Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: 2α ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

(vii) Ερωτηματικές αντωνυμίες

§2.61. Με τις ερωτηματικές αντωνυμίες εισάγονται οι ευθείες και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις. Στην εισαγωγή των πλάγιων ερωτήσεων, ωστόσο, συνηθέστερες είναι οι αναφορικές παρά οι ερωτηματικές αντωνυμίες.

ΠΛ Απολ 20b τίς, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ ποδαπός, καὶ πόσου διδάσκει; || ποιος είναι, ρώτησα εγώ, και από ποια πόλη και πόσα χρήματα ζητά για τη διδασκαλία του;

ΔΗΜ 7.36 ἅπαντες γὰρ ἴσμεν τίνι μηνὶ καὶ τίνι ἡμέρᾳ ἡ εἰρήνη ἐγένετο || όλοι γνωρίζουμε ποιο μήνα και ποια μέρα υπογράφτηκε η ειρήνη.

§2.62. Η αντωνυμία τίς, τί χρησιμοποιείται είτε ως επίθετο, είτε ως ουσιαστικό και αντιστοιχεί στη νεοελληνική ερωτηματική αντωνυμία «ποιος;».

ΙΣΟΚΡ 12.30 τίνας οὖν καλῶ πεπαιδευμένους; || ποιους, λοιπόν, αποκαλώ μορφωμένους;

ΙΣΟΚΡ 12.52 τίνα δ' ἄν τις εὐεργεσίαν εἰπεῖν ἔχοι ταύτης μείζω; || και ποια ευεργεσία θα μπορούσε κανείς να αναφέρει μεγαλύτερη από αυτή;

Το ουδέτερο τί μπορεί να λειτουργεί ως κατηγορούμενο ακόμη και σε αρσενικά ή θηλυκά ουσιαστικά, όταν το ερώτημα που τίθεται είναι γενικό και αόριστο ή αφορά την ουσία του πράγματος. Αυτό είναι συνηθισμένο, κυρίως, όταν το υποκείμενο είναι αφηρημένη έννοια.

ΠΛ Χαρμ 154d τί σοι φαίνεται ὁ νεανίσκος, ἔφη, ὦ Σώκρατες; || πώς σου φαίνεται ο νεαρός, Σωκράτη; ρώτησε.

ΞΕΝ Ελλ 2.3.47 τοῦτον ὢ πρὸς τῶν θεῶν τί ποτε καὶ καλέσαι χρή; || αυτόν όμως πώς πρέπει, μα τους θεούς, να τον αποκαλέσω;

ΞΕΝ Απομν 1.1.16 διελέγετο σκοπῶν […] τί σωφροσύνη, τί μανία, τί ἀνδρεία, τί δειλία, τί πόλις, τί πολιτικός || συζητούσε εξετάζοντας τι είναι η σύνεση, τι η τρέλα, τι η ανδρεία, τι η δειλία, τι η πόλη, τι ο πολιτικός.

Για τους ίδιους λόγους ο ενικός τί χρησιμοποιείται ως κατηγορούμενο και ουδετέρων πληθυντικού αριθμού.

ΠΛ ΙππΜ 304a τί οἴει ταῦτα εἶναι συνάπαντα; || τι φαντάζεσαι ότι είναι όλα αυτά; (πρβ. όμως ΔΗΜ 18.246 τίν᾽ οὖν ἐστι ταῦτα;)

§2.63. Η αντωνυμία ποῖος χρησιμοποιείται πάντοτε επιθετικά και σημαίνει «τί είδους;», «τί λογής;». Ρωτάει, επομένως για την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ή πράγματος και δεν πρέπει να συγχέεται με την νεοελληνική «ποιος».

ΠΛ Λαχ 194d ΣΩ. Ἀλλ' ἐγὼ δοκῶ μανθάνειν, καί μοι δοκεῖ ἁνὴρ σοφίαν τινὰ τὴν ἀνδρείαν λέγειν. ΛΑ. Ποίαν, ὦ Σώκρατες, σοφίαν; || ΣΩ. Εγώ όμως νομίζω πως καταλαβαίνω, και μου φαίνεται πως αυτός ο άνδρας λέει ότι η ανδρεία είναι κάποιας μορφής σοφία. ΛΑ. Τί είδους σοφία, Σωκράτη;

ΠΛ Γοργ 448e οὐδεὶς ἐρωτᾷ ποία τις ἡ Γοργίου τέχνη, ἀλλὰ τίς || κανείς δεν σε ρωτά τί ποιότητας είναι η τέχνη του Γοργία, αλλά ποια είναι. (Αντίρρηση του Σωκράτη στην απάντηση του Πώλου ότι η τέχνη του Γοργία είναι ἡ καλλίστη).

§2.64. Συχνά η ερωτηματική αντωνυμία τίς συνοδεύεται από το αοριστολογικό επίρρημα ποτέ, ενώ οι αντωνυμίες ποῖος και πόσος από την αόριστη αντωνυμία τίς. Με αυτό τον τρόπο η ερώτηση αποκτά ένταση και κάποια συναισθηματικά χροιά· συνήθως, υποδηλώνεται έντονο ενδιαφέρον, έκπληξη ή ειρωνεία.

ΞΕΝ Απομν 1.1.16 πολλάκις ἐθαύμασα τίσι ποτὲ λόγοις Ἀθηναίους ἔπεισαν οἱ γραψάμενοι Σωκράτην || πολλές φορές απόρησα με ποια, τελος πάντων, επιχειρήματα κατάφεραν να πείσουν τους Αθηναίους αυτοί που κατήγγειλαν τον Σωκράτη;

ΛΥΣ 31.10 καίτοιγε ὅστις εὐτυχοῦντας ὁρῶν ἡμᾶς ἐτόλμα προδιδόναι, τί ποτε ὡς μὴ ἐβουλόμεθά γε πράττοντας ἐποίησεν ἄν; || ωστόσο, αν τόλμησε να μας προδώσει, όταν μας έβλεπε να έχουμε επιτυχίες, φαντάζεστε τί θα μπορούσε να κάνει, αν τα πράγματα δεν έρχονταν, όπως τα θέλαμε;

ΛΥΣ 13.46 οὕς, ὦ ἄνδρες δικασταί, ποίαν τινὰ οἴεσθε γνώμην περὶ τούτου ἔχειν, ἢ ποίαν τινὰ ἂν ψῆφον θέσθαι, εἰ ἐπ' ἐκείνοις γένοιτο; || αυτοί (οι συγγενείς των θυμάτων του Αγόρατου), δικαστές, τί γνώμη άραγε φαντάζεστε ότι έχουν γι' αυτόν, ή ποια απόφαση θα έπαιρναν, αν ήταν στο χέρι τους;

ΙΣΟΚΡ 4.186 φήμην δὲ καὶ μνήμην καὶ δόξαν πόσην τινὰ χρὴ νομίζειν ἢ ζῶντας ἕξειν ἢ τελευτήσαντας καταλείψειν τοὺς ἐν τοῖς τοιούτοις ἔργοις ἀριστεύσαντας; ὅπου γὰρ οἱ πρὸς Ἀλέξανδρον πολεμήσαντες καὶ μίαν πόλιν ἑλόντες τοιούτων ἐπαίνων ἠξιώθησαν, ποίων τινῶν χρὴ προσδοκᾶν ἐγκωμίων τεύξεσθαι τοὺς ὅλης τῆς Ἀσίας κρατήσαντας; || όμως αυτοί που θα διακριθούν σε τόσο μεγάλους αγώνες πόσο μεγάλη φήμη και όνομα και δόξα πρέπει να φανταστούμε ότι θα κερδίσουν όσο είναι ζωντανοί ή, αν σκοτωθούν στη μάχη, ότι θα αφήσουν πίσω τους; Γιατί αν αυτοί που πολέμησαν τον Αλέξανδρο (της Τροίας) και κατέλαβαν μία μόνο πόλη αξιώθηκαν τόσο μεγάλους επαίνους, τί είδους λαμπρά εγκώμια πρέπει να περιμένουμε ότι θα κερδίσουν αυτοί που θα κατακτήσουν ολόκληρη την Ασία;