Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΛΥΣΙΑΣ, ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΟΥΣ ΦΟΝΟΥ ΑΠΟΛΟΓΙΑ

ΛΥΣ 1.43–50

Δεν υπήρχε προηγούμενη έχθρα του Ευφίλητου με το θύμα – Ἐπίλογος: Η επιδίωξη του νομοθέτη και το καθήκον των δικαστών

Αφού στη διήγησιν εξέθεσε αναλυτικά τη συμπεριφορά και τις πράξεις της γυναίκας του πριν και μετά τη γνωριμία της με τον Ερατοσθένη, την επ' αυτοφώρω σύλληψη των μοιχών και την τιμωρία του εραστή, ο κατηγορούμενος, ο Ευφίλητος, παρέθεσε τους νόμους που έδιναν το δικαίωμα της αυτοδικίας στον απατημένο σύζυγο και νομιμοποιούσαν την πράξη του. Μετά την επίκληση των μαρτυριών, για να αποδείξει ότι το έγκλημά του δεν ήταν προμελετημένο, συνεχίζει:

[43] Τῶν μὲν μαρτύρων ἀκηκόατε, ὦ ἄνδρες· σκέψασθε δὲ
παρ’ ὑμῖν αὐτοῖς οὕτως περὶ τούτου τοῦ πράγματος,
ζητοῦντες εἴ τις ἐμοὶ καὶ Ἐρατοσθένει ἔχθρα πώποτε
γεγένηται πλὴν ταύτης. [44] οὐδεμίαν γὰρ εὑρήσετε. οὔτε
γὰρ συκοφαντῶν γραφάς με ἐγράψατο, οὔτε ἐκβάλλειν
ἐκ τῆς πόλεως ἐπεχείρησεν, οὔτε ἰδίας δίκας ἐδικάζετο,
οὔτε συνῄδει κακὸν οὐδὲν ὃ ἐγὼ δεδιὼς μή τις πύθηται
ἐπεθύμουν αὐτὸν ἀπολέσαι, οὔτε εἰ ταῦτα διαπραξαίμην,
ἤλπιζόν ποθεν χρήματα λήψεσθαι· ἔνιοι γὰρ τοιούτων
πραγμάτων ἕνεκα θάνατον ἀλλήλοις ἐπιβουλεύουσι. [45] το-
σούτου τοίνυν δεῖ ἢ λοιδορία ἢ παροινία ἢ ἄλλη τις
διαφορὰ ἡμῖν γεγονέναι, ὥστε οὐδὲ ἑωρακὼς ἦ τὸν ἄν-
θρωπον πώποτε πλὴν ἐν ἐκείνῃ τῇ νυκτί. τί ἂν οὖν βου-
λόμενος ἐγὼ τοιοῦτον κίνδυνον ἐκινδύνευον, εἰ μὴ τὸ μέ-
γιστον τῶν ἀδικημάτων ἦ ὑπ’ αὐτοῦ ἠδικημένος; [46] ἔπειτα
παρακαλέσας αὐτὸς μάρτυρας ἠσέβουν, ἐξόν μοι, εἴπερ
ἀδίκως ἐπεθύμουν αὐτὸν ἀπολέσαι, μηδένα μοι τούτων
συνειδέναι;

[47] Ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες, οὐκ ἰδίαν ὑπὲρ ἐμαυτοῦ νο-
μίζω ταύτην γενέσθαι τὴν τιμωρίαν, ἀλλ’ ὑπὲρ τῆς πό-
λεως ἁπάσης· οἱ γὰρ τοιαῦτα πράττοντες, ὁρῶντες οἷα
τὰ ἆθλα πρόκειται τῶν τοιούτων ἁμαρτημάτων, ἧττον εἰς
τοὺς ἄλλους ἐξαμαρτήσονται, ἐὰν καὶ ὑμᾶς ὁρῶσι τὴν αὐτὴν
γνώμην ἔχοντας. [48] εἰ δὲ μή, πολὺ κάλλιον τοὺς μὲν κειμέ-
νους νόμους ἐξαλεῖψαι, ἑτέρους δὲ θεῖναι, οἵτινες τοὺς μὲν
φυλάττοντας τὰς ἑαυτῶν γυναῖκας ταῖς ζημίαις ζημιώ-
σουσι, τοῖς δὲ βουλομένοις εἰς αὐτὰς ἁμαρτάνειν πολλὴν
ἄδειαν ποιήσουσι. [49] πολὺ γὰρ οὕτω δικαιότερον ἢ ὑπὸ τῶν
νόμων τοὺς πολίτας ἐνεδρεύεσθαι, οἳ κελεύουσι μέν, ἐάν
τις μοιχὸν λάβῃ, ὅ τι ἂν οὖν βούληται χρῆσθαι, οἱ δ’
ἀγῶνες δεινότεροι τοῖς ἀδικουμένοις καθεστήκασιν ἢ
τοῖς παρὰ τοὺς νόμους τὰς ἀλλοτρίας καταισχύνουσι γυ-
ναῖκας. [50] ἐγὼ γὰρ νῦν καὶ περὶ τοῦ σώματος καὶ περὶ τῶν
χρημάτων καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων κινδυνεύω, ὅτι
τοῖς τῆς πόλεως νόμοις ἐπειθόμην.

***

Τους μεν μάρτυρας τους ακούσατε, κύριοι δικασταί· σκεφθήτε δε έτσι και την υπόθεσιν αυτήν αναζητούντες (να εύρετε) εάν ποτέ μέχρι τώρα υπήρχε άλλη έχθρα εκτός απ' αυτήν μεταξύ εμού και του Ερατοσθένους.

Ουδεμίαν βεβαίως θα εύρετε. Διότι ούτε συκοφαντών με κατήγγειλε δι' έγκλημά μου εναντίον της πόλεως, ούτε επεχείρησεν εκ της πόλεως να με εξορίση, ούτε ιδιωτικάς δικαστικάς υποθέσεις είχε μαζί μου, ούτε εγνώριζε κανένα έγκλημά μου, το οποίον φοβούμενος εγώ μήπως το πληροφορηθή κανείς επεθύμουν να τον καταστρέψω, ούτε διέπραξα τον φόνον διότι ήλπιζον να λάβω χρήματα· μερικοί βέβαια διά τοιαύτα πράγματα σχεδιάζουν κρυφίως και υπούλως θάνατον ο ένας εναντίον του άλλου. Ουδεμία προσέτι προσωπική ύβρις ή προσβολή εν καιρώ μέθης, ή άλλη τις έχθρα υπήρξε μεταξύ εμού και του φονευθέντος (Ερατοσθένους), ώστε δεν είχον ίδει τον άνθρωπον ποτέ εκτός από εκείνην την νύκτα (του φόνου). Τι λοιπόν επιδιώκων εγώ θα εκινδύνευον τοιούτον κίνδυνον, εάν δεν είχον αδικηθή υπ' αυτού το μέγιστον των αδικημάτων; Έπειτα θα διέπραττον τον φόνον, προσκαλέσας μάρτυρας, ενώ μου ήτο δυνατόν, εάν βέβαια επεθύμουν να καταστρέψω τούτον αδίκως, ουδείς εξ αυτών να το γνωρίζη;

Εγώ, κύριοι δικασταί, νομίζω, ότι η εκδίκησις αύτη δεν εγένετο ατομικώς διά τον εαυτόν μου, αλλά χάριν ολοκλήρου της πόλεως· διότι όσοι πράττουν τοιαύτα εγκλήματα (οι μοιχοί) βλέποντες την ανταμοιβήν των εγκλημάτων των, θα διστάσουν να εγκληματίσουν εις άλλους, εάν βλέπουν ότι και σεις έχετε την ιδίαν γνώμην με εμέ (περί της τιμωρίας των μοιχών). Άλλως, πολύ καλύτερον είναι να ακυρώσετε τους υπάρχοντας νόμους, να θεσπίσετε δε άλλους, οίτινες τους μεν φυλάσσοντας τας συζύγους των θα τιμωρήσουν με όλας τας τιμωρίας, θα επιτρέψουν δε εις τους επιθυμούντας να ατιμάζουν ταύτας ακωλύτως να πράττουν αυτό. Διότι έτσι είναι πολύ δικαιότερον, παρά οι πολίται να εξαπατώνται υπό των νόμων, οι οποίοι διατάσσουν εάν κανείς συλλάβη μοιχόν, (εις την οικίαν του) να τον κάνη ό,τι θέλει, οι δε δικαστικοί αγώνες (διά τα τοιαύτα εγκλήματα) κατήντησαν πολύ επικινδυνότεροι διά τους αδικουμένους παρά διά τους ατιμάζοντας παρά τους νόμους τας ξένας γυναίκας. Διότι εμού τώρα και η ζωή και η περιουσία και όλα τα άλλα διατρέχουν κίνδυνον, διότι επειθόμην εις τους νόμους του Κράτους.