Ψυχοσωματική οικογένεια

Σύμφωνα με την οικογενειακή ψυχοθεραπεία, η ανάπτυξη μιας ψυχοσωματικής ασθένειας σε ένα παιδί σχετίζεται με τρεις παράγοντες: Τον τύπο οικογενειακής λειτουργίας και οργάνωσης, την εμπλοκή του παιδιού στη γονική σύγκρουση και την ευπάθεια του οργανισμού σε επίπεδο φυσιολογίας.

 

Η λειτουργία και οργάνωση σε μια ψυχοσωματική οικογένεια χαρακτηρίζεται από συγκεχυμένα όρια, παγιδευτική εμπλοκή, υπερπροστατευτικότητα, ακαμψία και αδυναμία επίλυσης συγκρούσεων. Σε συνθήκες παγιδευτικής εμπλοκής τα μέλη της οικογένειας είναι υπερβολικά συνδεδεμένα μεταξύ τους και αντιδρούν με υπερβολικό τρόπο. Τα όρια μεταξύ των μελών είναι συγκεχυμένα και εύκολα διαπερατά, τα μέλη της οικογένειας συμμετέχουν απρόσκλητα το ένα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σχέσεις του άλλου. Έτσι, είναι πολύ εύκολο μια μητέρα να προσφέρει ένα ποτήρι νερό στο παιδί της χωρίς εκείνο να της το ζητήσει, απλώς επειδή ξέρει ότι «τώρα θα διψάει». Ή είναι αυτονόητο για την κόρη να σκεφτεί πόσο θα στεναχωρηθούν οι γονείς της για κάτι που θα ήθελε να κάνει και να μην το κάνει. Ή η στεναχώρια του ενός να συνεπάγεται και τη στεναχώρια του άλλου. Οι σκέψεις, οι σχέσεις και τα συναισθήματα του ενός μέλους επηρεάζονται υπερβολικά (ή εξ’ ολοκλήρου) από το άλλο. Τα συναισθήματα του ενός, εισβάλλουν στη σκέψη του άλλου.

 

Τα όρια των υποσυστημάτων είναι επίσης συγκεχυμένα και θολά κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη σύγχυση των ρόλων. Η αυτονομία κάθε μέλους περιορίζεται σοβαρά από το οικογενειακό σύστημα. Οι οικογένειες που είναι οργανωμένες με άκαμπτο τρόπο δίνουν συχνά την εντύπωση ότι δεν χρειάζονται ή δεν επιθυμούν καμιά αλλαγή μέσα στην οικογένεια και διατηρούν άκαμπτα τα πρότυπα συναλλαγής.

 

Όσον αφορά στην έλλειψη επίλυσης των συγκρούσεων σε μια οικογένεια, υπάρχουν χαμηλά όρια ανοχής των συγκρούσεων. Ορισμένες οικογένειες απλώς και μόνο αρνούνται την ύπαρξη οποιασδήποτε σύγκρουσης και την καταπνίγουν πριν καν εκδηλωθεί. Σε μερικές οικογένειες ο ένας σύζυγος είναι αυτός που αντιμετωπίζει τη σύγκρουση κατά μέτωπο, ενώ ο άλλος την αποφεύγει. Σε άλλες οικογένειες τα μέλη διαπληκτίζονται, αλλά καταφέρνουν να αποφύγουν μια πραγματική αντιπαράθεση. Ως εκ τούτου, τα διάφορα ζητήματα δεν γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και δεν επιλύονται. Το ψυχοσωματικά άρρωστο παιδί, παίζει ζωτικό ρόλο στην αποφυγή συγκρούσεων από την οικογένειά του, καθώς αυτό αποτελεί τη μοναδική εστία ενδιαφέροντος. Το σύστημα ενισχύει τη «συμπτωματική» συμπεριφορά του, προκειμένου να διατηρηθεί το πρότυπο αποφυγής της σύγκρουσης.

 

Η ανάμειξη του παιδιού στη γονεϊκή σύγκρουση αποτελεί το δεύτερο χαρακτηριστικό της τυπικής ψυχοσωματογενούς οικογένειας. Στις οικογένειες όπου τα όρια μεταξύ του συζυγικού υποσυστήματος και των παιδιών είναι ασαφή, το άρρωστο παιδί παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην παράκαμψη της συζυγικής σύγκρουσης. Όταν οι καταπιεσμένες και αδιαπραγμάτευτες συγκρούσεις απειλούν το ζευγάρι, ο υποδεικνυόμενος ως ασθενής αναμιγνύεται, για να δημιουργηθεί μια άκαμπτη τριάδα.