ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΥΔΡΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΣΑΜΟ!

Εδώ, στη θέση του σημερινού Πυθαγορείου, βρισκόταν η αρχαία πόλη Σάμος, η οποία γύρω στο 600 π.Χ. γνώρισε μοναδική άνθηση σ' όλους τους τομείς, απέκτησε εξαιρετική οικονομική και πολιτική δύναμη κι είχε πάνω από 15.000 κατοίκους. Για την ύδρευση αυτών των κατοίκων έπρεπε, λοιπόν, να φέρουν μέσα στην πόλη άφθονο νερό απ' τη μεγάλη πηγή, απ' τους σημερινούς Αγιάδες, 1,5 χιλιόμετρο βορειοδυτικά πίσω από το βουνό και το έφεραν στην αρχή μέσω ανοιχτού αγωγού, που σκεπαζόταν αργότερα, και ύστερα μέσω σήραγγας, ένα χιλιόμετρο περίπου κάτω από το βουνό.

 Το υδραγωγείο ολοκληρωνόταν μ' έναν τελικό αγωγό προς την πόλη. (...) Ο Ευπαλίνος ικετεύει την Ήρα, θεά της Σάμου, τον Πλούτωνα, θεό των εγκάτων της γης, και τον Ήφαιστο, θεό της τεχνολογίας, να βοηθήσουν για την επιτυχή έκβαση του τολμηρού αυτού εγχειρήματος. Το έργο αρχίζει. Το νερό θα το έπαιρναν από την πηγή στους σημερινούς Αγιάδες. Θα έσκαβαν προσαγωγό διώρυγα, υπαίθρια ή και υπόγεια σε μικρό βάθος, την οποία θα σκέπαζαν αργότερα. Και θα συναντούσαν το βορεινό στόμιο της εκσκαφής.

 Πριν από την έναρξη της εκσκαφής του νοτίου στομίου της σήραγγας ετοιμάστηκε ένα οριζόντιο ανάχωμα εργασίας. Έτσι, άρχισε η εκσκαφή της σήραγγας κι απ' τις δύο μεριές - "αμφίστομον όρυγμα", λέει ο Ηρόδοτος. Έπρεπε, όμως, να ελέγχεται συνεχώς η ευθυγραμμία κι η οριζοντιότητα της εκσκαφής. Στον άξονα του δαπέδου τοποθετούν ένα φανάρι για να ελεγχθεί ίσως η ευθυγραμμία. Η αυστηρή ευθυγραμμία της διάνοιξης ελεγχόταν συνεχώς με μία απλή διόπτρα. Τα κοντάρια στην πλαγιά έδειχναν σε ποια ευθεία έπρεπε να βρίσκεται ο άξονας της σήραγγας. Κι ο χωροβάτης, με την αλφαδιασμένη επιφάνεια νερού στη μέση του, έλεγχε συνεχώς την αλφαδιά του πυθμένα της σήραγγας.

 Η σήραγγα έπρεπε καταρχήν να είναι οριζόντια. Για να μπορεί, όμως, να ρέει το νερό, ο Ευπαλίνος θα έσκαβε έναν χωριστό κεκλιμένον χάνδακα, πλάτους 70 εκατοστών, στη δεξιά πλευρά μέσα στη σήραγγα. Ο χάνδακας αυτός θα είχε κλίση περίπου 4 τοις χιλίοις, γι' αυτό και το βάθος του αυξάνει από βορρά προς νότο. Μέσα στον χάνδακα θα τοποθετούνταν κλειστοί πήλινοι σωλήνες, διαμέτρου 25 εκατοστών, με πολύ επιμελημένες συνδέσεις. Έτσι, λοιπόν, προχωρούσε η διάνοιξη της σήραγγας απ' τα δύο μέτωπα...