Πλάτωνας: Τίποτα δεν είναι πιο υπεροπτικό από τον άνθρωπο που έχει αποκτήσει τη φήμη του επιτυχημένου

Οι Κυρηναίοι ικέτευαν τον Πλάτωνα να τους συγγράψει νόμους και να αναδιοργανώσει το πολίτευμά τους, αλλά εκείνος αρνήθηκε ισχυριζόμενος ότι θα ήταν δύσκολο να καθιερώσει νόμους γι’ αυτούς επειδή ακριβώς ευημερούσαν. «Γιατί τίποτε δεν είναι από τη φύση του τόσο υπεροπτικό» και ταυτόχρονα τόσο στρυφνό και δύσκολο στη διακυβέρνησή του «όσο ο άνθρωπος» που έχει ήδη αποκτήσει τη φήμη του επιτυχημένου.

Είναι δύσκολο για τον ίδιο λόγο να ενεργήσει κάποιος ως σύμβουλος διακυβέρνησης σε εκείνους που κατέχουν αξιώματα, επειδή οι ίδιοι φοβούνται να αποδεχθούν τη Λογική ως δικό τους κυβερνήτη, από φόβο ότι αυτό θα τους κάνει δουλοπρεπείς ως προς τις υποχρεώσεις των αξιωμάτων τους και έτσι θα μειώσει το πλεονέκτημα της εξουσίας τους.

Αυτοί οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν το παράδειγμα του Θεόπομπου, βασιλιά των Σπαρτιατών, ο οποίος ήταν ο πρώτος στη Σπάρτη που ενέπλεξε τους Εφόρους στις υποθέσεις των βασιλέων. Όταν η σύζυγός του τον κατέκρινε με την κατηγορία ότι θα παρέδιδε στα παιδιά τους ένα αξίωμα ασθενέστερο από εκείνο που είχε ο ίδιος παραλάβει, της απάντησε: «Στην πραγματικότητα θα είναι ισχυρότερο, στον βαθμό που θα είναι πιο σταθερό». Αποβάλλοντας τον υπερβολικό και απόλυτο χαρακτήρα του αξιώματός του, διέφυγε τον φθόνο και απέφυγε τον κίνδυνο.

Ωστόσο, όταν ο Θεόπομπος παραχώρησε βασιλική εξουσία στους Εφόρους, όπως όταν εκτρέπουμε τον ρου ενός μεγάλου ποταμού, στέρησε από τον εαυτό του εξουσία ίση με εκείνη που τους έδωσε. Η Λογική, η οποία θεωρείται κατά τη φιλοσοφία σύμβουλος και προστάτιδα όποιου κυβερνά, αφαιρεί το ασταθές στοιχείο της εξουσίας και διατηρεί το υγιές, όπως ακριβώς συμβαίνει όταν εφαρμόζουμε τη Λογική για να διατηρήσουμε την υγεία μας.

Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι βασιλείς και άρχοντες στερούνται κοινής λογικής και έτσι μιμούνται τους ανειδίκευτους γλύπτες, οι οποίοι πιστεύουν ότι τα κολοσσιαία αγάλματά τους φαίνονται μεγάλα και δυνατά αν τα παραστήσουν σε δυναμικό βηματισμό, με σώμα σε ένταση και στόμα ανοιχτό. Αυτοί οι βασιλείς και οι ηγεμόνες, επειδή μιλούν με βαριά φωνή, κοιτάζουν με αυστηρό βλέμμα, προσποιούνται τους δύστροπους και κρατούν απόμακρη την προσωπική τους ζωή, θεωρούν ότι μιμούνται την αξιοπρέπεια και τη σοβαρότητα του αξιώματος του ηγέτη. Στην πραγματικότητα, καθόλου δεν διαφέρουν από εκείνα τα κολοσσιαία αγάλματα, τα οποία εξωτερικά έχουν ηρωική και θεοπρεπή όψη αλλά στο εσωτερικό τους είναι παραγεμισμένα με χώμα
και λίθους και μόλυβδο.

Στην περίπτωση των αγαλμάτων, πάντως, αυτό το βάρος διατηρεί τη στεκόμενη μορφή τους σταθερή και αμετακίνητη, ενώ οι απαίδευτοι στρατηγοί και ηγεμόνες συχνά τρικλοποδίζονται και ανατρέπονται εξαιτίας της έμφυτης ανοησίας τους. Γιατί έστησαν την υψηλόφρονη εξουσία τους σε βάθρο μη αλφαδιασμένο που δεν μπορεί να στέκει όρθιο.

Επιπλέον, όπως ακριβώς το αλφάδι του κτίστη πρώτα κατασκευάζεται ευθύ και αλύγιστο και μετά χρησιμοποιείται για να διορθώσει την ευθυγράμμιση σε οτιδήποτε άλλο μέσω προσαρμογών και συγκρίσεων σε σχέση με αυτό, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο όσοι κυβερνούν πρέπει πρώτα να κατακτήσουν τη διακυβέρνηση του εαυτού τους, να ευθυγραμμίσουν τις ψυχές τους, και στη συνέχεια θα πρέπει να συνταιριάξουν τους υπηκόους τους με τον εαυτό τους.

Γιατί όποιος παραπατά και πέφτει δεν μπορεί να κρατήσει όρθιο κάποιον άλλο ούτε μπορεί ο αγράμματος να διδάξει ούτε ο άτακτος να δημιουργήσει ευταξία ούτε ο ανοργάνωτος να οργανώσει ούτε ο ακυβέρνητος να κυβερνήσει. Αλλά οι περισσότεροι ηγέτες το παρερμηνεύουν αυτό, σκεπτόμενοι, αντίθετα, ότι το μεγαλύτερο όφελος που αποκομίζουν ως κυβερνήτες είναι ότι δεν κυβερνά αυτούς κάποιος άλλος. Δείτε, για παράδειγμα, τον βασιλιά των Περσών: πίστευε ότι όλοι είναι σκλάβοι του εκτός της συζύγου του, της οποίας όφειλε πρωτίστως να είναι ο αφέντης.