Η παγίδα που έστησε ο Οδυσσέας στον Παλαμήδη, τον σημαντικότερο ήρωα του Τρωικού Πολέμου

Ο Αγαμέμνων πίστεψε ότι θα βοηθούσε τον Αχιλλέα να γίνει αρχιστράτηγος και συνωμότησε εναντίον του Παλαμήδη μαζί με τον Οδυσσέα.

Ο Παλαμήδης έλαβε μέρος στην Τρωική εκστρατεία και ήταν ο γιος του Ναυπλίου και της Ισιόνης. Ήταν ένας πανέξυπνος νέος και εφευρέτης και είχε συμβάλει στη συμπλήρωση του αλφαβήτου, στα μαθηματικά και σε πάρα πολλούς επιστημονικούς τομείς. Όταν ο Πάρις άρπαξε την ωραία Ελένη, τη γυναίκα του Μενέλαου, αδερφού του Αγαμέμνονα, ξέσπασε ο Τρωικός πόλεμος. Ο Αγαμέμνων, ο βασιλιάς των Μυκηνών ανέλαβε να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη εκστρατεία που είχε ποτέ υπάρξει για να επιτεθούν στη Τροία. Οι καλύτεροι και οι πιο φημισμένοι στρατιώτες θα συμμετείχαν.

Ο Παλαμήδης συναντά τον Οδυσσέα

Έστειλε τον Παλαμήδη να πάει στην Ιθάκη και να ειδοποιήσει τον Οδυσσέα για την επικείμενη εκστρατεία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Οδυσσέας είχε πάρει χρησμό ότι εάν συμμετάσχει στον Τρωικό πόλεμο θα ταλαιπωρηθεί και θα αργήσει να επιστρέψει στο σπίτι του.

Ο μόνος τρόπος να αποφύγει την επιστράτευση, ήταν να δώσει την εντύπωση ότι είχε χάσει τα λογικά του. Όταν ο Παλαμήδης έφτασε στο σπίτι του, βρήκε τον Οδυσσέα να έχει ζέψει το άροτρο του με βόδι και άλογο παράλληλα και να σπέρνει το χωράφι του με αλάτι.

Όμως ο έξυπνος γιος του Ναυπλίου, κατάλαβε το παιχνίδι του Οδυσσέα και τον ανάγκασε να φανερωθεί. Άρπαξε τον γιο του Τηλέμαχο και τον έριξε μπροστά στο άροτρο για να σταματήσει. Αργότερα η πράξη αυτή θα του στοίχιζε ακριβά.

Ο Παλαμήδης στην πρώτη γραμμή του Τρωικού πολέμου

Μετά τη θυσία της κόρης του Αγαμέμνονα, Ιφιγένειας, τα στρατεύματα ξεκίνησαν με προορισμό τη Τροία. Η συμβολή του Παλαμήδη στην οργάνωση του στρατού και του στόλου ήταν τεράστια. Σχεδίασε ένα οχυρό που θα προστάτευε το στρατό από τις επιθέσεις των Τρώων και φρόντιζε για τις ανάγκες του στρατού. Χάρη στις γνώσεις του πάνω στην Ιατρική βοήθησε στην αντιμετώπιση ενός θανατηφόρου λοιμού και μερίμνησε για την τροφή των στρατευμάτων.

Όταν ο Οδυσσέας απέτυχε να βρει τροφή για τους στρατιώτες, ο Παλαμήδης τα κατάφερε και ο Οδυσσέας κυριεύτηκε από φθόνο. Μάλιστα ο Παλαμήδης είχε εφεύρει τους κύβους, ένα παιχνίδι για να περνούν οι στρατιώτες ευχάριστα την ώρα τους. Όταν μια μέρα έγινε έκλειψη ηλίου και όλοι νόμιζαν ότι αυτό ήταν κακό προμήνυμα, ο Παλαμήδης εξήγησε το φαινόμενο και τους καθησύχασε.

Ο επινοητικός Παλαμήδης με τις πράξεις του κέρδισε το σεβασμό όλων και έγινε στενός φίλος με τον Αχιλλέα. Παράλληλα, απέκτησε και πολλούς εχθρούς. Ο Οδυσσέας ζήλευε τον πολυμήχανο Παλαμήδη και «έβαλε λόγια» στον Αγαμέμνονα εναντίον του.

Ο Αγαμέμνων, πίστεψε ότι ο Παλαμήδης θα έπειθε τους Έλληνες να κηρύξουν τον Αχιλλέα αρχιστράτηγο και μαζί με τον Οδυσσέα ξεκίνησε να σχεδιάζει ένα τρόπο για να τον ξεφορτωθούν. Ο Παλαμήδης είχε πάει με τον Αχιλλέα στη Λέσβο και οι δύο τους βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία για να εφαρμόσουν το σχέδιό τους.

Η παγίδα

Αιχμαλώτισαν έναν Τρώα δούλο που μετέφερε χρήματα σε έναν σύμμαχο του Πρίαμου και τον ανάγκασαν να γράψει ένα γράμμα που στάλθηκε τάχα από τον Πρίαμο στο Παλαμήδη. Το γράμμα θα αποκάλυπτε ότι ο Παλαμήδης συνεργαζόταν με τον βασιλιά των Τρώων και θα πρόδιδε τους Έλληνες με αντάλλαγμα ένα μεγάλο χρηματικό ποσό. Εξαγόρασαν έναν από τους δούλους του Παλαμήδη και τοποθέτησαν το γράμμα αλλά και ποσότητα χρυσού κρυφά στη σκηνή του.

Τότε κάλεσαν τον Παλαμήδη να επιστρέψει στη Τροία και του αποκάλυψαν τις θεωρίες περί προδοσίας του. Έκπληκτος ο Παλαμήδης, προσπάθησε να αποδείξει την αθωότητα του αλλά οι στρατιώτες του Αγαμέμνονα βρήκαν τα αποδεικτικά στοιχεία μέσα στη σκηνή και τον οδήγησαν σε δίκη ενώπιον των αρχηγών. Η ποινή του ήταν θανάτωση με δημόσιο λιθοβολισμό. Ο πιο σημαντικός ήρωας του Τρωικού πολέμου λιθοβολήθηκε από τα στρατεύματα του Οδυσσέα και του Αγαμέμνονα ως προδότης.

Τό ονόμα του Παλαμήδη ετυμολογείται ως εξής:

1) Πάλη (άμμος) + μήδος (επινόηση) = αυτός που επινοεί στην άμμο (γράφει δηλαδή πάνω στην άμμο)
2) από τό ρήμα παλαμάομαι = σχεδιάζω επιδέξια, μηχανεύομαι κατάτρόπο αριστοτεχνικό, επιχειρώ με επιτηδειότητα

Στό έργο του Φιλόστρατου «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιο» στό Βιβλίο Γ΄ κεφ ΧΧΙΙ κατά την παραμονή του Απολλωνίου στους Ινδούς σοφούς, ο αρχηγός των Ινδών σοφών Ιάρχας δείχνοντας έναν νέο 20 ετών λέει στον Απολλώνιο: «Όπως βλέπεις ο νέος αυτός είναι δυνατός και γενναίος στο σώμα, μπορεί να υπομείνει τη φωτιά και κάθε τομή και ενω είναι τέτοιος απεχθάνεται τη Φιλοσοφία.» Ο Απολλώνιος ρωτάει τον Ιάρχα ποιό είναι το πάθημα του νέου αυτού, ο οποίος αν και τόσο προικισμένος απεχθάνεται τη Φιλοσοφία. Ο Ιάρχας αποκρίνεται: «Ο νέος αυτός ήταν κάποτε ο Παλαμήδης που πολέμησε στην Τροία. Του φέρθηκαν πολύ εχθρικά ο Οδυσσέας και ο Όμηρος, ο μεν Οδυσσέας διότι επινόησε σε βάρος του τεχνάσματα εξαιτίας των οποίων λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου κι ο Όμηρος γιατί δεν τον θεώρησε άξιο λόγου. Επειδή ούτε η σοφία του τον ωφέλησε, ούτε αξιώθηκε να επαινεθεί από τόν Όμηρο που επαίνεσε πολλούς, ακόμα και όχι ιδιαίτερα σημαντικούς, και επειδή ο Οδυσσέας τον κατέστρεψε χωρίς να έχει κάνει τίποτα κακό, κρατάει στάση εχθρική πρός τη Φιλοσοφία καί θρηνεί για την κακοτυχία του. Είναι ο Παλαμήδης που μπορεί να γράψει αν και δεν έχει μάθει γράμματα.»

Στό ίδιο πάλι έργο του Φιλόστρατου Βιβλίο Δ΄ Κεφ. XVI ο Απολλώνιος κατά την παραμονή του στο Ίλιο καλεί την ψυχή του Αχιλλέα για να του απευθύνει ορισμένες ερωτήσεις. Η Πέμπτη ερώτηση του Απολλωνίου πρός τον Αχιλλέα ήταν : «Τί συνέβη και ο Όμηρος αγνοεί τον Παλαμήδη ή μήπως τον γνώριζε καί τον κράτησε έξω από την ιστορία σας;» Η απάντηση του ήρωα Αχιλλέα ήταν: «Αν ο Παλαμήδης δεν ήρθε στην Τροία, τότε ούτε η Τροία υπήρξε ποτέ. Επειδή όμως ο σοφώτατος και πολεμικότατος αυτός άνδρας πέθανε εξαιτίας του Οδυσσέα, ο Όμηρος δεν τον αναφέρει γιά να μην αναφέρει τις ντροπές του Οδυσσέα.» Αφού τόν θρήνησε ο Αχιλλέας ως τον σπουδαιότερο και ομορφότερο, τόν νεώτερο και συνάμα τον πιο αξιοπόλεμο άνδρα, αυτόν που ξεπερνούσε όλους σε σωφροσύνη και συχνά συναντιόταν με τις Μούσες, είπε στον Απολλώνιο: «Εσύ, Απολλώνιε, επειδή οι σοφοί υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο, φρόντισε τον τάφο του και αναστήλωσε το άγαλμα του Παλαμήδη που είναι παραπεταμένο. Βρίσκεται στην Αιολίδα, στη Μήθυμνα της Λέσβου (το σημερινό Μόλυβο).»

Στό Κεφ. ΧΙΙΙ ο Απολλώνιος φεύγοντας μέ καράβι από το Ίλιο αποβιβάζεται στη Μήθυμνα της Λέσβου. Αναφέρει ο Απολλώνιος: «Ο Αχιλλέας λέει είπε οτι κάπου εκεί κοντά κείτεται ο Παλαμήδης και υπάρχει άγαλμά του με ύψος ενός πήχη που παριστάνει ωστόσο κάποιον μεγαλύτερο στην ηλικία από τον Παλαμήδη. Έλληνες, ας φροντίσουμε έναν ενάρετο άνδρα που του οφείλουμε κάθε σοφία. Θά αποδειχθούμε καλύτεροι από τους Αχαιούς, τιμώντας γιά την αρετή του αυτόν που εκείνοι τελείως άδικα σκότωσαν.» Ο Απολλώνιος βρήκε τον τάφο και το άγαλμα θαμμένο κοντά στον τάφο. Στη βάση του αγάλματος υπήρχε η επιγραφή «ΣΤΟΝ ΘΕΪΚΟ ΠΑΛΑΜΗΔΗ». Ο Απολλώνιος έστησε το άγαλμα όρθιο και ίδρυσε εκεί ιερό κάνοντας την εξής ευχή: «Παλαμήδη, μακάρι να ξεχάσεις την οργή που είχες κάποτε προς τους Αχαιούς και κάνε να πληθύνουν και να γίνουν σοφοί. Καν’ το Παλαμήδη, δημιουργέ της ευφράδειας, των Μουσών και του ίδιου μου του εαυτού».

Βλέπουμε ότι τόσο ο μέγιστος Απολλώνιος Τυανέας, ο οποίος δίκαιως χαρακτηρίστηκε αναμορφωτής του Ελληνισμού, όσο και ο ήρωας Αχιλλέας αποκαθιστούν τη μνήμη του Παλαμήδη και τον τιμούν.

Στη Χρονογραφία του Ιωάννη Μαλάλα αναφέρονται τα εξής ενδιαφέροντα για τον Παλαμήδη:

[Των μεν Αχαιών οι άριστοι άνδρες ούτοι.]

[Παλαμήδης] *** εφήυρεν εκ της κινήσεως των επτά πλανητών κατά μοιρικήν τύχην επαγόντων τοις ανθρώποις χαράς και λύπας, ορίσας την τάβλαν τόν γήϊνον κόσμον, τους δέ δυοκαίδεκα κάσους τον ζωδιακόν αριθμόν, το δε ψηφοβόλον και τα εν αυτώ επτά κοκκία τα επτά άστρα, τον δε πύργον το ύψος του ουρανού, εξ’ ου ανταποδίδοται πάσι καλά και κακά.

Εφηύρε (την πεσσεία ή πεττεία, δηλ. το παιγνίδι τών πεσσών = σημ. σκάκι) από την κίνηση των επτά πλανητών που επιφέρουν στους ανθρώπους χαρές και λύπες “κατά μοιρική τύχη”, δηλ. σύμφωνα με την τύχη που καθορίζουν οι Μοίρες, ορίζοντας την τάβλα (= αβάκιο, σκακιέρα) ως τον γήινο κόσμο , τους δε δώδεκα οίκους ως τον αριθμό των ζωδίων, το δε μέρος όπου τοποθετούνται τα ψηφία (πεσσοί) και τα εντός αυτού επτά κομμάτια (συμβολίζουν) τα επτά άστρα, ο δέ πύργος (το όγδοο κομμάτι) συμβολίζει το ύψος τού ουρανού, από όπου ανταποδίδονται σε όλους τα οφειλόμεν καλά και κακά.
(Ιω. Μαλάλας, ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ)

Ο σοφώτατος των Ελλήνων, Σωκράτης, στην Απολογία του αναφέρει:

“Εγώ πάντως πολλές φορές θα ήθελα να πεθάνω αν όλα αυτά αληθεύουν, γιατί σ’ εμένα τουλάχιστον, φαίνεται θαυμαστή η παραμονή σε μέρος που θα μπορούσα να συναντήσω τον Παλαμήδη, τον Αίαντα τον Τελαμώνιο και όσους άλλους από τους παλιούς πέθαναν από άδικη κρίση, και να συγκρίνω τα παθήματά μου με τα δικά τους. Νομίζω πως κάθε άλλο παρά δυσάρεστα θα μου ήταν όλα αυτά”.