Η Ιταλίδα Λάουρα Μπάσι ήταν η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην Ευρώπη.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης δεν επιτρεπόταν στις γυναίκες να παρακολουθήσουν μαθήματα στο πανεπιστήμιο, πόσο μάλλον να διδάξουν. Ωστόσο, η Λάουρα Μπάσι (1711-78) σε ηλικία μόλις είκοσι ενός ετών, ξεκίνησε να διδάσκει φυσική στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ το 1776 έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην Ευρώπη.
Ασφαλώς και η Λάουρα Μπάσι ήταν μια εξαιρετικά έξυπνη γυναίκα. Βοηθήθηκε, ωστόσο, και από τη χρονική συγκυρία που ήθελε την Ιταλία να διαφημίζεται ως μία μοντέρνα και απελευθερωμένη χώρα.
Ο πατέρας της Λάουρα Μπάσι ήταν πλούσιος δικηγόρος, ο οποίος δεν έχανε ευκαιρία να υπερηφανεύεται και να επιδεικνύει την ανεπτυγμένη νοημοσύνη της κόρης του, και έπεισε τους φίλους του να της κάνουν μαθήματα φυσικής και μαθηματικών αλλά και φιλολογίας και ξένων γλωσσών και ύστερα την ενθάρρυνε να συμμετέχει σε εξουθενωτικές αντιπαραθέσεις με επιφανείς διανοούμενους.
Αυτές οι έντονες ακαδημαϊκές συζητήσεις πραγματοποιούνταν μπροστά σε πολυάριθμο κοινό-όχι μόνον καθηγητές και φοιτητές αλλά και δημάρχους, τον Αρχιεπίσκοπο και ένα συνονθύλευμα θεατών που βασικό τους κίνητρο ήταν η περιέργεια.
Και σαν να επρόκειτο για βασιλική εκδήλωση, το πρωτόκολλο και η εθιμοτυπία ήταν έντονα και σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδείξει σε ολόκληρο τον κόσμο ότι η Μπολόνια ήταν πράγματι μία εξαιρετικά προηγμένη πόλη. Κάποιος επισκέπτης έγραφε χαρακτηριστικά:
«Όλοι οι ευγενείς της Μπολόνια προβάλλουν υπερβολικά αυτό το κορίτσι και το παρουσιάζουν παντού ως το θαύμα της εποχής μας».
Ελάχιστα από τα κείμενα διδασκαλίας της Μπάσι έχουν διασωθεί και συνεπώς παρ’ ότι έγινε διάσημη σε ολόκληρη την Ευρώπη, σήμερα δεν γνωρίζουμε πολλά για το έργο της.
Αυτά που γνωρίζουμε είναι ότι δημοσίευσε τέσσερις μελέτες φυσικής για τα αέρια και τα υγρά σώματα, ωστόσο εκείνο που είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς της είναι η δραστηριότητα της ως καθηγήτρια και πειραματίστρια.
Οι πιο σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες είχαν διατυπωθεί από τον Νεύτωνα, και ήταν ακόμα αρκετά αμφιλεγόμενες. Η Ιταλία φαινόταν να έχει μείνει πίσω από την Αγγλία και τη Γαλλία στο επιστημονικό πεδίο.
Η Λάουρα Μπάσι ήταν εκείνη που διέσωσε αρχικά και βελτίωσε τελικά την επιστημονική υπόληψη της Ιταλίας με τις περίφημες διαλέξεις της πάνω στον Νεύτωνα. Μέχρι τότε η φυσική θεωρούνταν ότι ήταν βασικά θεωρητική επιστήμη και εκείνη επέμεινε στη διενέργεια πειραμάτων, όπως ακριβώς συμβούλεψε και ο Νεύτωνας.
Η Λάουρα Μπάσι παρ’ όλο που αποτέλεσε το σύμβολο της Μπολόνια και της γυναικείας χειραφέτησης, δεν είχε την ίδια αντιμετώπιση που είχαν οι άνδρες καθηγητές. Πληρωνόταν λιγότερο, δίδασκε λιγότερες ώρες και όλοι θεωρούσαν ότι θα έπρεπε να βρίσκεται στο σπίτι με τα παιδιά.
Επί σαράντα ολόκληρα χρόνια κατέβαλλε κοπιώδεις προσπάθειες με σκοπό να βελτιώσει τη θέση της, όχι τόσο για να επωφεληθεί η ίδια όσο για να βελτιωθεί συνολικά η κατάσταση και για τις υπόλοιπες γυναίκες διανοούμενες.
Όταν το 1772, πέθανε ο καθηγητής θεωρητικής φυσικής, η Λάουρα Μπάσι αποφάσισε να δώσει ακόμη μία μάχη. Έκανε αίτηση για τη θέση που χήρεψε και τελικά την κέρδισε μετά από τέσσερα χρόνια έντονης δικαστικής διαμάχης.
Η ειρωνεία στην όλη ιστορία είναι η εξής: με τους αγώνες της πέτυχε ίσως περισσότερα απ’ ότι έπρεπε, καθώς το συντηρητικό ανδρικό κατεστημένο, όταν αντιλήφθηκε το πλήθος των κανόνων που είχε αλλάξει η Λάουρα Μπάσι, αποφάσισε να μην ξανακάνει έκτοτε γυναίκες δεκτές στο πανεπιστήμιο.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης δεν επιτρεπόταν στις γυναίκες να παρακολουθήσουν μαθήματα στο πανεπιστήμιο, πόσο μάλλον να διδάξουν. Ωστόσο, η Λάουρα Μπάσι (1711-78) σε ηλικία μόλις είκοσι ενός ετών, ξεκίνησε να διδάσκει φυσική στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ το 1776 έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην Ευρώπη.Ασφαλώς και η Λάουρα Μπάσι ήταν μια εξαιρετικά έξυπνη γυναίκα. Βοηθήθηκε, ωστόσο, και από τη χρονική συγκυρία που ήθελε την Ιταλία να διαφημίζεται ως μία μοντέρνα και απελευθερωμένη χώρα.
Ο πατέρας της Λάουρα Μπάσι ήταν πλούσιος δικηγόρος, ο οποίος δεν έχανε ευκαιρία να υπερηφανεύεται και να επιδεικνύει την ανεπτυγμένη νοημοσύνη της κόρης του, και έπεισε τους φίλους του να της κάνουν μαθήματα φυσικής και μαθηματικών αλλά και φιλολογίας και ξένων γλωσσών και ύστερα την ενθάρρυνε να συμμετέχει σε εξουθενωτικές αντιπαραθέσεις με επιφανείς διανοούμενους.
Αυτές οι έντονες ακαδημαϊκές συζητήσεις πραγματοποιούνταν μπροστά σε πολυάριθμο κοινό-όχι μόνον καθηγητές και φοιτητές αλλά και δημάρχους, τον Αρχιεπίσκοπο και ένα συνονθύλευμα θεατών που βασικό τους κίνητρο ήταν η περιέργεια.
Και σαν να επρόκειτο για βασιλική εκδήλωση, το πρωτόκολλο και η εθιμοτυπία ήταν έντονα και σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδείξει σε ολόκληρο τον κόσμο ότι η Μπολόνια ήταν πράγματι μία εξαιρετικά προηγμένη πόλη. Κάποιος επισκέπτης έγραφε χαρακτηριστικά:
«Όλοι οι ευγενείς της Μπολόνια προβάλλουν υπερβολικά αυτό το κορίτσι και το παρουσιάζουν παντού ως το θαύμα της εποχής μας».
Ελάχιστα από τα κείμενα διδασκαλίας της Μπάσι έχουν διασωθεί και συνεπώς παρ’ ότι έγινε διάσημη σε ολόκληρη την Ευρώπη, σήμερα δεν γνωρίζουμε πολλά για το έργο της.
Αυτά που γνωρίζουμε είναι ότι δημοσίευσε τέσσερις μελέτες φυσικής για τα αέρια και τα υγρά σώματα, ωστόσο εκείνο που είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς της είναι η δραστηριότητα της ως καθηγήτρια και πειραματίστρια.
Οι πιο σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες είχαν διατυπωθεί από τον Νεύτωνα, και ήταν ακόμα αρκετά αμφιλεγόμενες. Η Ιταλία φαινόταν να έχει μείνει πίσω από την Αγγλία και τη Γαλλία στο επιστημονικό πεδίο.
Η Λάουρα Μπάσι ήταν εκείνη που διέσωσε αρχικά και βελτίωσε τελικά την επιστημονική υπόληψη της Ιταλίας με τις περίφημες διαλέξεις της πάνω στον Νεύτωνα. Μέχρι τότε η φυσική θεωρούνταν ότι ήταν βασικά θεωρητική επιστήμη και εκείνη επέμεινε στη διενέργεια πειραμάτων, όπως ακριβώς συμβούλεψε και ο Νεύτωνας.
Η Λάουρα Μπάσι παρ’ όλο που αποτέλεσε το σύμβολο της Μπολόνια και της γυναικείας χειραφέτησης, δεν είχε την ίδια αντιμετώπιση που είχαν οι άνδρες καθηγητές. Πληρωνόταν λιγότερο, δίδασκε λιγότερες ώρες και όλοι θεωρούσαν ότι θα έπρεπε να βρίσκεται στο σπίτι με τα παιδιά.
Επί σαράντα ολόκληρα χρόνια κατέβαλλε κοπιώδεις προσπάθειες με σκοπό να βελτιώσει τη θέση της, όχι τόσο για να επωφεληθεί η ίδια όσο για να βελτιωθεί συνολικά η κατάσταση και για τις υπόλοιπες γυναίκες διανοούμενες.
Όταν το 1772, πέθανε ο καθηγητής θεωρητικής φυσικής, η Λάουρα Μπάσι αποφάσισε να δώσει ακόμη μία μάχη. Έκανε αίτηση για τη θέση που χήρεψε και τελικά την κέρδισε μετά από τέσσερα χρόνια έντονης δικαστικής διαμάχης.
Η ειρωνεία στην όλη ιστορία είναι η εξής: με τους αγώνες της πέτυχε ίσως περισσότερα απ’ ότι έπρεπε, καθώς το συντηρητικό ανδρικό κατεστημένο, όταν αντιλήφθηκε το πλήθος των κανόνων που είχε αλλάξει η Λάουρα Μπάσι, αποφάσισε να μην ξανακάνει έκτοτε γυναίκες δεκτές στο πανεπιστήμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου