ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ: Χαρακτῆρες (pro.1-pro.5)

[ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ]

[pro.1] [Ἤδη μὲν καὶ πρότερον πολλάκις ἐπιστήσας τὴν διάνοιαν ἐθαύμασα, ἴσως δὲ οὐδὲ παύσομαι θαυμάζων, τί γὰρ δήποτε, τῆς Ἑλλάδος ὑπὸ τὸν αὐτὸν ἀέρα κειμένης καὶ πάντων τῶν Ἑλλήνων ὁμοίως παιδευομένων, συμβέβηκεν ἡμῖν οὐ τὴν αὐτὴν τάξιν τῶν τρόπων ἔχειν.

[pro.2] ἐγὼ γάρ, ὦ Πολύκλεις, συνθεωρήσας ἐκ πολλοῦ χρόνου τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν καὶ βεβιωκὼς ἔτη ἐνενήκοντα ἐννέα, ἔτι δὲ ὡμιληκὼς πολλαῖς τε καὶ παντοδαπαῖς φύσεσι καὶ παρατεθεαμένος ἐξ ἀκριβείας πολλῆς τούς τε ἀγαθοὺς τῶν ἀνθρώπων καὶ τοὺς φαύλους ὑπέλαβον δεῖν συγγράψαι, ἃ ἑκάτεροι αὐτῶν ἐπιτηδεύουσιν ἐν τῷ βίῳ.

[pro.3] ἐκθήσω δέ σοι κατὰ γένος, ὅσα τε τυγχάνει γένη τρόπων τούτοις προσκείμενα καὶ ὃν τρόπον τῇ οἰκονομίᾳ χρῶνται· ὑπολαμβάνω γάρ, ὦ Πολύκλεις, τοὺς υἱεῖς ἡμῶν βελτίους ἔσεσθαι, καταλειφθέντων αὐτοῖς ὑπομνημάτων τοιούτων, οἷς παραδείγμασι χρώμενοι αἱρήσονται τοῖς εὐσχημονεστάτοις συνεῖναί τε καὶ ὁμιλεῖν, ὅπως μὴ καταδεέστεροι ὦσιν αὐτῶν.

[pro.4] τρέψομαι δὲ ἤδη ἐπὶ τὸν λόγον· σὸν δὲ παρακολουθῆσαί τε ὀρθῶς τε καὶ εἰδῆσαι, εἰ ὀρθῶς λέγω. πρῶτον μὲν οὖν ποιήσομαι τὸν λόγον ἀπὸ τῶν τὴν εἰρωνείαν ἐζηλωκότων, ἀφεὶς τὸ προοιμιάζεσθαι καὶ πολλὰ περὶ τοῦ πράγματος λέγειν.

[pro.5] καὶ ἄρξομαι πρῶτον ἀπὸ τῆς εἰρωνείας καὶ ὁριοῦμαι αὐτήν, εἶθ᾽ οὕτως τὸν εἴρωνα διέξειμι, ποῖός τίς ἐστι καὶ εἰς τίνα τρόπον κατενήνεκται καὶ τὰ ἄλλα δὴ τῶν παθημάτων, ὥσπερ ὑπεθέμην, πειράσομαι κατὰ γένος φανερὰ καθιστάναι.]

***

[ΠΡΟΛΟΓΟΣ]

[πρ.1] [Πολλές φορές απόρησα στο παρελθόν και ίσως δεν θα πάψω ποτέ να απορώ, κάθε φορά, που στρέφω τη σκέψη μου στο εξής ζήτημα: για ποιό λόγο τέλος πάντων, και ενώ όλη η Ελλάδα κείται κάτω από τον ίδιο ουρανό και όλοι οι Έλληνες ανατρέφονται με τον ίδιο τρόπο, συμβαίνει σε μας να μη διαθέτουμε την ίδια συγκρότηση στους χαρακτήρες μας.

[πρ.2] Γιατί εγώ, Πολυκλή, από πολύ καιρό τώρα μελετώντας την ανθρώπινη φύση και έχοντας ζήσει ενενήντα εννέα χρόνια και έχοντας επιπλέον συναναστραφεί με πολλούς και κάθε είδους χαρακτήρες και παρατηρήσει πλάι πλάι με μεγάλη ακρίβεια και τους αγαθούς και τους φαύλους ανθρώπους, θεώρησα ότι οφείλω να συγγράψω με ποιόν τρόπο συμπεριφέρονται και οι δύο αυτές ομάδες ανθρώπων στη ζωή τους.

[πρ.3] Θα εκθέσω για χάρη σου ένα προς ένα τα είδη των χαρακτήρων που συναρτώνται μ᾽ αυτούς τους ανθρώπους, καθώς και με ποιόν τρόπο τακτοποιούν τις υποθέσεις τους. Γιατί πιστεύω, Πολυκλή, ότι οι γιοι μας θα γίνουν καλύτεροι, αν τους έχουμε αφήσει κληρονομιά τέτοια συγγράμματα, τα οποία, αν τα χρησιμοποιήσουν ως υποδείγματα, θα επιλέξουν να συνδεθούν και να συναναστραφούν με τους πιο ευπρεπείς ανθρώπους, ώστε να μη γίνουν κατώτεροί τους.

[πρ.4] Θα ασχοληθώ τώρα πια με το θέμα μου. Είναι όμως δικό σου καθήκον να το παρακολουθήσεις σωστά και να καταλάβεις αν μιλάω σωστά. Θα μιλήσω στην αρχή για όσους είναι ζηλωτές της υποκρισίας, αφήνοντας κατά μέρος τα προοίμια και την πολυλογία για το ζήτημα.

[πρ.5] Θα αρχίσω λοιπόν από την υποκρισία και θα προσπαθήσω να την ορίσω, κατόπιν θα ασχοληθώ λεπτομερειακά με τον υποκριτή, τί είδους άνθρωπος είναι και ποιές συμπεριφορές τείνει να υιοθετεί. Και θα προσπαθήσω, όπως υποσχέθηκα, και τους υπόλοιπους χαρακτήρες να τους φανερώσω έναν προς έναν.]