Εργαλεία και γλώσσα εξελίχθηκαν... χέρι-χέρι μέσα στους αιώνες

Η ίδια εγκεφαλική δραστηριότητα χρησιμοποιείται τόσο για τη χρήση της γλώσσας, όσο και των εργαλείων, γεγονός που ενισχύει τη θεωρία ότι αυτές οι δύο δεξιότητες αναπτύχθηκαν και εξελίχτηκαν χέρι-χέρι στους ανθρώπους, σύμφωνα με μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα. Είναι η πρώτη φορά που μια μελέτη συγκρίνει άμεσα στους ίδιους ανθρώπους και σε πραγματικό χρόνο τη χρήση των εργαλείων με τη χρήση της γλώσσας.
Οι ερευνητές Γκέοργκ Μέγιερ του Τμήματος Πειραματικής Ψυχολογίας και Νάταλι Ουόμινι του Τμήματος Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «PLoS ONE», σύμφωνα με το «Science», μελέτησαν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου δέκα εξειδικευμένων κατασκευαστών εργαλείων, τόσο κατά την ώρα της δουλειάς τους, όσο και στη διάρκεια γλωσσικών τεστ.
Η παραγωγή εργαλείων και γλώσσας θεωρούνται ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, που αναπτύχθηκαν πριν από εκατομμύρια χρόνια, αν και δεν υπάρχει ομοφωνία για τις απαρχές της εμφάνισής τους. Ο Δαρβίνος ήταν ο πρώτος που πρότεινε ότι πιθανώς οι δύο διαδικασίες εξελίχτηκαν από κοινού, αλλά μέχρι τώρα δεν υπήρχαν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία για αυτήν τη θεωρία.
Η νέα έρευνα παρέχει σαφείς ενδείξεις ότι όντως η ενεργοποίηση του εγκεφάλου είναι παρεμφερής στις δύο διαδικασίες, καθώς δείχνει ότι και οι δύο χρησιμοποιούν την ίδια εγκεφαλική περιοχή ήδη από τα πρώτα δέκα δευτερόλεπτα. Όσο πιο εξελιγμένα είναι τα εργαλεία και άρα η χρήση τους έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις, τόσο μεγαλύτερη επικάλυψη φαίνεται να υπάρχει με τις εγκεφαλικές περιοχές παραγωγής της γλώσσας.
Αντίθετα με τα οστά και τα εργαλεία, η γλώσσα δεν έχει αφήσει πίσω της απολιθώματα, με αποτέλεσμα να επαφίεται στην κρίση κάθε επιστήμονα το πότε πρωτοεμφανίστηκε, χρησιμοποιώντας πχ έμμεσες ενδείξεις όπως οι βραχογραφίες στα σπήλαια (αλλά παραμένει αμφίβολο αν όντως η γλωσσική ικανότητα και η ζωγραφική συμβάδισαν εξαρχής).
Εφόσον πράγματι εργαλεία και γλώσσα αναπτύχθηκαν μαζί, αυτό σημαίνει ότι η γλώσσα εξελίχθηκε πολύ πριν την εμφάνιση του «έμφρονος ανθρώπου» (Homo sapiens), δηλαδή πιθανώς πριν από 1,75 εκατ. χρόνια, όταν έγινε η εφεύρεση των πρώτων πιο εξελιγμένων λίθινων εργαλείων κατά τη λεγόμενη Αχελαία περίοδο, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι ήδη από τότε οι άνθρωποι μιλούσαν με τον σημερινό καταιγιστικό ρυθμό. Όπως επισημαίνει η Νάταλι Ουόμινι, «τα (νευρωνικά) κυκλώματα και για τις δύο αυτές δραστηριότητες ήσαν ήδη στη θέση τους».
Άλλοι επιστήμονες, πάντως, θεωρούν πρόωρα τέτοια συμπεράσματα. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Μάικλ Κορμπάλις του πανεπιστημίου του Όκλαντ στη Ν.Ζηλανδία, «η νέα έρευνα είναι μεν συμβατή με την υπόθεση περί συνεξέλιξης μεταξύ γλώσσας και χρήσης των εργαλείων, αλλά δεν την αποδεικνύει. Είναι δυνατόν η ίδια η γλώσσα να αναδύθηκε πολύ αργότερα, αλλά να χρησιμοποίησε τα (νευρωνικά) κυκλώματα που είχαν δημιουργηθεί κατά την Αχελαία περίοδο των πρώτων εργαλείων».
Ένα βασικό αναπάντητο ερώτημα είναι αν η σχέση εργαλείων- γλώσσας περιορίζεται στις κινητικού πεδίου (κινήσεις χεριών για τη δημιουργία των εργαλείων και κινήσεις εσωτερικών οργάνων για την παραγωγή των ήχων) ή αν επεκτείνεται σε ένα ανώτερο γνωστικό επίπεδο (κοινές νοητικές και συμβολικές ικανότητες).