Τα καθήκοντα μας – είναι τα δικαιώματα που έχουν οι άλλοι πάνω μας. Πώς τα απόκτησαν; Από το γεγονός ότι μας θεωρούν ως ικανούς να κλείνουμε συμφωνίες και να τις τηρούμε, που μας θεωρούν ως ομοίους τους, και συνεπώς μας εμπιστεύονται κάτι, που μας διαπαιδαγωγούν, μας μορφώνουν και μας υποστηρίζουν. Εκπληρώνουμε το καθήκον μας – δηλαδή δικαιώνουμε αυτή την ιδέα για τη δύναμη μας, την ιδέα ότι όλα τα καλά μας αποδείχτηκαν και ότι ανταποδίδουμε αυτά που μας έδωσαν.
Είναι λοιπόν η περηφάνια μας που μας προστάζει να κάνουμε το καθήκον μας – θέλουμε να αποκαταστήσουμε την αυτονομία μας, αντιτάσσοντας σ’ αυτό που άλλοι έκαναν για μας κάτι, που εμείς κάνουμε γι’ αυτούς, – γιατί οι άλλοι σφετερίστηκαν την εξουσία μας και θα είχαν ακατάπαυστα το χέρι τους σ’ αυτή, αν εμείς με το «καθήκον» δεν εκτελούσαμε μια ανταπόδοση, δηλαδή αν δεν επεμβαίναμε στην εξουσία τους. Τα δικαιώματα των άλλων μπορούν να έχουν σχέση μόνο μ’ αυτό που είναι στην εξουσία μας.
Θα ήταν παράλογο να μας ζητούσαν κάτι που δεν μας ανήκει. Θα έπρεπε να πούμε για την ακρίβεια: μόνο σ’ αυτό που νομίζουν ότι είναι στην εξουσία μας, αν παραδεχτούμε ότι είναι το ίδιο πράγμα μ’ αυτό που εμείς οι ίδιοι θεωρούμε ως εξουσία μας. Το ίδιο λάθος θα μπορούσε εύκολα να γίνει κι από τις δύο πλευρές, το αίσθημα του καθήκοντος απαιτεί να έχουμε για την έκταση της εξουσίας μας την ίδια πίστη με τους άλλους, δηλαδή να μπορούμε να υποσχεθούμε ορισμένα πράγματα και να δεσμευτούμε να τα εκπληρώσουμε («ελεύθερη βούληση»).
Τα δικαιώματα μου: είναι σ’ αυτό το μέρος της εξουσίας μου που οι άλλοι όχι μόνο μου το έχουν παραχωρήσει, αλλά που θέλουν και να το κρατούν για μένα. Πώς έφτασαν εκεί; Από τη μια πλευρά, με την εξυπνάδα τους, με τον φόβο και την επιφυλακτικότητα τους: είτε επειδή περιμένουν από μας κάτι παρόμοιο (την προστασία των δικαιωμάτων τους), είτε επειδή θεωρούν μια μάχη με μας επικίνδυνη και ανώφελη, είτε επειδή βλέπουν σε κάθε μείωση της δύναμης μας ένα πλεονέκτημα για τους ίδιους, εφόσον σ’ αυτή την περίπτωση θα είμαστε ανίκανοι για συμμαχία μαζί τους ενάντια σε μια τρίτη εχθρική δύναμη. Από την άλλη πλευρά, με δωρεές και εκχωρήσεις. Σ’ αυτή την περίπτωση, οι άλλοι έχουν αρκετή δύναμη για να μπορούν να δίνουν, και για να μπορούν να εγγυώνται για τις δωρεές τους: ή μάλλον πρέπει να παραδεχτούμε ένα ορισμένο αίσθημα δύναμης σ’ αυτόν που δέχεται το δώρο. Έτσι γεννιούνται τα δικαιώματα: αναγνωρισμένοι και εγγυημένοι βαθμοί δύναμης.
Αν οι σχέσεις δύναμης μετατοπιστούν σημαντικά, τότε τα δικαιώματα εξαφανίζονται και δημιουργούνται άλλα, – αυτό δείχνει το δίκαιο των λαών στην ακατάπαυστη εξέλιξη του. Αν η δυναμή μας ελαττωθεί πολύ, το αίσθημα αυτών που εγγυώνταν ως τώρα το δικαίωμα μας, μεταβάλλεται: αυτοί κρίνουν τους λόγους που είχαν για να μας δώσουν τα παλιά μας κεκτημένα. Αν αυτή η κρίση δεν είναι ευνοϊκή για μας, τότε αρνούνται στο εξής «τα δικαιώματα μας». Εξάλλου, αν η δύναμη μας αυξάνεται σημαντικά, το αίσθημα εκείνων που την αναγνώριζαν μέχρι σήμερα και που δεν το έχουμε πια ανάγκη, μεταβάλλεται: θα προσπαθήσουν να μειώσουν τη δύναμη μας φέρνοντας τη στην προηγούμενη διάσταση, θα θελήσουν να ασχοληθούν με τις υποθέσεις μας βασιζόμενοι στο καθήκον τους, – αλλά αυτό δεν είναι παρά μια μάταιη λογοκοπία.
Παντού όπου κυριαρχεί το δικαίωμα, διατηρούν μια ορισμένη κατάσταση και ένα βαθμό εξουσίας, αποκρούουν κάθε αύξηση και κάθε ελάττωση. Το δικαίωμα των άλλων είναι μια παραχώρηση του αισθήματος μας για δύναμη, προς το αίσθημα δύναμης αυτών των άλλων. Όταν η δύναμη μας αποδείχνεται βαθιά κλονισμένη και τσακισμένη, τα δικαιώματα μας χάνονται: αντίθετα, όταν έχουμε γίνει πολύ πιο δυνατοί, χάνονται για μας τα δικαιώματα των άλλων να είναι αυτό που ήταν ως τώρα. – Ο «δίκαιος άνθρωπος» έχει λοιπόν διαρκή ανάγκη να ακουμπά σε μια ευαίσθητη πλάστιγγα για να εκτιμά του βαθμούς δύναμης και δικαιωμάτων που, με τη ματαιότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων, θα ισορροπούν μόνο για λίγο καιρό και πιο συχνά θα ανεβοκατεβαίνουν: – το να είσαι δίκαιος είναι λοιπόν δύσκολο και απαιτεί πολλή άσκηση, πολύ καλή θέληση και απέραντα δίκαιο πνεύμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου