Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ

ΞΕΝ Απομν 1.6.1–1.6.4

Ο Αντιφώντας οικτίρει τον Σωκράτη για την αδιαφορία του προς τα υλικά αγαθά

Ανάμεσα στις συζητήσεις του Σωκράτη που παρατίθενται, ώστε να φωτιστούν διάφορες πτυχές της προσωπικότητας και της διδασκαλίας του, είναι και εκείνη με τον σοφιστή Αντιφώντα.

[1.6.1] Ἄξιον δ’ αὐτοῦ καὶ ἃ πρὸς Ἀντιφῶντα τὸν σοφιστὴν
διελέχθη μὴ παραλιπεῖν. ὁ γὰρ Ἀντιφῶν ποτε βουλόμενος
τοὺς συνουσιαστὰς αὐτοῦ παρελέσθαι προσελθὼν τῷ Σω-
κράτει παρόντων αὐτῶν ἔλεξε τάδε· [1.6.2] Ὦ Σώκρατες, ἐγὼ μὲν
ᾤμην τοὺς φιλοσοφοῦντας εὐδαιμονεστέρους χρῆναι γίγνε-
σθαι· σὺ δέ μοι δοκεῖς τἀναντία τῆς φιλοσοφίας ἀπολελαυ-
κέναι. ζῇς γοῦν οὕτως ὡς οὐδ’ ἂν εἷς δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ
διαιτώμενος μείνειε· σῖτά τε σιτῇ καὶ ποτὰ πίνεις τὰ φαυ-
λότατα, καὶ ἱμάτιον ἠμφίεσαι οὐ μόνον φαῦλον, ἀλλὰ τὸ
αὐτὸ θέρους τε καὶ χειμῶνος, ἀνυπόδητός τε καὶ ἀχίτων
διατελεῖς. [1.6.3] καὶ μὴν χρήματά γε οὐ λαμβάνεις, ἃ καὶ κτω-
μένους εὐφραίνει καὶ κεκτημένους ἐλευθεριώτερόν τε καὶ
ἥδιον ποιεῖ ζῆν. εἰ οὖν ὥσπερ καὶ τῶν ἄλλων ἔργων οἱ
διδάσκαλοι τοὺς μαθητὰς μιμητὰς ἑαυτῶν ἀποδεικνύουσιν,
οὕτω καὶ σὺ τοὺς συνόντας διαθήσεις, νόμιζε κακοδαιμονίας
διδάσκαλος εἶναι. [1.6.4] καὶ ὁ Σωκράτης πρὸς ταῦτα εἶπε· Δοκεῖς
μοι, ὦ Ἀντιφῶν, ὑπειληφέναι με οὕτως ἀνιαρῶς ζῆν, ὥστε
πέπεισμαι σὲ μᾶλλον ἀποθανεῖν ἂν ἑλέσθαι ἢ ζῆν ὥσπερ
ἐγώ. ἴθι οὖν ἐπισκεψώμεθα τί χαλεπὸν ᾔσθησαι τοῦ ἐμοῦ
βίου.

***
Άξιον είναι να μη παραλείψω και τον διάλογον αυτού με τον Αντιφώντα τον σοφιστήν. Όταν δηλαδή κάποτε ο Αντιφών ηθέλησε να αποσπάση απ' αυτού τους μαθητάς του, προσελθών προς τον Σωκράτη παρόντων αυτών είπε τα εξής: Ω Σωκράτη, εγώ μεν ενόμιζα ότι έπρεπεν οι φιλόσοφοι να γίνωνται ευτυχέστεροι· συ δε νομίζω ότι έχεις απολαύσει από την φιλοσοφίαν τα εναντία. Διότι τω όντι ζης όπως δεν θα υπέμενεν ουδείς δούλος ούτως υπό δεσπότην διαιτώμενος· και τροφάς τρώγεις και ποτά πίνεις τα ευτελέστατα και ιμάτιον ενδύεσαι όχι μόνον ευτελές, αλλά και το αυτό και κατά το θέρος και κατά τον χειμώνα και διαρκώς είσαι ανυπόδητος και άνευ χιτώνος. Προσέτι δε και χρήματα δεν λαμβάνεις, τα οποία και όταν τα αποκτώμεν μας ευχαριστούν κι όταν τα έχωμεν ήδη αποκτήσει μας κάμνουν να ζώμεν και ελευθεριώτερον και ευχαριστότερον. Εάν λοιπόν, όπως οι διδάσκαλοι των άλλων έργων αποδεικνύουν τους μαθητάς των μιμητάς εαυτών, ούτω και συ καταστήσης τους μαθητάς σου μιμητάς του εαυτού σου, γνώριζε ότι είσαι διδάσκαλος δυστυχίας. Και ο Σωκράτης απήντησεν εις ταύτα: Νομίζω, ω Αντιφών, ότι έχεις σχηματίσει την γνώμην ότι εγώ ζω τόσον ανιαρώς, ώστε είμαι πεπεισμένος ότι θα προετίμας να αποθάνης μάλλον παρά να ζης όπως εγώ. Εμπρός λοιπόν, ας εξετάσωμεν τι δυσάρεστον έχεις παρατηρήσει εκ του βίου μου.