Δεν έχεις πια κανέναν να κατηγορήσεις

Στους «άλλους» και στη μοίρα ρίχνουν το φταίξιμο για τα δεινά τους οι περισσότεροι άνθρωποι. Ο Πλάτωνας όμως επέμενε: «αιτία ελομένου θεός αναίτιος» δηλαδή: ο θεός δεν έχει ευθύνη για τις πράξεις εκείνων που έχουν ελευθερία επιλογής. Δεν είμαστε έρμαια της τύχης, ούτε θύματα των συνανθρώπων μας. Είμαστε όντα που παίρνουν αποφάσεις, είμαστε υπεύθυνοι για όσα κάνουμε και για όσα δεν κάνουμε. Όταν αποποιούμαστε την ευθύνη, υποτασσόμαστε στις επιθυμίες των άλλων και στην κρατική εξουσία.

Το στοίχημα του ανθρώπου είναι να καθορίζει ανά πάσα στιγμή τον ρόλο της τύχης καθώς και το δικό του μερίδιο στις καταστάσεις και να μην αναλώνεται σε υπερβολικά και ανούσια παράπονα για την αδικία του κόσμου. Οφείλουμε πάντα να θυμόμαστε ότι κανείς δε θα έλθει να μας σώσει και ότι η σωτηρία μας βρίσκεται στα δικά μας χέρια. Η συγγραφέας Erica Jong μας λέει:

«Παίρνεις τη ζωή στα χέρια σου
και τότε συμβαίνει κάτι φοβερό:
δεν έχεις πια κανέναν να κατηγορήσεις»


Στην πολιτική επικρατούν ιδέες ότι όλα στον κόσμο είναι στραβά και εσφαλμένα κι ότι πρέπει να γκρεμιστούν. Όμως έτσι εξαφανίζεται κάθε σταθερή αίσθηση ευθύνης και οι άνθρωποι εκλαμβάνονται ως θύματα των νομοτελειών. Δεν είμαστε το απλό προϊόν των περιστάσεων αλλά το προϊόν και των δικών μας αποφάσεων. Οι άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό τους αποτυχημένο κατηγορούν τις «περιστάσεις» και τους άλλους. Έτσι, σε ορισμένες κοινωνίες όπου οι θεσμοί είναι ασθενικοί, η τιμωρία που προβλέπεται από τους νόμους παραμερίζεται και αντικαθίσταται από μια ανούσια συλλογική ενοχή. Η συλλογική ενοχή είναι μια αυταπάτη. Ο κάθε άνθρωπος είναι ένοχος για ό,τι έκανε και για ό,τι δεν έκανε ως άτομο, ως πολίτης, καθώς και σε όλους τους άλλους ρόλους που έπαιξε στη ζωή του (ως σύζυγος, ως πατέρας, ως επαγγελματίας κτλ.).

Πολλά έθνη και χώρες ρίχνουν το φταίξιμο για τη φτώχεια ή την πολιτική τους αστάθεια στους ξένους, στο διεθνές σύστημα ή σε σκοτεινές δυνάμεις που απεργάζονται την καταστροφή τους. Έτσι, υποτιμούν την ίδια τους την υπόσταση και γίνονται έρμαια των ισχυρότερων.