Το Επιχείρημα του Αρχικού Αιτίου δηλώνει ότι τα πάντα έχουν προκληθεί από κάτι άλλο που προηγήθηκε. Δεν υπάρχει τίποτα αυθύπαρκτο, τίποτα που να δημιουργήθηκε χωρίς κάποιο αίτιο. Επειδή γνωρίζουμε ότι το σύμπαν υπάρχει, μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι η παρούσα μορφή του αποτελεί την κατάληξη μιας ολόκληρης σειράς αιτίων και αποτελεσμάτων. Αν ακολουθήσουμε αυτή τη σειρά προς τα πίσω, θα φτάσουμε στο πρωτογενές αίτιο, στο ποιητικό αίτιο. Το ποιητικό αίτιο, όπως υποστηρίζει το Επιχείρημα του Αρχικού Αιτίου, είναι ο Θεός. Εντούτοις, όπως και το Τελεολογικό Επιχείρημα, αυτό το επιχείρημα έχει δεχτεί πολλές επικρίσεις.
Κριτική του Επιχειρήματος του Αρχικού Αιτίου
Αντιφατικό
Το Επιχείρημα του Αρχικού Αιτίου ξεκινά με την υπόθεση ότι το κάθε πράγμα έχει προκληθεί από κάτι άλλο, στη συνέχεια όμως αντιφάσκει λέγοντας ότι ο Θεός ήταν το ποιητικό αίτιο. Υποστηρίζει τόσο ότι δεν μπορεί να υπάρξει αναίτιο αίτιο, όσο και ότι υπάρχει ένα αναίτιο αίτιο: ο Θεός. Προκαλεί από μόνο του την ερώτηση: «Και ποιο είναι το αίτιο του Θεού;». Κάποιος που έχει πειστεί από το Επιχείρημα του Αρχικού Αιτίου μπορεί να αντιπαρατάξει ότι δεν εννοούσε ότι τα πάντα έχουν αίτιο, αλλά ότι τα πάντα εκτός από το Θεό έχουν αίτιο. Ούτε κι αυτό όμως λέει τίποτα. Αν η σειρά των αιτίων και των αιτιατών πρόκειται να σταματήσει σε κάποιο σημείο, γιατί πρέπει να σταματήσει στο Θεό; Γιατί να μη σταματήσει νωρίτερα, στην εμφάνιση του ίδιου του σύμπαντος, ας πούμε;
Δεν αποτελεί απόδειξη
Το Επιχείρημα του Αρχικού Αιτίου θεωρεί ότι αίτια και αιτιατά δεν θα μπορούσαν να ακολουθούν μια άπειρη σειρά αιτιών σε μια ατέρμονη συλλογιστική ακολουθία. Μια πορεία, δηλαδή, στο παρελθόν που δεν έχει τέλος. Θεωρεί ότι υπήρχε ένα ποιητικό αίτιο που προκάλεσε τη δημιουργία όλων των άλλων πραγμάτων. Είναι όμως απαραίτητο να έγινε πράγματι έτσι; Αν χρησιμοποιούσαμε ένα παρόμοιο επιχείρημα για το μέλλον, τότε θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποιο τελικό αποτέλεσμα που δεν αποτελεί αίτιο για τίποτα περαιτέρω. Παρ' όλο όμως που είναι πράγματι δύσκολο να φανταστούμε μια ακολουθία αιτίων και αιτιατών που κινούνται σε μια μελλοντική πορεία ως την αιωνιότητα, η σκέψη φαίνεται εύλογη, ακριβώς όπως δεν υπάρχει ο μέγιστος αριθμός, αφού πάντοτε μπορούμε να προσθέτουμε τη μονάδα σε οποιονδήποτε αριθμό και να τον κάνουμε μεγαλύτερο. Αν είναι δυνατόν να υπάρχει ατέρμονη ακολουθία, γιατί να μην μπορούν αίτια και αιτιατά να εκτείνονται και στο παρελθόν επ' άπειρον;
Συμπέρασμα και περιορισμοί
Ακόμα κι αν αντικρούσει κανείς αυτά τα δύο αντεπιχειρήματα, δεν αποδεικνύεται ότι το ποιητικό αίτιο είναι ο Θεός που περιγράφουν οι Θεϊστές. Όπως συμβαίνει και με το Τελολογικό Επιχείρημα, το Επιχείρημα του Αρχικού Αιτίου παρουσιάζει σοβαρούς περιορισμούς.
Πρώτον, το αρχικό αίτιο θα πρέπει να ήταν μάλλον εξαιρετικά ισχυρό για να μπορέσει να δημιουργήσει και να θέσει σε κίνηση τη σειρά των αιτίων και των αποτελεσμάτων που ως κατάληξη είχαν την ύπαρξη ολόκληρου του σύμπαντος στη σημερινή του μορφή.
Μπορεί λοιπόν κανείς να ισχυριστεί μάλλον δικαιολογημένα ότι το επιχείρημα φανερώνει την ύπαρξη ενός ιδιαίτερα ισχυρού, αν όχι παντοδύναμου, Θεού.
Το επιχείρημα όμως αυτό δεν παρέχει κανένα στοιχείο ούτε ότι ο Θεός είναι παντογνώστης ούτε ότι είναι πανάγαθος. Καμιά απ' αυτές τις ιδιότητες δεν είναι απαραίτητες για το αρχικό αίτιο. Και όπως συνέβη με το Τελολογικό Επιχείρημα, ούτε ο υποστηρικτής του Επιχειρήματος του Αρχικού Αιτίου θα μπορούσε να ξεπεράσει το πρόβλημα ότι ένας παντοδύναμος, παντογνώστης και πανάγαθος Θεός είναι δυνατόν να ανέχεται τόσο κακό πάνω στη γη.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου