Εγωισμός και Αθανασία

Αρχικά σκέφτηκα να γράψω ένα άρθρο περί της ανθρώπινης καθυστέρησης (διότι περί καθυστέρησης πρόκειται). Με αφετηρία αυτή την πρωταρχική ιδέα, νέες γεννήθηκαν και το παρόν άρθρο επιχειρεί να τις "συμμαζέψει" σε κάτι "λογικό", που θα βγάζει νόημα.

Ένα θέμα λοιπόν που με έχει απασχολήσει αρκετά είναι ο εγωισμός. Κάποτε ο διαχωρισμός που έκανα ήταν ο εξής: υπάρχει ο "καλός" εγωισμός, αυτός που μας "προστατεύει" από το να πέφτουμε θύματα π.χ. εκμετάλλευσης και που σαν αιτία του έχει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης κυρίως (αν και μπορούν να συνδράμουν και άλλα). Επίσης, υπάρχει ο "κακός" εγωισμός. Αυτός που μας φοράει παρωπίδες απέναντι σε όλους και σε όλα, καθιστώντας μας καχύποπτους, αναίτιους σκεπτικιστές και άλλα παρόμοια.

Δεν γνωρίζω κατά πόσο αυτός ο διαχωρισμός είναι ορθός ή έχει νόημα από πρακτικής απόψεως. Άντε και τα διαχώρισα. Σε τι με εξυπηρετεί αυτή η κατηγοριοποίηση; Θα μου είναι πιο εύκολο να είμαι λιγότερο εγωιστής; Όλα είναι υποκειμενικά, εάν τα βλέπουμε από μια Χ σκοπιά και κατ' επέκταση ο εγωισμός που μπορεί να προβάλλω ως απόρροια του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι (διότι πλέον τα όρια δεν είναι τόσο ευδιάκριτα, όπως κάποτε που αυτοσυντήρηση θεωρούσαμε την απλή βιολογική μας επιβίωση), να είναι στην πραγματικότητα "κακός" εγωισμός.

Ψάχνοντας λοιπόν τα αίτια αυτής της ιδέας (του εγωισμού), χωρίς ιδιαίτερο κόπο, κατέληξα στο συμπέρασμα πως οφείλεται στη θνητή μας, βιολογική φύση. Ως σώμα, έχουμε πεπερασμένο χρόνο.

Ως σώμα, θα πεθάνουμε. Έτσι ήταν και είναι και εάν αλλάξει κάποτε, δε με αφορά. Κάτι που είναι αθάνατο, αιώνιο, άφθαρτο, δε χρειάζεται προστασία και διαιώνιση. Του είναι περιττά και έχω ξαναπεί πως οτιδήποτε περιττό, αυτόματα απορρίπτεται, είτε στον μικρόκοσμο, είτε στον μακρόκοσμο.

Μία "μικρή" παρένθεση, προκειμένου να γίνω πιο κατανοητός. Εάν η βιολογία είναι η μόνη "θρησκεία", γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί "καταθλιπτικοί", "παράφρονες" και λοιπές ταμπέλες; Εφόσον ΟΛΑ εξαρτώνται από βιολογικές λειτουργίες (χημικές διεργασίες, νευρικές συνάψεις κλπ) του εγκεφάλου, γιατί δεν έχουμε υγιείς ανθρώπους, παρά μόνο εξαρτημένους σε φάρμακα που απλά καταστέλλουν χωρίς να καταπολεμούν;

Η ακριβής γνώση της αιτίας ενός φαινομένου, δε θα έπρεπε να σημαίνει και τη δυνατότητα καταπολέμησής του; Εάν γνωρίζουμε τις συνθήκες και τους μηχανισμούς και είμαστε σίγουροι πως ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ, γιατί υπάρχει ακόμη η κατάθλιψη σαν πάθηση/αρρώστια;
Απλούστατα, διότι δε τα γνωρίζουμε ΟΛΑ. Τελεία και παύλα. Κάτι μας διαφεύγει, που μπορεί να είναι βιολογικό, μπορεί και όχι.

Ο εγκέφαλος δεν είναι παρά ένα υπερβολικά περίπλοκο, μέρος του hardware. Εκεί εγκαθίσταται το λογισμικό. Είναι ο επεξεργαστής μας.
Τί είναι όμως αυτό το λογισμικό; Η ψυχή; Το πνεύμα; Τι μας κάνει να ερωτευόμαστε και να λυπούμαστε; Ένας αγνός εγωιστής, δε θα μπορούσε να ερωτευθεί κάτι πέρα από τα στενά όρια της ατομικότητάς του.

Συνεπώς, πέρα από το εγώ, από τον αγνό εγωιστή, που γεννάται ταυτόχρονα με την βιολογική μας ύπαρξη, πρέπει να υπάρχει και κάτι άλλο. Μας λείπει μια σταθερά< από την εξίσωση, κύριοι ορθολογιστές και ακόμη και να μην είμαστε σε θέση να την ονοματίσουμε και να εκθέσουμε και τις ιδιότητές της με τρόπο πειστικό για εσάς, αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει ένα κενό. Η θεώρηση "όλα είναι θέμα χημείας", απλά δεν το καλύπτει.

Δεν προσπαθώ να σας πείσω πως αυτό που λείπει είναι η ψυχή. Αντιμετωπείστε όμως με ειλικρίνια την αδυναμία σας να εξηγήσετε όλο τον ανθρώπινο βίο, με τη βιολογία/χημεία και τότε ίσως να είστε σε θέση να κρυφοκοιτάξετε πίσω από το πέπλο της Ζωής.

Δε γνωρίζω τίποτε. Κάτι ήξερε ο Σωκράτης... Διαβάζω αρκετά και διάφορα. Σε τι αποσκοπεί όμως η συγκέντρωση αυτής της στείρας γνώσης; Όσο και να μελετώ, ΠΑΝΤΑ κάτι θα μου διαφεύγει. Τα περισσότερα τα ξεχνάω κι όλας. Άρα αυτό δεν αποτελεί γνώση.

Από μικρούς, μας λένε: "αν δεν πάθεις, δε θα μάθεις". Οποιαδήποτε γνώση, εάν δε μπορεί να επαληθευθεί εμπειρικά, είναι άχρηστη. Αποσκοπεί μόνο στην πιθανή χρησιμοποιησή της, κάποια στιγμή στο μέλλον (και αυτό, εάν είμαστε αρκετά τυχεροί ώστε να τη θυμόμαστε) και στην αιτιολόγηση κάποιων ωραίων εκφράσεων/απόψεων που θα ρίξουμε στο τραπέζι κάποιας συζήτησης (και πάλι εάν θυμόμαστε ποιός είπε τι).

Έχουμε ταυτοποιήσει τη δυνατότητα γνώσης, με τις "αυθεντίες", θέτοντας τον εαυτό μας στο περιθώριο ως μη αξιόπιστο. Οι εμπειρικές μας γνώσεις θεωρούνται "κίτρινη φυλλάδα" και κάθε λίγο και λιγάκι, ανατρέχουμε στις γνώσεις/εμπειρίες άλλων που θεωρούμε "ειδικούς" για να μπορέσουμε να πείσουμε το ακροατήριό μας για την ορθότητα των απόψεών μας. Δεν είναι όμως κτήμα μας. Δεν έχουν περάσει από τα δικά μας φίλτρα, με τις δικές μας μεταβλητές, για να ανταποκρίνονται σε εμάς και στο σήμερα. Στείρα αναπαραγωγή. Πιθηκισμός!

Και τι έγινε που κάποιος Εβραίος κάποτε (λίγο με ενδιαφέρει εάν πραγματικά υπήρξε), κατέβηκε από ένα βουνό με 10 εντολές, προκειμένου να μπορέσει να ελέγξει ένα πλήθος άξεστων, βάρβαρων και ποταπών ανθρώπων, λέγοντάς τους ότι του τις έδωσε ένας θεός; Πρέπει σήμερα, τώρα, εγώ, να ζω σύμφωνα με αυτό τον νόμο και μόνο; Σας ακούγεται λογικό αυτό;
Οι διαχρονικές (εάν υπάρχει κάτι τέτοιο) αξίες, είναι ελάχιστες και αλλάζουν περιεχόμενο ανάλογα με την εποχή και το κοινωνικό πλαίσιο.

Θα μου πείτε βέβαια, πως κάποιος είναι "ειδικός/αυθεντία" και δικαιωματικά μάλιστα, εάν έχει σπαταλήσει όλη του τη ζωή (ή τουλάχιστον ένα αξιοσέβαστο ποσοστό της), ασχολούμενος με ένα συγκεκριμένο πράγμα. Έτσι θέλουμε να κρίνουμε τους "ειδικούς"; Ας είναι τότε. Βιολογικά ζω εδώ και χρόνια, συνεπώς είμαι "ειδικός" στην ζωή αν και όχι τόσο, όσο ένας 80άρης. Πόσες φορές όμως δεν έχουμε απορήσει/αγανακτήσει με την αδικαιολόγητη μωρία κάποιων ηλικιωμένων; Άρα ο χρόνος, δεν αποτελεί κριτήριο του ειδικού.

Δεν υπάρχουν κριτήρια, βασικά, για να είναι κάποιος ειδικός στα ανθρώπινα. Είμαστε μια μεταβλητή που αλλάζει συνεχώς και συνεπώς απρόβλεπτη. Κάθε αξία/σταθερά, πρέπει να κρίνεται και να αξιολογείται στο τώρα, στο περιβάλλον στο οποίο ενεργεί αυτή η μεταβλητή-άνθρωπος. Και ο μόνος που γνωρίζει επαρκώς τη μεταβλητή, ώστε να μπορέσει να την εντάξει ομαλά στην εξίσωση της εμπειρίας, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.

Ξαναγυρίζουμε λοιπόν στον εγωισμό, τη θνητή μας φύση και την αθανασία. Εμπειρίες, γνώση και σοφία. Κατέληξα στο συμπέρασμα (τουλάχιστον για σήμερα), πως οι γνώσεις είναι άχρηστες εάν δεν μπορώ να τις αξιολογήσω ή να τις εκμεταλλευθώ εμπειρικά. Και πως είμαι πιο σίγουρος για κάτι δικό μου, εμπειρικό, που μπορώ να διατυπώσω με την ίδια άνεση που αναπνέω και ας μην έχω καμία απολύτως ευρέως αποδεκτή απόδειξη για να σας πείσω ή που δε στηρίζεται σε εμπειρίες άλλων.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που γνωρίζω, λειτουργούν αντανακλαστικά με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Μπορεί να ειπωθεί κάτι και εάν ζητήσεις περισσότερες επεξηγήσεις ή "πηγές" που να συνδράμουν στην ορθότητα των απόψεών τους, απλά να αδυνατούν να σου τις δώσουν. Ποιός λοιπόν ο λόγος, που αρκετοί άνθρωποι πασχίζουν να αποδείξουν την καθολική τους, "αντικειμενική" ορθότητα, με αυτό τον τρόπο; Δε μπορώ να σκεφτώ κάποιον καλύτερο λόγο από τον εγωισμό, όποια και αν είναι τα βαθύτερα αίτιά του. Και όπως ήδη ανέφερα, αιτία του εγωισμού είναι η θνητή μας φύση.

Ποιά φύση όμως; Σίγουρα η βιολογική. Τι άλλο φοβόμαστε πως θα χαθεί; Υστεροφημία; Από ποιά άποψη όμως; Σήμερα δεν είναι δύσκολο να αποκτήσης "φήμη". Οι τρόποι ποικίλουν και πολλές φορές απαιτείται ελάχιστη "προσπάθεια". Θέλουμε οι άνθρωποι να μας θυμούνται. Θέλουμε να ξέρουμε ότι τους επηρεάζουμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Κάποτε ίσως διαβάσαμε κάτι που μας άρεσε, στη συνέχεια ανακαλύψαμε τον εμπνευστή του και υποσυνείδητα γεννήθηκε μέσα μας η επιθυμία, να προκαλέσουμε και εμείς αυτό το συναίσθημα θαυμασμού, με λίγη δόση ζήλιας και αγάπης, στους άλλους. Θέλουμε να αναγνωρίζουν την ύπαρξή μας. Όσο περισσότεροι και για όσο περισσότερο, τόσο το καλύτερο. Και ποιός καλύτερος τρόπος, από την αναπαραγωγή ήδη επιτυχημένων συνταγών, χωρίς κανένα φιλτράρισμα;
Έτσι κρατάμε σίγουρα ζωντανή την ανάμνησή μας. Σχεδόν σίγουρα, δε θα γίνει αθάνατος. Όμως για ένα σεβαστό διάστημα, αρκετό ώστε να ικανοποιήσει τον εγωισμό μας.

Είμαι σχεδόν βέβαιος πως σας έχω κουράσει από το φαινομενικό ασύνδετο της ροής σκέψης μου. Μπορεί να αναρωτιέστε που θέλω να καταλήξω. Στην αρχή ούτε εγώ ήξερα, πλέον όμως μπορώ με σιγουριά να πω: ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ. Εσείς, για εσάς. Ξεχάστε οποιαδήποτε αυθεντία ξέρατε. Δε σας προτείνω να σταματήσετε τη μελέτη. Ούτε εγώ θα το κάνω άλλωστε. Όμως μην εμμένετε σε στείρους ορισμούς και απομνημονεύσεις. Ζήστε και μαζέψτε εμπειρίες. Αυτές είναι η γνώσης σας. Η μόνη για την οποία θα είστε πάντα 100% σίγουροι πως ισχύει, αν όχι καθολικά, τουλάχιστον για τη δική σας περίπτωση, που είναι και το ζητούμενο.

Σκεφτείτε και ζήστε!