχή σου.

• Μην αρχίσεις να υποθάλπεις στο μυαλό σου την ιδέα ότι «πού ξέρεις, μπορεί και να βρεθούμε πάλι μαζί». Επειδή κάτι τέτοιο δεν είναι βέβαιο ότι θα συμβεί (φυσικά τίποτα δεν αποκλείεται, αλλά πρέπει να έχεις πάρει τα μέτρα σου για το αντίθετο), ισχυροποίησε τον εαυτό σου και αφοσιώσου στο ξεκίνημα μιας νέας διαδρομής και όχι στην απώλεια και τον θρήνο της παλιάς.

• Σκέψου ότι η σχέση μπορεί να είχε ολοκληρώσει τον κύκλο της, απλώς εσύ ίσως δεν το καταλάβαινες. Το πείσμα και η επιμονή να συνεχίζεις να γεμίζεις με την ενέργειά σου ένα ποτήρι που έχει ήδη ξεχειλίσει και δεν χωράει άλλο, δε σε ωφελεί. Μάλλον δείχνει ότι θα πρέπει να αλλάξεις ποτήρι (σχέση).

• Κάθε διαζύγιο αποδεικνύει αυτό που ο καθένας ξέρει κατά βάθος: Το ταίρι σου δεν ήταν το ιδανικό άλλο σου μισό που φανταζόσουν. Πριν αρχίσεις να περιθάλπεις τον πληγωμένο σου εγωισμό, σκέψου ότι το να χωρίζουν δύο πεπρωμένα δε γίνεται πάντα με ευχάριστο τρόπο, αλλά έχει τελικά καλό σκοπό. Έτσι τουλάχιστον αποδεικνύει η ζωή. Δυστυχώς όμως αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο πολύ αργότερα, όταν θα έρθουν τα γεγονότα να το επιβεβαιώσουν.

• Πίσω από το πέπλο του ρομαντισμού πιθανότατα κρύβονται κάποια λάθη, δικά σου και δικά του/της. Αν τα αναγνωρίσεις, θα συνεχίσεις τη νέα σου ζωή με επιπλέον εφόδια. Είναι ένας τομέας στον οποίο θα εστιάσεις αργά ή γρήγορα, για να μετατρέψεις την εμπειρία σου σε δύναμη. Και, θυμήσου, τα άτομα που έχουν περάσει δυνατές εμπειρίες (με την ανάλογη αξιοπρέπεια και χωρίς να μισήσουν τον εαυτό τους) είναι πιο ελκυστικά.

• Μην ξεχάσεις, εκτός των άλλων, να επαινέσεις τον εαυτό σου που είχε την τόλμη να ερωτευθεί και να ζήσει τη ζωή μέσα από μια δέσμευση αγάπης. Αν η αγάπη δεν λειτουργούσε πλέον στη σχέση αυτή, θα λειτουργήσει στην επόμενη. Προς το παρόν εσύ μπορείς να απολαύσεις τις προσωπικές χαρές που μόνο η εργένικη ζωή μπορεί να χαρίσει απλόχερα: Την καλύτερη διαχείριση του προσωπικού σου χρόνου, τα αγαπημένα σου χόμπι (αν δεν έχεις, είναι ευκαιρία να βρεις) κλπ.

• Συνειδητοποίησε ότι δεν υπάρχει κάτι λάθος σε έναν χωρισμό. Απλώς είναι κάτι το φυσικό και συμβαίνει σε όλους στην προσπάθεια αναζήτησης της καταλληλότερης επιλογής. Επομένως, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει εκείνον/η που έχει την εντιμότητα να το δηλώσει. Σκέψου ότι άλλοι/ες λόγω δειλίας ή βολέματος προτιμούν μια διπλή, τριπλή κ.ο.κ ζωή καθιστώντας το ψέμα και την υποκρισία δεύτερη φύση τους.

• Έχοντας αλάνθαστο γνώμονα τη φράση «Κάθε εμπόδιο για καλό», άφησε το χρόνο να σου φέρει την επόμενη αγάπη σου, που μπορεί να είναι επίσης πολύ ιδιαίτερη, πιθανότατα με έναν διαφορετικό τρόπο. Πίστεψε βαθιά μέσα σου πως ό,τι δεν είναι για σένα, αναγκαστικά φεύγει μακριά σου. Και φεύγει για να σου ανοίξει τον χώρο για την επόμενη εμπειρία που ετοιμάζει για σένα η ζωή.