Μυθολογία και Υποσυνείδητο

Ένας δρόμος αναζήτησης του Εαυτού μας

Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο βασικό ερώτημα προσέγγισης του θέματος:  Τι είναι ένας μύθος;

Είναι μήπως φαντασία που δεν θεωρείται αληθινή, ένα σύνολο απαρχαιωμένων ντοκουμέντων και αυθαίρετων μυθοπλασιών; Για κάποιους είναι ένα ιδιαίτερο είδος ιστορίας, για άλλους ένα ιδιαίτερο εργαλείο ψυχανάλυσης, για κάποιους είναι πηγή γνώσης και για κάποιους άλλους ηθικοπλαστική μέθοδος.

Το σίγουρο πάντως είναι πως όλοι οι ψυχολόγοι ειδικότερα και οι σύγχρονοι επιστήμονες γενικότερα σκύβουν με σεβασμό πάνω στον μύθο για να τον ερμηνεύσουν έχοντας ο καθένας το δικό του κλειδί. Αυτό και μόνο το γεγονός μας δείχνει πως ο μύθος δεν είναι ένα απλό θέμα έρευνας, είναι ένα τεράστιο θέμα έρευνας το οποίο επιδέχεται πολλές ερμηνείες σε πολλά επίπεδα.

Ας ξεκινήσουμε κάνοντας ένας πρώτο διαχωρισμό του μύθου από την μυθολογία. Ο μύθος μοιάζει με ένα φως σταθερό και ακίνητο στον χρόνο και στον χώρο, εκεί όπου υπάρχουν οι μεγάλες πραγματικότητες του πνεύματος, και από εκεί στέλνει το φως της πάνω στον τοίχο της ιστορίας. Η σκιά πάνω στον τοίχο αυτό είναι η μυθολογία.

Μυθολογίες υπάρχουν πολλές σε όλο τον κόσμο σε όλες τις εποχές και παρά τις επιφανειακές διαφορές τους, εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει, μελετώντας τους, πως όλες ξεπηδούν από το ίδιο λευκό φως. Ίδια σύμβολα ενσαρκώνονται με διαφορετικά «ενδύματα» σε κάθε παραδοσιακό λαό με σκοπό να μας οδηγήσουν στον δρόμο της μυθικής συνείδησης, στην Αλήθεια και στην βίωσή της. Κάθε μύθος είναι μια κοσμική μια ψυχολογική και μια υλική πραγματικότητα.

Ένας τέτοιος ορισμός μας οδηγεί σε τρεις βασικούς τρόπους ερμηνείας.

Ο πρώτος τρόπος ερμηνείας του μύθου θα ήτανε η προσέγγιση της ιστορικής του αλήθειας. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα όπου έρχεται η ιστορία να επαληθεύσει τον μύθο, και έτσι ιστορικά γεγονότα τεκμηριώνουν μια αλήθεια αντικειμενική. Ο παγκόσμιος κατακλυσμός συναντάται σε πολλές γνωστές εκδοχές μύθων στον ελληνοχριστιανικό, βαβυλωνιακό, ιρανικό και ελληνικό πολιτισμό και ακόμη η ανακάλυψη της Τροίας από τον Σλήμαν ξέρουμε ότι βασίστηκε σε ένα μύθο.

Κοσμογονικά ο μύθος προσπαθεί να ερμηνεύσει τον μακρόκοσμο και την σχέση του ανθρώπου με αυτόν. «…. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Μύθο και αυτόν τον ίδιο τον Κόσμο, καθώς μέσα του τα σώματα και τα πράγματα είναι φανερά» λέει ο Σαλλούστιος στο έργο του "Περί Θεών και Κόσμου". Όλοι οι κοσμογονικοί μύθοι δημιουργίας μας μιλούν για την πρωταρχική αιτία που εκδήλωσε την ζωή και για εκείνες τις δυνάμεις (θεούς) που την εξελίσσουν. Έτσι ένας κοσμογονικός μύθος με συμβολική γλώσσα μπορεί να ενώσει την ανθρώπινη διάνοια με την αποκάλυψη του μυστηρίου.

Και αν αυτό φαίνεται μεταφυσικό και δύσκολο, ψυχολογικά ο ρόλος του μύθου έχει ένα πρακτικό και ουσιαστικό αποτέλεσμα στην εναρμόνιση του ανθρώπου με τον εαυτό του και στην συνειδησιακή του εξέλιξη. 

 
"Η ψυχολογία είναι εκείνη που περιέχει το ενδιαφέρον για τον μύθο, όπως όλα τα δημιουργικά έργα περιέχουν το ενδιαφέρον για την ψυχολογία» λέει ο Τόμας Μαν, δείχνοντας έτσι το μεγάλο ενδιαφέρον της ψυχολογίας για τον μύθο.

Η ψυχολογία δεν είναι μια σύγχρονη εφεύρεση, μπορεί να μην ήταν αυτή η λέξη που την προσδιόριζε σε παλαιότερες εποχές αλλά είναι σίγουρο πως όλοι οι λαοί ασχολήθηκαν με τον άνθρωπο και την ομαλή λειτουργία του ψυχισμού του. ο μύθος έπαιζε σημαντικότατο ρόλο σε αυτό το έργο.

Ο μύθος πάντα βιώνονταν άμεσα μέσα στα πλαίσια των μυστηρίων και κυρίως μέσα από το μυητικό θέατρο το οποίο ήταν μέρος των μυστηρίων. Απαιτούνταν σύνθετες διαδικασίες συμμετοχής όλων των όψεων της ύπαρξης, που μαζί με την επέμβαση άλλων παραγόντων οδηγούσαν τον άνθρωπο σ' έναν εξαγνισμό του γήινου εαυτού του. Οι μυήσεις στα αρχαία μυστήρια περιείχαν ανθρωπομορφικές παραστάσεις της λειτουργίας του πνευματικού κόσμου και των νόμων του, δεσμοί ανάμεσα στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Ο μυημένος αναγνώριζε την ύπαρξή του μέσα στην ζωή του ήρωα, γινόταν γνώστης και κυβερνήτης της ύπαρξής του, και γυρνούσε στον κόσμο της καθημερινότητας με μια αίσθηση ευθύνης και μια φλόγα δημιουργικότητας.

Από τότε μέχρι σήμερα ο μύθος δεν έπαψε να υπάρχει και να έχει δύναμη, οι άνθρωποι έπαψαν ίσως να τον χρησιμοποιούν συνειδητά. Για την σύγχρονη ψυχολογία ότι ο μύθος ασκεί μια ακατανίκητη έλξη στο υποσυνείδητο του σύγχρονου ανθρώπου.

Σύμφωνα με τον Γιούγκ τα "Αρχέτυπα" παίζουν σπουδαίο ρόλο στην ζωή μας τη υλική αλλά και την διανοητική. Είναι οι πηγές της ψυχικής μας ενέργειας και αυτή η πηγή ενέργειας βρίσκεται στο υποσυνείδητο μέσα στα αρχέτυπα που περιέχονται στο ομαδικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας. Ένας μύθος μπορεί να απελευθερώσει την ψυχική αυτή ενέργεια που περικλείεται στα αρχέτυπα.

Ο μύθος είναι μέσο γνώσης του εαυτού μας αλλά και μέσο δραστηριοποίησης των ικανοτήτων μας, με σκοπό την ολοκλήρωση του εαυτού. Μας κάνει να συνειδητοποιούμε μεγάλες αλήθειες αλλά και τον ίδιο τον εαυτό μας. Είναι ακόμα ένα τεράστιο θησαυροφυλάκιο εμπειριών και γνώσεων που απέκτησε η ανθρώπινη φυλή από την αρχή της δημιουργίας της. Οι μύθοι διεισδύουν βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή και σιγοψιθυρίζουν αιώνιες αλήθειες και ανθρώπινα ιδανικά. Είναι μια πύλη και μέσα από αυτή έρχονται στην ανθρώπινη συνείδηση οι ανεξάντλητες ενέργειες του σύμπαντος.

Χωρίς να το συνειδητοποιεί, κάθε άνθρωπος ασχολείται αδιάκοπα με την εσωτερική διεύρυνση του εαυτού του, ψάχνει να βρει τα αίτια που υποκινούν τις πράξεις του. Η ερμηνεία αυτών των αιτιών είναι συνήθως γεμάτη από την υποκειμενική συναισθηματικότητα με ένα εγωιστικό πρίσμα, και έτσι διαστρεβλώνονται οι αιτίες. Οι μύθοι μιλούν για την οδύνη και την ανάγκη να υπερνικηθεί η ψεύτικη εικόνα της ζωής που φτιάχνουμε συνεχώς. Οι μύθοι μας ωθούν μέσα από την ταύτιση, στην ανακάλυψη των επιλογών που έχουμε, μας υποδεικνύουν τις περιπέτειες, τις εκδηλώσεις και τα φαινόμενα της ψυχικής ζωής μας και μπορούν να μας οδηγήσουν στην ισορροπία, την κυριαρχία στον εαυτό και τον κόσμο. Είναι αποκαλυπτικοί γιατί φέρνουν στην επιφάνεια αυτά που έχουμε απωθήσει μέσα στο υποσυνείδητό μας. Τα ξυπνούν και μας βάζουν να τα αντιμετωπίσουμε.

Αλλά το πιο σημαντικό ίσως είναι ότι δημιουργούν μια κατευθυντήρια γραμμή ύπαρξης που στοχεύει ενεργητικά στο αύριο. Δίνουν ένα όραμα ελπίδας και την πεποίθηση πως ότι και να γίνει ο ήρωας θα νικήσει το «κακό» στον εαυτό του και στον κόσμο. Είναι μεγάλη η δύναμη και η ιερότητα των μύθων γιατί κατάφεραν να επιζήσουν σε όλες τις συνθήκες, στο συνειδητό ή στο ασυνείδητο των ανθρώπων, και να ενεργοποιούν δημιουργικά κέντρα μέσα μας. Και παρόλο που έχουν καλυφθεί από τις στάχτες του εγωισμού και του ανθρώπινου φανατισμού στην σημερινή εποχή μας, δεν είναι πολύ μακριά εκείνη η εποχή που οι άνθρωποι θα ξανασυναντήσουν τους μύθους, θα εμπνευστούν από αυτούς, και θα τους τοποθετήσουν εκεί όπου πρέπει να βρίσκονται… στην Ακρόπολη της ψυχής τους.