Οι σαμουράι και οι μυστικές διανοητικές τεχνικές τους

Οι σαμουράι, όπως τουλάχιστον παρουσιάζονται στην ιαπωνική ιστορία, ήταν μια τάξη άφοβων και βίαιων πολεμιστών, που ουσιαστικά κυριάρχησε στην Ιαπωνία για περισσότερα από 600 χρόνια, από τα μέσα του 12ου αιώνα. Η θέση τους στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της ιαπωνικής φεουδαρχίας υπήρξε σημαντική, καθώς λειτούργησαν αρκετές φορές ως ρυθμιστές της ροής των ιστορικών γεγονότων.

Απέκτησαν παγκόσμια φήμη για τις ικανότητές τους στο χειρισμό των όπλων, ιδιαίτερα στο ξίφος, και τα κατορθώματά τους έγιναν θρύλοι της ενδοχώρας.

Αν κανείς διαβάσει βιβλία σαμουράι θα διαπιστώσει ότι επαναλαμβάνεται ένα πολύ συγκεκριμένο μοτίβο, το οποίο όμως δεν έχει καμία σχέση με σπαθιά, μάχες και στρατηγικές.

Για την ακρίβεια, είναι το ακριβώς αντίθετο, γράφει ο Eric Barker στο The Week. Τι ήταν αυτό, λοιπόν, που μερικοί από τους μεγαλύτερους πολεμιστές της ιστορίας τονίζουν ως το «κλειδί» της επιτυχίας και της βέλτιστης απόδοσης; Το να παραμένει κανείς ψύχραιμος και ήρεμος.

Μερικοί από τους σπουδαιότερους σαμουράι που υπήρξαν ποτέ έχουν γράψει σχετικά με αυτό:

Ο Shiba Yoshimasa (1349-1410) έλεγε το εξής: «Ειδικά σε ό,τι αφορά τους πολεμιστές, αν ηρεμήσουν το μυαλό τους και διακρίνουν τι κρύβεται στο μυαλό των άλλων, αυτό ίσως να είναι η τελειότερη τέχνη του πολέμου».

Ο Suzuki Shosan (1579-1655) είχε γράψει: «Όταν καταφέρεις να ξεπεράσεις το ίδιο σου το μυαλό, μπορείς να υπερπηδήσεις χιλιάδες ανησυχίες, να τα δεις όλα από μακριά και τότε είσαι ελεύθερος. Όταν αυτά που έχεις στο μυαλό σου σε καταδυναστεύουν, τότε βυθίζεσαι από το βάρος χιλιάδων ανησυχιών, υποτάσσεται στα πράγματα και δε μπορείς να βγεις ξανά στην επιφάνεια. Να προσέχεις το μυαλό σου. Να το φυλάσσεις με αποφασιστικότητα. Από τη στιγμή που το μυαλό είναι αυτό που… μπερδεύει το μυαλό, μην το αφήσεις να υποταχθεί σε αυτό».

Ο Kaibara Ekken (1630-1714) είχε πει: «Ένας ευγενής άνθρωπος ελέγχει την επιπολαιότητα με τη σοβαρότητα, περιμένει την κατάλληλη στιγμή για δράση σε κατάσταση ηρεμίας. Είναι σημαντικό το πνεύμα να είναι ολόκληρο, η διάθεση σταθερή, και το μυαλό αμετακίνητο».

Ο Adachi Masahiro (1780-1800): «Το ατάραχο μυαλό είναι το μυστικό του πολέμου».

Τέλος, ο Miyamoto Musashi, ο άνθρωπος που θεωρείται ίσως ο σπουδαιότερος σαμουράι όλων είχε πει: «Τόσο στη μάχη, όσο και στην καθημερινή ζωή πρέπει να διακατέχεσαι από ηρεμία. Να αντιμετωπίζεις τις καταστάσεις χωρίς υπερένταση, αλλά ούτε και απερίσκεπτα, με αποφασιστικότητα αλλά και αμεροληψία».

Όλοι γνωρίζουν τα οφέλη που παρέχει η… ηρεμία και η ψύχραιμη αντιμετώπιση των καταστάσεων: σκέφτεσαι καθαρά, δεν παίρνεις βιαστικές αποφάσεις, δε σε φοβίζει τίποτα. Πώς όμως μπορεί να καταφέρει κανείς να παραμείνει ήρεμος; Ο σύγχρονος τρόπος ζωής σίγουρα δεν βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση.

Το αντίθετο. Όλα πρέπει να γίνονται με γρήγορους ρυθμούς… να μη χάνεται ούτε ένα πολύτιμο λεπτό! Άλλωστε ο χρόνος είναι χρήμα. Έτσι δε λένε;

Οι σαμουράι όμως είχαν την απάντηση και μαζί τους συμφωνεί και η επιστήμη! Οι σαμουράι εκπαιδεύονταν στις πολεμικές τέχνες και είχαν διαρκώς στο μυαλό τους το ενδεχόμενο του θανάτου. Έρευνες επιστημόνων έχουν δείξει ότι η σκληρή εκπαίδευση και η διαρκής υπενθύμιση του χειρότερου πιθανού σεναρίου, είναι δύο πάρα πολύ αποτελεσματικές τεχνικές για να διατηρεί κανείς την ψυχραιμία του και να παραμένει ήρεμος.

Οι σαμουράι εξασκούνταν ακατάπαυστα. Πίστευαν βαθιά ότι κανείς πρέπει να είναι πάντα προετοιμασμένος.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η προετοιμασία μειώνει το αίσθημα του φόβου, γιατί όταν τα πράγματα φτάνουν σε ακραίο σημείο, δε έχεις κάτι άλλο για να σκεφτείς. Σύμφωνα με τους Johnson και Leach, επιβιώνουν εκείνοι που προετοιμάζονται έγκαιρα για το χειρότερο σενάριο. Αυτοί οι άνθρωποι δε συσκέπτονται κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής, γιατί έχουν ήδη σκεφτεί για το ενδεχόμενο αυτό, το οποίο βιώνουν οι άλλοι γύρω τους εκείνη τη στιγμή.

«Είναι αυτό που οι στωικοί αποκαλούν ‘προμελέτη’ -υπάρχει πράγματι πολύ ηρεμία στο μυαλό που θα προκύψει από τον προσεκτικό, λεπτομερή, συνειδητό και ήρεμο τρόπο σκέψης για το πόσο άσχημα μπορούν να πάνε τα πράγματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις ανακαλύπτουμε ότι το άγχος ή ο φόβος μας γι’ αυτές ήταν υπερβολικός» υποστηρίζει ο Oliver Burkeman στο βιβλίο του «The Antidote: Happiness for People Who Can't Stand Positive Thinking».

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το πιο ισχυρό «εργαλείο» για να καταπολεμήσει κανείς το στρες ή το άγχος (δηλαδή το να παραμείνει ήρεμος) είναι να έχει την αίσθηση του ελέγχου. Χωρίς το αίσθημα του ελέγχου, όταν το στρες «χτυπάει κόκκινο» δε μπορούμε να σκεφτούμε σωστά.

«Η απώλεια της προμετωπιαίας λειτουργίας συμβαίνει μόνο όταν αισθανόμαστε εκτός ελέγχου. Είναι ο ίδιος ο προμετωπιαίος φλοιός που καθορίζει αν έχουμε τον έλεγχο σε κάτι ή όχι. Ακόμα κι αν έχουμε την ψευδαίσθηση ότι διατηρούμε τον έλεγχο, οι γνωστικές μας λειτουργίες διατηρούνται» ανέφερε η Amy Arnsten, επιστήμονας από το Γέιλ που μελετά τις επιπτώσεις του μεταιχμιακού συστήματος διέγερσης στη λειτουργία του προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου.

Ίσως, η πιο σημαντική «μάχη» που έχει να δώσει τελικά κανείς είναι αυτή που δίνει με τον… εαυτό του!