Μνημονεύεις μέν που, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι τριττὰ εἴδη ψυχῆς διαστησάμενοι συνεβιβάζομεν δικαιοσύνης τε πέρι καὶ σωφροσύνης καὶ ἀνδρείας καὶ σοφίας ὃ ἕκαστον εἴη.
Μὴ γὰρ μνημονεύων, ἔφη, τὰ λοιπὰ ἂν εἴην δίκαιος μὴ ἀκούειν.
Ἦ καὶ τὸ προρρηθὲν αὐτῶν;
Τὸ ποῖον δή;
[504b] Ἐλέγομέν που ὅτι ὡς μὲν δυνατὸν ἦν κάλλιστα αὐτὰ κατιδεῖν ἄλλη μακροτέρα εἴη περίοδος, ἣν περιελθόντι καταφανῆ γίγνοιτο, τῶν μέντοι ἔμπροσθεν προειρημένων ἑπομένας ἀποδείξεις οἷόν τ᾽ εἴη προσάψαι. καὶ ὑμεῖς ἐξαρκεῖν ἔφατε, καὶ οὕτω δὴ ἐρρήθη τὰ τότε τῆς μὲν ἀκριβείας, ὡς ἐμοὶ ἐφαίνετο, ἐλλιπῆ, εἰ δὲ ὑμῖν ἀρεσκόντως, ὑμεῖς ἂν τοῦτο εἴποιτε.
Ἀλλ᾽ ἔμοιγε, ἔφη, μετρίως· ἐφαίνετο μὴν καὶ τοῖς ἄλλοις.
[504c] Ἀλλ᾽, ὦ φίλε, ἦν δ᾽ ἐγώ, μέτρον τῶν τοιούτων ἀπολεῖπον καὶ ὁτιοῦν τοῦ ὄντος οὐ πάνυ μετρίως γίγνεται· ἀτελὲς γὰρ οὐδὲν οὐδενὸς μέτρον. δοκεῖ δ᾽ ἐνίοτέ τισιν ἱκανῶς ἤδη ἔχειν καὶ οὐδὲν δεῖν περαιτέρω ζητεῖν.
Καὶ μάλ᾽, ἔφη, συχνοὶ πάσχουσιν αὐτὸ διὰ ῥᾳθυμίαν.
Τούτου δέ γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, τοῦ παθήματος ἥκιστα προσδεῖ φύλακι πόλεώς τε καὶ νόμων.
Εἰκός, ἦ δ᾽ ὅς.
Τὴν μακροτέραν τοίνυν, ὦ ἑταῖρε, ἔφην, περιιτέον τῷ [504d] τοιούτῳ, καὶ οὐχ ἧττον μανθάνοντι πονητέον ἢ γυμναζομένῳ· ἤ, ὃ νυνδὴ ἐλέγομεν, τοῦ μεγίστου τε καὶ μάλιστα προσήκοντος μαθήματος ἐπὶ τέλος οὔποτε ἥξει.
Οὐ γὰρ ταῦτα, ἔφη, μέγιστα, ἀλλ᾽ ἔτι τι μεῖζον δικαιοσύνης τε καὶ ὧν διήλθομεν;
Καὶ μεῖζον, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ αὐτῶν τούτων οὐχ ὑπογραφὴν δεῖ ὥσπερ νῦν θεάσασθαι, ἀλλὰ τὴν τελεωτάτην ἀπεργασίαν μὴ παριέναι. ἢ οὐ γελοῖον ἐπὶ μὲν ἄλλοις σμικροῦ ἀξίοις [504e] πᾶν ποιεῖν συντεινομένους ὅπως ὅτι ἀκριβέστατα καὶ καθαρώτατα ἕξει, τῶν δὲ μεγίστων μὴ μεγίστας ἀξιοῦν εἶναι καὶ τὰς ἀκριβείας;
Καὶ μάλα, ἔφη, [ἄξιον τὸ διανόημα]· ὃ μέντοι μέγιστον μάθημα καὶ περὶ ὅτι αὐτὸ λέγεις, οἴει τιν᾽ ἄν σε, ἔφη, ἀφεῖναι μὴ ἐρωτήσαντα τί ἐστιν;
Οὐ πάνυ, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀλλὰ καὶ σὺ ἐρώτα. πάντως αὐτὸ οὐκ ὀλιγάκις ἀκήκοας, νῦν δὲ ἢ οὐκ ἐννοεῖς ἢ αὖ διανοῇ [505a] ἐμοὶ πράγματα παρέχειν ἀντιλαμβανόμενος. οἶμαι δὲ τοῦτο μᾶλλον· ἐπεὶ ὅτι γε ἡ τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέα μέγιστον μάθημα, πολλάκις ἀκήκοας, ᾗ δὴ καὶ δίκαια καὶ τἆλλα προσχρησάμενα χρήσιμα καὶ ὠφέλιμα γίγνεται. καὶ νῦν σχεδὸν οἶσθ᾽ ὅτι μέλλω τοῦτο λέγειν, καὶ πρὸς τούτῳ ὅτι αὐτὴν οὐχ ἱκανῶς ἴσμεν· εἰ δὲ μὴ ἴσμεν, ἄνευ δὲ ταύτης εἰ ὅτι μάλιστα τἆλλα ἐπισταίμεθα, οἶσθ᾽ ὅτι οὐδὲν ἡμῖν ὄφελος, ὥσπερ οὐδ᾽ εἰ [505b] κεκτῄμεθά τι ἄνευ τοῦ ἀγαθοῦ. ἢ οἴει τι πλέον εἶναι πᾶσαν κτῆσιν ἐκτῆσθαι, μὴ μέντοι ἀγαθήν; ἢ πάντα τἆλλα φρονεῖν ἄνευ τοῦ ἀγαθοῦ, καλὸν δὲ καὶ ἀγαθὸν μηδὲν φρονεῖν;
Μὰ Δί᾽ οὐκ ἔγωγ᾽, ἔφη.
Ἀλλὰ μὴν καὶ τόδε γε οἶσθα, ὅτι τοῖς μὲν πολλοῖς ἡδονὴ δοκεῖ εἶναι τὸ ἀγαθόν, τοῖς δὲ κομψοτέροις φρόνησις.
Πῶς δ᾽ οὔ;
Καὶ ὅτι γε, ὦ φίλε, οἱ τοῦτο ἡγούμενοι οὐκ ἔχουσι δεῖξαι ἥτις φρόνησις, ἀλλ᾽ ἀναγκάζονται τελευτῶντες τὴν τοῦ ἀγαθοῦ φάναι.
Καὶ μάλα, ἔφη, γελοίως.
***
[503e] Πρέπει λοιπόν να τους δοκιμάζομε και στους κόπους και τους φόβους και τις ηδονές που λέγαμε τότε, αλλά εκτός απ᾽ αυτά, εκείνο που παραλείψαμε τότε να πούμε και το προσθέτομε τώρα, πρέπει ακόμα και σε πολλά μαθήματα να τους γυμνάζομε, για να δούμε αν είναι ικανό το πνεύμα τους να βαστάξει και τα μεγαλύτερα απ᾽ αυτά, είτε [504a] θα δειλιάσει, όπως κάνουν στους αγώνες όσοι δειλιάζουν κι αποτραβιούνται.Πρέπει βέβαια να τους υποβάλομε σ᾽ αυτή τη δοκιμασία· μα ποιά λες πως είναι τα μεγαλύτερα αυτά μαθήματα;
Θα θυμάσαι βέβαια ότι, αφού διαιρέσαμε σε τρία χωριστά μέρη την ψυχή, ζητήσαμε να ορίσομε σχετικά με τη δικαιοσύνη, τη σωφροσύνη και την αντρεία, ποιά είναι της καθεμιάς η ουσία.
Αν δεν το θυμόμουν, δε θα ήμουν άξιος ν᾽ ακούω και τα επίλοιπα.
Μα θυμάσαι και τί ακόμα είχαμε πει πριν απ᾽ αυτά;
Το ποιό;
[504b] Ελέγαμε, θαρρώ, πως, για να καταλάβομε αυτά όσο μπορεί καλύτερα, υπήρχε ένας άλλος μακρύτερος δρόμος από γύρω, που θα έπρεπε να τον περάσομε όλο για να μας παρουσιαστούν ολοφάνερα, θα μπορούσαμε όμως να προσθέσομε και μερικές αποδείξεις που θα συμφωνούσαν με όσα είχαμε πει και πριν· και σεις είπατε πως κι αυτό θα ήταν αρκετό κι έτσι τα είπαμε τότε, όχι βέβαια με την ακρίβεια που κατά τη γνώμη μου εχρειάζονταν, αν όμως εσείς εμείνετε ευχαριστημένοι, εσείς είστε οι αρμόδιοι να το πείτε.
Εγώ τουλάχιστο έμεινα αρκετά, και το ίδιο μου φάνηκε και οι άλλοι.
[504c] Μα, ω φίλε μου, όταν στα τέτοια πράματα λείπει από το μέτρο τους και τρίχα ακόμα, ποτέ δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικό το ζύγισμα· γιατί τίποτα το λειψό δεν μπορεί να είναι μέτρο για κανένα πράγμα. Πολλοί όμως καμιά φορά φαντάζονται πως είναι αρκετό και το τόσο και δεν είναι ανάγκη να ζητούμε και το παραπέρα.
Πραγματικώς, πολλοί το παθαίνουν αυτό από οκνηρία.
Από τέτοιο όμως πάθημα καμιά ανάγκη δεν έχει ο φύλακας της πόλης και των νόμων.
Φυσικά.
Ώστε το μακρύτερο εκείνο, φίλε μου, απόγυρο πρέπει να πάρει [504d] αυτός και να κοπιάζει όχι λιγότερο για να μαθαίνει παρά για να γυμνάζει το σώμα του· ή αλλιώς, όπως και τώρα το λέγαμε, ποτέ δεν θα φτάσει στο τέλος της μεγαλύτερης εκείνης μάθησης που παρά κάθε άλλη περισσότερο του χρειάζεται.
Μα πώς; υπάρχει λοιπόν και τίποτ᾽ άλλο μεγαλύτερο από τη δικαιοσύνη και τα άλλα που περιγράψαμε;
Υπάρχει βέβαια· και αυτού μάλιστα δεν πρέπει να περιοριστούμε, όπως τώρα, να κοιτάξομε το απλό σχεδιογράφημα, αλλ᾽ απεναντίας χρειάζεται να μην παραλειφθεί η τελειότατή του επεξεργασία. Γιατί δεν θα ήταν γελοίο, για άλλα μικρά και ασήμαντα πράματα [504e] να κάνομε το παν και να βάζομε όλα τα δυνατά μας, για να τα έχομε όσο γίνεται καθαρότερα και ακριβέστερα, και για τα μεγαλύτερα να μη νομίζομε πως αξίζουν την ακόμα πιο μεγαλύτερη ακρίβεια και λεπτολογία;
Είναι πολύ σωστός ο συλλογισμός σου· νομίζεις όμως πως θα σ᾽ αφήσει κανείς να περάσεις χωρίς να σ᾽ ερωτήσει ποιό είναι αυτό το μεγαλύτερο μάθημα και σε τί λες πως αναφέρεται;
Όχι βέβαια, αλλά ρώτα και συ. Το έχεις άλλωστε ακουσμένο όχι λίγες φορές· μα τώρα ή δεν το βάζεις στο νου σου ή εννοείς [505a] να με δυσκολεύεις με νέες αντιρρήσεις σου. Κι αυτό μάλλον πιστεύω· γιατί πολλές φορές έχεις ακούσει πως το μεγαλύτερο μάθημα είναι η ιδέα του αγαθού που, όταν την πάρει για συμπλήρωσή της η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές, γίνονται χρήσιμες και ωφέλιμες. Και τώρα ξέρεις σχεδόν πως γι᾽ αυτή πρόκειται να μιλήσω κι εκτός απ᾽ αυτό πως δεν τη γνωρίζομε αρκετά καλά· κι αν δεν τη γνωρίζομε, κι αν χωρίς αυτή γνωρίζαμε όσο παίρνει καλύτερα όλα τ᾽ άλλα, ξέρεις πως σε τίποτα δε θα μας ωφελούσε, όπως και αν [505b] είχαμε αποκτήσει κάτι χωρίς όμως και το αγαθό. Ή νομίζεις ότι θα είχε καμιάν αξία να είχαμε τα πάντα αποκτήσει, χωρίς όμως να είναι αυτά καλά και αγαθά, ή να είχαμε όλες τις άλλες γνώσεις του κόσμου, καμιά όμως γνώση του καλού και αγαθού;
Όχι, μά τον Δία, δεν το πιστεύω.
Μα όμως γνωρίζεις βέβαια και τούτο, πως οι περισσότεροι παραδέχονται για αγαθό την ηδονή, οι πιο λεπτότεροι πάλι τη φρόνηση.
Πώς όχι;
Κι ακόμα πως οι τελευταίοι αυτοί δεν έχουν να δείξουν τίνος πράγματος φρόνηση, και αναγκάζονται στο τέλος να πουν: η φρόνηση του αγαθού.
Πολύ αστείος, μά την αλήθεια, ορισμός.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου