Πριν από όχι και πολύ καιρό, έπρεπε να ξέρεις λατινικά για να ανήκεις στην ανώτερη πνευματική τάξη. Σήμερα, για να πετύχεις το ίδιο, αρκεί η απόρριψη της τηλεόρασης

Βομβαρδιζόμαστε από το πρωί ως το βράδυ με πληροφορίες και ψυχαγωγία και, παρόλα αυτά, ποτέ άλλοτε δεν γνωρίζαμε τόσα λίγα. Ο Νιλ Πόστμαν, ο παλιός αστέρας των πολέμιων της μιντιακής υπερπληροφόρησης ισχυρίζεται ότι παλιότερα, όταν άρχισε να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, τα τεχνικά βοηθητικά μέσα ήταν βέβαια πρωτόγονα, όμως οι φοιτητές μπορούσαν συνήθως να διαβάζουν, να γράφουν και να συνοψίζουν πολύ καλά τις σκέψεις τους σε κείμενο. Σήμερα υπάρχουν προγράμματα σύνταξης κειμένου, ηλεκτρονική πρόσβαση στα περιεχόμενα χιλιάδων βιβλιοθηκών, ο καθένας διαθέτει ασύρματη πρόσβαση στο Διαδίκτυο- όμως μόνο μια μικρή μειονότητα φοιτητών είναι πλέον ικανή να γράψει μια συγκροτημένη έκθεση, ενώ απουσιάζουν τελείως οι προσωπικές ιδέες, αφού μονίμως αντιγράφουν και παπαγαλίζουν.

Οι επιστημονικοί ερευνητές του εγκεφάλου ανησυχούν σοβαρά για τις επόμενες γενιές, καθώς συνεχώς αυξάνεται το ποσοστό αποτυχίας στα σχολεία σε άμεση συνάρτηση με την επονομαζόμενη μιντιακή εξαχρείωση. Κάθε δεύτερος νέος σε ηλικία δέκα ετών διαθέτει στο παιδικό του δωμάτιο τηλεόραση, υπολογιστή, Playstation και DVD και περνάει καθημερινά γύρω στις δύο ώρες παίζοντας βιντεοπαιχνίδια. Για τα παιδιά αυτά, η ικανότητα εκμάθησης του σχολικού υλικού έχει περιοριστεί στο ελάχιστο, επειδή οι περιοχές του εγκεφάλου που χρησιμοποιούνται για τις σχολικές εργασίες δεσμεύονται από την υπερκατανάλωση βιντεοπαιχνιδιών και την τηλεόραση.

Καμία άλλη συσκευή δεν ευνοεί τόσο πολύ την αποβλάκωση και την αγελαία συμπεριφορά όσο η τηλεόραση. Κανένα άλλο μέσο δεν φέρει μεγαλύτερη ευθύνη για τον περιορισμό της διανοητικής ικανότητας, την υπερβολική βία και τη μετριότητα, την τόσο άπλετη σπατάλη χρόνου. Πριν από όχι και πολύ καιρό, έπρεπε να ξέρεις λατινικά για να ανήκεις στην ανώτερη πνευματική τάξη. Σήμερα, για να πετύχεις το ίδιο, αρκεί η απόρριψη της τηλεόρασης. Ακόμη και οι υποτιθέμενες ευφυείς εκπομπές πληροφόρησης συνήθως μάλλον προσποιούνται τη μετάδοση γνώσεων, παρά προσφέρουν σε κάποιον οποιαδήποτε αξιόλογη γνώση. Ποιος χρειάζεται ένα ρεπορτάζ από περιοχές καταστροφών με τη μορφή ειδησεογραφικού-ψυχαγωγικού προγράμματος, όπου οι εικόνες επενδύονται μουσικά με βιολιά; Τι αξία έχουν οι ζωντανές συνδέσεις σας με τη Βαγδάτη, όπου δημοσιογράφοι μαντρωμένοι σε κάποιο ασφαλές κέντρο Τύπου δέχονται στα τερματικά τις ειδήσεις τους από τα κεντρικά στο Μάιντς ή την Ατλάντα και ενημερώνουν στη συνέχεια τους θεατές του Μιλγουόκι και της Στουτγάρδης για την πορεία των εξελίξεων «από τον τόπο των γεγονότων».

Όποιος δεν κλείνει την τηλεόραση όταν αλληλοσυνεντευξιάζονται δύο δημοσιογράφοι κάνει κακό του κεφαλιού του.

Αν αρχίσουμε να αντιστεκόμαστε συνειδητά στα σκουπίδια που μας σερβίρουν τα ΜΜΕ, οι εκπομπές γνώμης, οι εκδηλώσεις, θα βελτιώσουμε σε μόνιμη βάση την ποιότητα της ζωής μας. Όποιος τρέχει πίσω από την κάθε νέα τάση και μόδα ζει μια πολυέξοδη, εξαντλητική και ομοιόμορφη ζωή. Το θάρρος να ζούμε διαφορετικά μας εξοικονομεί χρήματα και μας προσφέρει μια αίσθηση αυτάρκειας —κάτι που στην ισοπεδωτική και ομογενοποιημένη κοινωνία μας μετατρέπεται σε ολοένα και μεγαλύτερη πολυτέλεια.

Μία από τις ωραιότερες διεξόδους από την πολιτιστική εξαχρείωση είναι εξάλλου η φυγή στον κόσμο της γνώσης. Η έλλειψη χρημάτων, όσο ενοχλητική κι αν είναι από κάποιες απόψεις, μπορεί να αποδειχτεί κι εδώ μια ευκαιρία να θέσουμε προτεραιότητες.

Αυτό που μένει είναι τα πράγματα που κάνουμε με αληθινό πάθος. Οι άνθρωποι που έχουν πραγματική γνώση σε κάποιον ειδικό τομέα -είτε είναι η ζωή και το έργο του Γκλεν Γκουλντ, είτε η τέχνη του Μεσαίωνα ή το πανκ ροκ- αποκτούν ανοσία απέναντι στην αγελαία συμπεριφορά που καθορίζει τον πολιτιστικό καταναλωτισμό των πολλών. Φυσικά, τέτοια πάθη μπορεί εύκολα να μας στείλουν στην παράνοια, σε κάθε περίπτωση όμως είμαστε έτσι καλύτερα προφυλαγμένοι από τους αυστηρούς κανόνες του σύγχρονου καταναλωτή κουλτούρας, δεν τρέχουμε σαν κυνηγημένοι από θέμα σε θέμα, δεν ανησυχούμε σήμερα για τη νόσο των τρελών αγελάδων και αύριο για τα γενετικά τροποποιημένα μήλα. Οι γνώστες είναι πλούσιοι σε γνώσεις και ανεξαρτησία. Ο γνώστης είναι το ακριβώς αντίθετο του ανίδεου με το τηλεχειριστήριο στο χέρι.