ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ: Βίοι Φιλοσόφων - Μύσων (1.106-1.108)

[1.106] Μύσων Στρύμωνος, ὥς φησι Σωσικράτης Ἕρμιππον παρατιθέμενος, τὸ γένος Χηνεύς, ἀπὸ κώμης τινὸς Οἰταϊκῆς ἢ Λακωνικῆς, σὺν τοῖς ἑπτὰ καταριθμεῖται. φασὶ δὲ αὐτὸν καὶ τυράννου πατρὸς εἶναι. λέγεται δὴ πρός τινος Ἀναχάρσιδος πυνθανομένου εἴ τις αὐτοῦ σοφώτερος εἴη, τὴν Πυθίαν εἰπεῖν ἅπερ προείρηται ἐν τῷ Θαλοῦ βίῳ ὑπὲρ Χίλωνος.
Οἰταῖον τινά φημι Μύσωνα ἐν Χηνὶ γενέσθαι
σοῦ μᾶλλον πραπίδεσσιν ἀρηρότα πευκαλίμῃσι.
πολυπραγμονήσαντα δὲ ἐλθεῖν εἰς τὴν κώμην καὶ εὑρεῖν αὐτὸν θέρους ἐχέτλην ἀρότρῳ προσαρμόττοντα, καὶ εἰπεῖν, «ἀλλ᾽, ὦ Μύσων, οὐχ ὥρα νῦν ἀρότρου.» «καὶ μάλα,» εἶπεν, «ὥστε ἐπισκευάζειν.»

[1.107] ἄλλοι δὲ τὸν χρησμὸν οὕτως ἔχειν φασί, «Ἠτεῖόν τινά φημι·» καὶ ζητοῦσι τί ἐστιν ὁ Ἠτεῖος. Παρμενίδης μὲν οὖν δῆμον εἶναι Λακωνικῆς, ὅθεν εἶναι τὸν Μύσωνα. Σωσικράτης δ᾽ ἐν Διαδοχαῖς, ἀπὸ μὲν πατρὸς Ἠτεῖον εἶναι, ἀπὸ δὲ μητρὸς Χηνέα. Εὐθύφρων δ᾽ ὁ Ἡρακλείδου τοῦ Ποντικοῦ, Κρῆτά φησιν εἶναι· Ἠτείαν γὰρ πόλιν εἶναι Κρήτης. Ἀναξίλαος δ᾽ Ἀρκάδα.
Μέμνηται δ᾽ αὐτοῦ καὶ Ἱππῶναξ εἰπών·
καὶ Μύσων ὃν Ὡπόλλων
ἀνεῖπεν ἀνδρῶν σωφρονέστατον πάντων.
Ἀριστόξενος δέ φησιν ἐν τοῖς σποράδην οὐ πόρρω Τίμωνος αὐτὸν καὶ Ἀπημάντου γεγονέναι· μισανθρωπεῖν γάρ.

[1.108] ὀφθῆναι γοῦν ἐν Λακεδαίμονι μόνον ἐπ᾽ ἐρημίας γελῶντα· ἄφνω δέ τινος ἐπιστάντος καὶ πυθομένου διὰ τί μηδενὸς παρόντος γελᾷ, φάναι, «δι᾽ αὐτὸ τοῦτο.» φησὶ δ᾽ Ἀριστόξενος ὅτι ἔνθεν καὶ ἄδοξος ἦν, ὅτι μηδὲ πόλεως, ἀλλὰ κώμης, καὶ ταῦτα ἀφανοῦς. ὅθεν διὰ τὴν ἀδοξίαν αὐτοῦ καὶ τὰ αὐτοῦ τινας Πεισιστράτῳ περιθεῖναι τῷ τυράννῳ, χωρὶς Πλάτωνος τοῦ φιλοσόφου. μέμνηται γὰρ αὐτοῦ καὶ οὗτος ἐν τῷ Πρωταγόρᾳ, ἀντὶ Περιάνδρου θεὶς αὐτόν.
Ἔφασκε δὲ μὴ ἐκ τῶν λόγων τὰ πράγματα ἀλλ᾽ ἐκ τῶν πραγμάτων τοὺς λόγους ζητεῖν· οὐ γὰρ ἕνεκα τῶν λόγων τὰ πράγματα συντελεῖσθαι, ἀλλ᾽ ἕνεκα τῶν πραγμάτων τοὺς λόγους.
Κατέστρεψε δὲ βιοὺς ἔτη ἑπτὰ καὶ ἐνενήκοντα.

***
[1.106] Ο Μύσωνας ο γιος του Στρύμωνα, όπως λέει ο Σωσικράτης βασισμένος σε πληροφορία του Έρμιππου, γεννήθηκε στη Χήνα, ένα χωριό της Οίτης ή της Λακωνίας. Απαριθμείται μεταξύ των Επτά Σοφών. Λένε επίσης ότι ο πατέρας του ήταν τύραννος. Κάποιος λέει ότι, όταν ο Ανάχαρσις ρώτησε αν υπήρχε κάποιος άλλος σοφότερος από τον ίδιο, η Πυθία είπε αυτά που είπαμε στην βιογραφία του Θαλή σχετικά με τον Χίλωνα:
Στη Χήνα της Οίτης γεννήθηκε, λέω, κάποιος Μύσωνας,
που ᾿χει μυαλό σοφότερο πολύ απ᾽ το δικό σου,
Διερευνώντας με πολλή προσοχή το πράγμα ο Ανάχαρσης πήγε στο χωριό και βρήκε τον Μύσωνα να προσαρμόζει, καλοκαίρι καιρό, τη χειρολαβή στο αλέτρι του· του είπε λοιπόν: «Μα, Μύσωνα, η εποχή δεν είναι ακόμη για αλέτρι». «Και βέβαια είναι», είπε εκείνος, «η κατάλληλη εποχή να το επισκευάσω».

[1.107] Κάποιοι άλλοι λένε ότι ο χρησμός έλεγε: «Κάποιος Ητείος λέω», και όλοι έψαχναν να βρουν τί σήμαινε αυτό το Ητείος. Ο Παρμενίδης λέει ότι ήταν ένας δήμος της Λακωνίας, από τον οποίο καταγόταν ο Μύσωνας. Ο Σωσικράτης, πάλι, στις Διαδοχές του λέει ότι ο Μύσωνας από την πλευρά του πατέρα του ήταν Ητείος, από την πλευρά όμως της μητέρας του Χηνέας· ενώ ο Ευθύφρονας, ο γιος του Ηρακλείδη από τον Πόντο, λέει πως ήταν από την Κρήτη, γιατί η Ητεία είναι μια πόλη της Κρήτης. Ο Αναξίλαος, τέλος, λέει πως ήταν από την Αρκαδία.
Τον αναφέρει και ο Ιππώνακτας, που έγραψε:
και ο Μύσωνας, που ο Απόλλωνας
τον ανακήρυξε τον πιο σοφό απ᾽ όλους τους ανθρώπους.
Ο Αριστόξενος στα Σύμμικτά του λέει ότι ο Μύσωνας δεν διέφερε και πολύ από τον Τίμωνα και τον Απήμαντο, γιατί ήταν και αυτός μισάνθρωπος.

[1.108] Εν πάση περιπτώσει τον είδαν κάποτε στη Σπάρτη να γελάει μόνος του σε ένα ερημικό μέρος, και όταν ξαφνικά παρουσιάστηκε κάποιος και τον ρώτησε γιατί γελάει, αφού δεν είναι κανένας δίπλα του, του απάντησε: «Μα ακριβώς γι᾽ αυτό». Ο Αριστόξενος λέει επίσης ότι ο λόγος για τον οποίο έμεινε αφανής ήταν ότι δεν γεννήθηκε σε κάποια πόλη, αλλά σε κάποιο χωριό, κι αυτό ασήμαντο. Και ακριβώς γιατί ήταν αφανής κάποιοι αποδίδουν τα αποφθέγματά του στον Πεισίστρατο τον τύραννο — εξαίρεση αποτελεί ο φιλόσοφος Πλάτωνας, ο οποίος τον αναφέρει στον Πρωταγόρα του, βάζοντας τον στην θέση του Περίανδρου.
Συνήθιζε να λέει ότι δεν πρέπει από τα λόγια να προχωρούμε στην εξέταση των πραγμάτων, αλλά από τα πράγματα στην εξέταση των λόγων· γιατί δεν συντελούνται τα πράγματα με τα λόγια, αλλά τα λόγια με τα πράγματα.
Πέθανε σε ηλικία ενενήντα εφτά ετών.