ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (139-144)

[139] Καὶ τὸ μὲν δὴ πρὸ τοῦ πολεμεῖν φανερῶς συναγωνίζεσθαι Φιλίππῳ δεινὸν μέν, ὦ γῆ καὶ θεοί, πῶς γὰρ οὔ; κατὰ τῆς πατρίδος· δότε δ᾽, εἰ βούλεσθε, δότ᾽ αὐτῷ τοῦτο. ἀλλ᾽ ἐπειδὴ φανερῶς ἤδη τὰ πλοῖ᾽ ἐσεσύλητο, Χερρόνησος ἐπορθεῖτο, ἐπὶ τὴν Ἀττικὴν ἐπορεύεθ᾽ ἅνθρωπος, οὐκέτ᾽ ἐν ἀμφισβητησίμῳ τὰ πράγματ᾽ ἦν, ἀλλ᾽ ἐνειστήκει πόλεμος, ὅ τι μὲν πώποτ᾽ ἔπραξ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν ὁ βάσκανος οὗτος ἰαμβειοφάγος, οὐκ ἂν ἔχοι δεῖξαι, οὐδ᾽ ἔστιν οὔτε μεῖζον οὔτ᾽ ἔλαττον ψήφισμ᾽ οὐδὲν Αἰσχίνῃ περὶ τῶν συμφερόντων τῇ πόλει. εἰ δέ φησι, νῦν δειξάτω ἐν τῷ ἐμῷ ὕδατι. ἀλλ᾽ οὐκ ἔστιν οὐδέν. καίτοι δυοῖν αὐτὸν ἀνάγκη θάτερον, ἢ μηδὲν τοῖς πραττομένοις ὑπ᾽ ἐμοῦ τότ᾽ ἔχοντ᾽ ἐγκαλεῖν μὴ γράφειν παρὰ ταῦθ᾽ ἕτερα, ἢ τὸ τῶν ἐχθρῶν συμφέρον ζητοῦντα μὴ φέρειν εἰς μέσον τὰ τούτων ἀμείνω.

[140] Ἆρ᾽ οὖν οὐδ᾽ ἔλεγεν, ὥσπερ οὐδ᾽ ἔγραφεν, ἡνίκ᾽ ἐργάσασθαί τι δέοι κακόν; οὐ μὲν οὖν ἦν εἰπεῖν ἑτέρῳ. καὶ τὰ μὲν ἄλλα καὶ φέρειν ἐδύναθ᾽, ὡς ἔοικεν, ἡ πόλις καὶ ποιῶν οὗτος λανθάνειν· ἓν δ᾽ ἐπεξειργάσατ᾽, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοιοῦτον ὃ πᾶσι τοῖς προτέροις ἐπέθηκε τέλος· περὶ οὗ τοὺς πολλοὺς ἀνήλωσε λόγους, τὰ τῶν Ἀμφισσέων [τῶν Λοκρῶν] διεξιὼν δόγματα, ὡς διαστρέψων τἀληθές. τὸ δ᾽ οὐ τοιοῦτόν ἐστι· πόθεν; οὐδέποτ᾽ ἐκνίψει σὺ τἀκεῖ πεπραγμένα σαυτῷ· οὐχ οὕτω πόλλ᾽ ἐρεῖς.

[141] Καλῶ δ᾽ ἐναντίον ὑμῶν, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς θεοὺς πάντας καὶ πάσας ὅσοι τὴν χώραν ἔχουσι τὴν Ἀττικήν, καὶ τὸν Ἀπόλλω τὸν Πύθιον, ὃς πατρῷός ἐστι τῇ πόλει, καὶ ἐπεύχομαι πᾶσι τούτοις, εἰ μὲν ἀληθῆ πρὸς ὑμᾶς εἴποιμι καὶ εἶπον καὶ τότ᾽ εὐθὺς ἐν τῷ δήμῳ, ὅτε πρῶτον εἶδον τουτονὶ τὸν μιαρὸν τούτου τοῦ πράγματος ἁπτόμενον (ἔγνων γάρ, εὐθέως ἔγνων), εὐτυχίαν μοι δοῦναι καὶ σωτηρίαν, εἰ δὲ πρὸς ἔχθραν ἢ φιλονικίας ἰδίας ἕνεκ᾽ αἰτίαν ἐπάγω τούτῳ ψευδῆ, πάντων τῶν ἀγαθῶν ἀνόνητόν με ποιῆσαι.

[142] Τί οὖν ταῦτ᾽ ἐπήραμαι καὶ διετεινάμην οὑτωσὶ σφοδρῶς; ὅτι καὶ γράμματ᾽ ἔχων ἐν τῷ δημοσίῳ κείμενα, ἐξ ὧν ταῦτ᾽ ἐπιδείξω σαφῶς, καὶ ὑμᾶς εἰδὼς τὰ πεπραγμένα μνημονεύοντας, ἐκεῖνο φοβοῦμαι, μὴ τῶν εἰργασμένων αὐτῷ κακῶν οὗτος ἐλάττων ὑποληφθῇ· ὅπερ πρότερον συνέβη, ὅτε τοὺς ταλαιπώρους Φωκέας ἐποίησ᾽ ἀπολέσθαι τὰ ψευδῆ δεῦρ᾽ ἀπαγγείλας.

[143] τὸν γὰρ ἐν Ἀμφίσσῃ πόλεμον, δι᾽ ὃν εἰς Ἐλάτειαν ἦλθε Φίλιππος καὶ δι᾽ ὃν ᾑρέθη τῶν Ἀμφικτυόνων ἡγεμών, ὃς ἅπαντ᾽ ἀνέτρεψε τὰ τῶν Ἑλλήνων, οὗτός ἐστιν ὁ συγκατασκευάσας καὶ πάντων εἷς ἀνὴρ μεγίστων αἴτιος κακῶν. καὶ τότ᾽ εὐθὺς ἐμοῦ διαμαρτυρομένου καὶ βοῶντος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ «πόλεμον εἰς τὴν Ἀττικὴν εἰσάγεις, Αἰσχίνη, πόλεμον Ἀμφικτυονικόν», οἱ μὲν ἐκ παρακλήσεως συγκαθήμενοι οὐκ εἴων με λέγειν, οἱ δ᾽ ἐθαύμαζον καὶ κενὴν αἰτίαν διὰ τὴν ἰδίαν ἔχθραν ἐπάγειν μ᾽ ὑπελάμβανον αὐτῷ.

[144] ἥτις δ᾽ ἡ φύσις, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, γέγονεν τούτων τῶν πραγμάτων, καὶ τίνος εἵνεκα ταῦτα συνεσκευάσθη καὶ πῶς ἐπράχθη, νῦν ἀκούσατε, ἐπειδὴ τότ᾽ ἐκωλύθητε· καὶ γὰρ εὖ πρᾶγμα συντεθὲν ὄψεσθε, καὶ μεγάλ᾽ ὠφελήσεσθε πρὸς ἱστορίαν τῶν κοινῶν, καὶ ὅση δεινότης ἦν ἐν τῷ Φιλίππῳ θεάσεσθε.

***
[139] Αν και ο Αισχίνης υποστήριζε ανοιχτά τον Φίλιππο, πριν αρχίσει ακόμη ο πόλεμος, πράξη φοβερή και αντιπατριωτική, ω γη και θεοί (πώς όχι;), δεν πειράζει, συγχωρήστε τον, αν θέλετε, συγχωρήστε τό του αυτό. Αλλά, όταν τα εμπορικά μας πλοία είχαν ληστευθεί κατάφωρα, όταν η Χερρόνησος λεηλατούνταν, όταν ο άνθρωπος αυτός βάδιζε εναντίον της Αττικής, όταν δεν υπήρχε πια αμφιβολία για την κατάσταση, αλλά ο πόλεμος είχε ξεσπάσει, ακόμη και τότε αυτός ο πονηρός ιαμβειοφάγος δεν μπορεί να παρουσιάσει κάτι που έκανε για σας μέχρι σήμερα, ούτε και υπάρχει κάποιο ψήφισμα, σπουδαίο ή ασήμαντο, που έχει προταθεί από τον Αισχίνη για τα συμφέροντα της πόλης. Αν όμως ισχυρίζεται ότι υπάρχει κανένα, ας το παρουσιάσει τώρα εις βάρος του δικού μου χρόνου ομιλίας. Αλλά δεν υπάρχει κανένα. Κατ᾽ ανάγκη λοιπόν ισχύει ένα από τα δύο: ή δεν έκανε άλλες εναλλακτικές προτάσεις, επειδή δεν μπορούσε να βρει κάποιο ψεγάδι στις τότε πολιτικές μου ενέργειες, ή δεν παρουσίαζε καλύτερες από τις δικές μου προτάσεις, επειδή επεδίωκε το συμφέρον του εχθρού.

[140] Άραγε όμως απέφευγε τους λόγους, όπως ακριβώς και τις προτάσεις, όταν έπρεπε να γίνει κάτι κακό; Γιατί κανένας άλλος δεν μπορούσε να μιλήσει. Η πόλη, όπως φαίνεται, μπορούσε να υπομένει και αυτός να κάνει τα πάντα χωρίς να γίνεται αντιληπτός. Προέβη όμως, Αθηναίοι, σε μια τέτοια ενέργεια που σφράγισε όλες τις προηγούμενες προσπάθειές του. Γι᾽ αυτήν ανάλωσε τους περισσότερους λόγους του αναφέροντας με λεπτομέρειες τα ψηφίσματα για τους Αμφισσείς, για να διαστρεβλώσει την αλήθεια. Κάτι τέτοιο όμως είναι αδύνατο· από πού και ως πού; Δεν θα ξεπλύνεις ποτέ την κηλίδα αυτών που έκανες εκεί. Δεν μπορείς να λες τόσα πολλά γι᾽ αυτά.

[141] Επικαλούμαι, Αθηναίοι, ενώπιόν σας όλους τους θεούς και τις θεές που έχουν υπό την προστασία τους την Αττική· επικαλούμαι επίσης και τον Πύθιο Απόλλωνα, τον προγονικό θεό της πόλης, και τους ικετεύω όλους, αν πω τώρα την αλήθεια και αν την είπα και τότε αμέσως στον λαό, όταν είδα για πρώτη φορά αυτόν τον αχρείο να αναμειγνύεται σ᾽ αυτή την υπόθεση (γιατί το κατάλαβα, το κατάλαβα αμέσως), να μου χαρίσουν ευτυχία και σωτηρία. Αν όμως του προσάψω κάποια ψευδή κατηγορία παρακινημένος από έχθρα ή από κάποιον προσωπικό ανταγωνισμό, εύχομαι να μου στερήσουν όλα τα καλά.

[142] Γιατί λοιπόν έχω καταραστεί αυτά και τα διατύπωσα με τόσο πάθος; Διότι, αν και έχω έγγραφα κατατεθειμένα στο δημόσιο αρχείο, βάσει των οποίων θα παρουσιάσω αδιάσειστες αποδείξεις γι᾽ αυτά, και μολονότι είμαι βέβαιος ότι εσείς θυμόσαστε τις πράξεις του, ωστόσο φοβάμαι μήπως αυτός θεωρηθεί ανεπαρκής σε σχέση με τα κακά που έχει διαπράξει. Το ίδιο ακριβώς έγινε και στο παρελθόν, όταν εξαιτίας των ψευδών αναφορών που έκανε εδώ συνετέλεσε ώστε να καταστραφούν οι ταλαίπωροι Φωκείς.

[143] Τον πόλεμο στην Άμφισσα δηλαδή, εξαιτίας του οποίου ήρθε ο Φίλιππος στην Ελάτεια κι εκλέχτηκε πρόεδρος των Αμφικτιόνων, ο άνθρωπος που ανέτρεψε τα πάντα στην Ελλάδα, ο Αισχίνης τον προκάλεσε με τις μηχανορραφίες του· αυτός ήταν ο μόνος υπαίτιος των μεγαλύτερων κακών. Εγώ τότε διαμαρτυρήθηκα αμέσως, ύψωσα τη φωνή μου στη συνέλευση και φώναξα «φέρνεις πόλεμο μέσα στην Αττική, Αισχίνη, πόλεμο Αμφικτιονικό». Όσοι όμως κάθονταν μαζί του στρατευμένοι από τον ίδιο δεν με άφηναν να μιλήσω, ενώ οι υπόλοιποι έμεναν έκπληκτοι και νόμιζαν ότι διατύπωνα εναντίον του μια αστήρικτη κατηγορία οδηγημένος από προσωπική έχθρα.

[144] Επειδή όμως τότε σας εμπόδισαν να μάθετε την αλήθεια, ακούστε τώρα, Αθηναίοι, ποιά ήταν η φύση αυτών των πραγμάτων, για ποιό σκοπό στήθηκε αυτή η συνωμοσία και πώς επιτεύχθηκε. Πράγματι, θα δείτε ένα πράγμα καλοσχεδιασμένο, θα ωφεληθείτε πολύ σε ό,τι αφορά στη γνώση των δημοσίων υποθέσεων και θα διαπιστώσετε πόσο μεγάλη είναι η πανουργία του Φιλίππου.