ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Ὀλυνθιακὸς α΄ (1) (21-28)

[21] Ἄξιον δ᾽ ἐνθυμηθῆναι καὶ λογίσασθαι τὰ πράγματ᾽ ἐν ᾧ καθέστηκε νυνὶ τὰ Φιλίππου. οὔτε γάρ, ὡς δοκεῖ καὶ φήσειέ τις ἂν μὴ σκοπῶν ἀκριβῶς, εὐτρεπῶς οὐδ᾽ ὡς ἂν κάλλιστ᾽ αὐτῷ τὰ παρόντ᾽ ἔχει, οὔτ᾽ ἂν ἐξήνεγκε τὸν πόλεμόν ποτε τοῦτον ἐκεῖνος, εἰ πολεμεῖν ᾠήθη δεήσειν αὐτόν, ἀλλ᾽ ὡς ἐπιὼν ἅπαντα τότ᾽ ἤλπιζε τὰ πράγματ᾽ ἀναιρήσεσθαι, κᾆτα διέψευσται. τοῦτο δὴ πρῶτον αὐτὸν ταράττει παρὰ γνώμην γεγονὸς καὶ πολλὴν ἀθυμίαν αὐτῷ παρέχει, εἶτα τὰ τῶν Θετταλῶν.

[22] ταῦτα γὰρ ἄπιστα μὲν ἦν δήπου φύσει καὶ ἀεὶ πᾶσιν ἀνθρώποις, κομιδῇ δ᾽, ὥσπερ ἦν, καὶ ἔστι νῦν τούτῳ. καὶ γὰρ Παγασὰς ἀπαιτεῖν αὐτόν εἰσιν ἐψηφισμένοι, καὶ Μαγνησίαν κεκωλύκασι τειχίζειν. ἤκουον δ᾽ ἔγωγέ τινων, ὡς οὐδὲ τοὺς λιμένας καὶ τὰς ἀγορὰς ἔτι δώσοιεν αὐτῷ καρποῦσθαι· τὰ γὰρ κοινὰ τὰ Θετταλῶν ἀπὸ τούτων δέοι διοικεῖν, οὐ Φίλιππον λαμβάνειν. εἰ δὲ τούτων ἀποστερήσεται τῶν χρημάτων, εἰς στενὸν κομιδῇ τὰ τῆς τροφῆς τοῖς ξένοις αὐτῷ καταστήσεται.

[23] ἀλλὰ μὴν τόν γε Παίονα καὶ τὸν Ἰλλυριὸν καὶ ἁπλῶς τούτους ἅπαντας ἡγεῖσθαι χρὴ αὐτονόμους ἥδιον ἂν καὶ ἐλευθέρους ἢ δούλους εἶναι· καὶ γὰρ ἀήθεις τοῦ κατακούειν τινός εἰσι, καὶ ἅνθρωπος ὑβριστής, ὥς φασιν. καὶ μὰ Δί᾽ οὐδὲν ἄπιστον ἴσως· τὸ γὰρ εὖ πράττειν παρὰ τὴν ἀξίαν ἀφορμὴ τοῦ κακῶς φρονεῖν τοῖς ἀνοήτοις γίγνεται· διόπερ πολλάκις δοκεῖ τὸ φυλάξαι τἀγαθὰ τοῦ κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι.

[24] δεῖ τοίνυν ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν ἀκαιρίαν τὴν ἐκείνου καιρὸν ὑμέτερον νομίσαντας ἑτοίμως συνάρασθαι τὰ πράγματα, καὶ πρεσβευομένους ἐφ᾽ ἃ δεῖ καὶ στρατευομένους αὐτοὺς καὶ παροξύνοντας τοὺς ἄλλους ἅπαντας, λογιζομένους, εἰ Φίλιππος λάβοι καθ᾽ ἡμῶν τοιοῦτον καιρὸν καὶ πόλεμος γένοιτο πρὸς τῇ χώρᾳ, πῶς ἂν αὐτὸν οἴεσθ᾽ ἑτοίμως ἐφ᾽ ὑμᾶς ἐλθεῖν; εἶτ᾽ οὐκ αἰσχύνεσθε, εἰ μηδ᾽ ἃ πάθοιτ᾽ ἄν, εἰ δύναιτ᾽ ἐκεῖνος, ταῦτα ποιῆσαι καιρὸν ἔχοντες οὐ τολμήσετε;

[25] Ἔτι τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μηδὲ τοῦθ᾽ ὑμᾶς λανθανέτω, ὅτι νῦν αἵρεσίς ἐστιν ὑμῖν πότερ᾽ ὑμᾶς ἐκεῖ χρὴ πολεμεῖν ἢ παρ᾽ ὑμῖν ἐκεῖνον. ἐὰν μὲν γὰρ ἀντέχῃ τὰ τῶν Ὀλυνθίων, ὑμεῖς ἐκεῖ πολεμήσετε καὶ τὴν ἐκείνου κακῶς ποιήσετε, τὴν ὑπάρχουσαν καὶ τὴν οἰκείαν ταύτην ἀδεῶς καρπούμενοι· ἂν δ᾽ ἐκεῖνα Φίλιππος λάβῃ, τίς αὐτὸν κωλύσει δεῦρο βαδίζειν;

[26] Θηβαῖοι; μὴ λίαν πικρὸν εἰπεῖν ᾖ — καὶ συνεισβαλοῦσιν ἑτοίμως. ἀλλὰ Φωκεῖς; οἱ τὴν οἰκείαν οὐχ οἷοί τε ὄντες φυλάττειν, ἐὰν μὴ βοηθήσηθ᾽ ὑμεῖς. ἢ ἄλλος τις; ἀλλ᾽, ὦ τᾶν, οὐχὶ βουλήσεται. τῶν ἀτοπωτάτων μέντἂν εἴη, εἰ ἃ νῦν ἄνοιαν ὀφλισκάνων ὅμως ἐκλαλεῖ, ταῦτα δυνηθεὶς μὴ πράξει.

[27] ἀλλὰ μὴν ἡλίκα γ᾽ ἐστὶν τὰ διάφορ᾽ ἐνθάδ᾽ ἢ ἐκεῖ πολεμεῖν, οὐδὲ λόγου προσδεῖν ἡγοῦμαι. εἰ γὰρ ὑμᾶς δεήσειεν αὐτοὺς τριάκονθ᾽ ἡμέρας μόνας ἔξω γενέσθαι, καὶ ὅσ᾽ ἀνάγκη στρατοπέδῳ χρωμένους τῶν ἐκ τῆς χώρας λαμβάνειν, μηδενὸς ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω, πλείον᾽ ἂν οἶμαι ζημιωθῆναι τοὺς γεωργοῦντας ὑμῶν ἢ ὅσ᾽ εἰς ἅπαντα τὸν πρὸ τοῦ πόλεμον δεδαπάνησθε. εἰ δὲ δὴ πόλεμός τις ἥξει, πόσα χρὴ νομίσαι ζημιώσεσθαι; καὶ πρόσεσθ᾽ ἡ ὕβρις καὶ ἔθ᾽ ἡ τῶν πραγμάτων αἰσχύνη, οὐδεμιᾶς ἐλάττων ζημίας τοῖς γε σώφροσιν.

[28] Πάντα δὴ ταῦτα δεῖ συνιδόντας ἅπαντας βοηθεῖν καὶ ἀπωθεῖν ἐκεῖσε τὸν πόλεμον, τοὺς μὲν εὐπόρους, ἵν᾽ ὑπὲρ τῶν πολλῶν ὧν καλῶς ποιοῦντες ἔχουσι μίκρ᾽ ἀναλίσκοντες τὰ λοιπὰ καρπῶνται ἀδεῶς, τοὺς δ᾽ ἐν ἡλικίᾳ, ἵνα τὴν τοῦ πολεμεῖν ἐμπειρίαν ἐν τῇ Φιλίππου χώρᾳ κτησάμενοι φοβεροὶ φύλακες τῆς οἰκείας ἀκεραίου γένωνται, τοὺς δὲ λέγοντας, ἵν᾽ αἱ τῶν πεπολιτευμένων αὐτοῖς εὔθυναι ῥᾴδιαι γένωνται, ὡς ὁποῖ᾽ ἄττ᾽ ἂν ὑμᾶς περιστῇ τὰ πράγματα, τοιοῦτοι κριταὶ καὶ τῶν πεπραγμένων αὐτοῖς ἔσεσθε. χρηστὰ δ᾽ εἴη παντὸς εἵνεκα.

***
ΠΙΣΤΕΙΣ (§§ 21-27)
[21] Αξίζει όμως να σκεφθείτε και να αναλογισθείτε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο Φίλιππος. Η σημερινή δηλαδή κατάσταση δεν είναι εύκολη για τον Φίλιππο ούτε και τέτοια ώστε να είναι η καλύτερη γι᾽ αυτόν, όπως φαντάζεται και θα ισχυριζόταν κανείς, αν δεν την εξέταζε με προσοχή. Ούτε θα ξεκινούσε ποτέ εκείνος αυτόν τον πόλεμο, εάν φανταζόταν ότι θα χρειαζόταν να πολεμήσει πραγματικά· αλλά έλπιζε τότε ότι, έτσι και επιτεθεί, θα έχει υπό τον έλεγχό του όλη την κατάσταση, στη συνέχεια όμως διαψεύστηκε. Αυτή λοιπόν η διάψευση των ελπίδων του, επειδή δεν την περίμενε, τον κλονίζει και του δημιουργεί μεγάλη αποθάρρυνση. Έπειτα είναι και η στάση των Θεσσαλών.

[22] Αυτοί από τη φύση τους ήταν βέβαια ανέκαθεν άπιστοι και συνεχίζουν να είναι τέτοιοι προς όλους τους ανθρώπους και γενικά, όπως ακριβώς ήταν στο παρελθόν δύσπιστοι προς άλλους, έτσι και τώρα είναι δύσπιστοι ως προς αυτόν. Πράγματι, έχουν αποφασίσει να ζητήσουν να τους δώσει πίσω τις Παγασές και ήδη τον εμπόδισαν να οχυρώσει με τείχος τη Μαγνησία. Είχα μάλιστα πληροφορίες από κάποιους ότι δεν θα του επιτρέψουν πια να εκμεταλλευτεί ούτε καν τα λιμάνια και τις αγορές τους· γιατί τα έσοδα αυτά, έλεγαν, πρέπει να προορίζονται για τη διοίκηση του κοινού των Θεσσαλών και όχι να τα παίρνει ο Φίλιππος. Αν όμως στερηθεί αυτά τα χρήματα, θα στριμωχθεί γενικώς οικονομικά σε ό,τι αφορά τη μισθοδοσία των μισθοφόρων του.

[23] Επίσης, όσον αφορά τους Παίονες και τους Ιλλυριούς και γενικά όλους αυτούς τους λαούς, πρέπει να παραδεχτούμε ότι θα τους ήταν πιο ευχάριστο να είναι αυτόνομοι και ελεύθεροι παρά δούλοι, καθόσον δεν είναι συνηθισμένοι να είναι υποταγμένοι σε κάποιον, και μάλιστα όταν ο άνθρωπος αυτός είναι αλαζόνας, καθώς λένε. Και μα τον Δία, αυτό δεν είναι καθόλου απίθανο· γιατί για τους ανοήτους η παρ᾽ αξίαν ευτυχία γίνεται αφορμή να μη σκέφτονται σωστά· γι᾽ αυτό, πολλές φορές συμβαίνει να είναι δυσκολότερη η διατήρηση των αγαθών παρά η απόκτησή τους.

[24] Πρέπει λοιπόν, Αθηναίοι, θεωρώντας τις δυσμενείς για εκείνον περιστάσεις ευκαιρία για μας, να πάρουμε με προθυμία την κατάσταση στα χέρια μας, στέλνοντας πρεσβείες, για όσα χρειάζεται, εκστρατεύοντας οι ίδιοι και ξεσηκώνοντας όλους τους άλλους, με τη σκέψη, αν ο Φίλιππος εύρισκε τέτοια ευκαιρία εναντίον μας και γινόταν πόλεμος κοντά στη χώρα μας, με πόση προθυμία φαντάζεσθε ότι θα βάδιζε εναντίον σας; Κι ύστερα δεν ντρέπεστε εάν δεν τολμήσετε, ενώ έχετε την ευκαιρία, να του κάνετε μήτε και αυτά που θα παθαίνατε, αν εκείνος μπορούσε να σας τα κάνει;

[25] Ας μη σας διαφεύγει λοιπόν την προσοχή, Αθηναίοι, μήτε και αυτό (ακόμη), ότι τώρα έχετε να διαλέξετε ένα από τα δύο: ή πρέπει εσείς να πολεμήσετε εκεί ή εκείνος εδώ στη χώρα σας. Γιατί, αν αντέξουν οι Ολύνθιοι, θα πολεμήσετε εσείς εκεί και θα λεηλατήσετε τη χώρα εκείνου απολαμβάνοντας άφοβα τα αγαθά της χώρας που έχετε και είναι δική σας. Αν όμως καταλάβει ο Φίλιππος τα μέρη εκείνα, ποιός θα τον εμποδίσει να βαδίσει προς τα εδώ;

[26] Οι Θηβαίοι; —ας μη πω κανένα πικρό λόγο— μα αυτοί πρόθυμα θα εισβάλουν μαζί του. Μήπως οι Φωκείς; Αυτοί που δεν είναι σε θέση να φυλάξουν τη δική τους χώρα, αν δεν τους βοηθήσετε εσείς; Ή μήπως κάποιος άλλος; «Αλλά, φίλε μου, δεν θα θελήσει», θα πει κάποιος. Θα ήταν όμως από τα πιο απίθανα, αν, όσα τώρα διαλαλεί με κίνδυνο να θεωρηθεί παράφρων, δεν τα πραγματοποιήσει, μόλις μπορέσει.

[27] Επίσης πόσο μεγάλη διαφορά υπάρχει ανάμεσα στο να πολεμήσετε εδώ ή εκεί, νομίζω ότι ούτε καν χρειάζεται να γίνει λόγος. Γιατί, αν χρειαστεί να μείνετε έξω από την πόλη τριάντα μόνο ημέρες και να παίρνετε από την ύπαιθρο χώρα όσα είναι απαραίτητα για τις ανάγκες ενός στρατοπέδου, χωρίς να υπάρχει σ᾽ αυτήν κανένας, εχθρός εννοώ, νομίζω ότι όσοι από σας είναι γεωργοί θα υποστείτε περισσότερες ζημίες από όσα έχετε ξοδέψει σε όλο τον πόλεμο ώς τώρα. Αν όμως έρθει εδώ κάποιος πόλεμος, πόσα πρέπει να υπολογίσετε ότι θα ζημιωθείτε; Και θα προστεθεί σ᾽ αυτά η προσβολή και επιπλέον ο εξευτελισμός από την τροπή των γεγονότων, καθόλου μικρότερος από καμιά άλλη ζημία, όπως θα έκρινε ένας συνετός τουλάχιστον άνθρωπος.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ (§ 28)
[28] Όλα αυτά λοιπόν αφού τα συνειδητοποιήσετε, πρέπει όλοι να βοηθήσετε και να απομακρύνετε τον πόλεμο ωθώντας τον προς τα εκεί· οι εύποροι, θυσιάζοντας λίγα για χάρη των πολλών, που καλά κάνουν και τα έχουν, για να απολαμβάνουν χωρίς φόβο τα υπόλοιπα· οι στρατεύσιμοι για να γίνουν φοβεροί φύλακες της ακεραιότητας της πατρίδας τους, αφού προηγουμένως αποκτήσουν την πείρα του πολέμου στη χώρα του Φιλίππου· οι πολιτικοί για να λογοδοτήσουν εύκολα για τις πολιτικές τους πράξεις· γιατί η κρίση σας γι᾽ αυτές θα είναι ανάλογη με την έκβαση που θα πάρουν για σας τα πράγματα. Είθε να παν όλα καλά για όλους.