Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της πρώιμης κλασικής εποχής

4.4. Πρωτότυπα και αντίγραφα: Μερικά σημαντικά αγάλματα των χρόνων 470-450 π.Χ.

4.4.1. Ο Απόλλων του Kassel

Είδαμε ότι τα περισσότερα μεγάλα έργα γλυπτικής που δημιουργήθηκαν μετά το 480 π.Χ. και ήταν χάλκινα δεν σώζονται, αλλά μερικά από αυτά τα γνωρίζουμε χάρη σε μαρμάρινα αντίγραφα των ρωμαϊκών χρόνων. Ωστόσο, κάποια μεγάλα χάλκινα αγάλματα (όπως ο Ηνίοχος των Δελφών που εξετάσαμε) ήρθαν κατά καιρούς στο φως στα νεότερα χρόνια. Τα περισσότερα από αυτά βρέθηκαν σε ναυάγια πλοίων που τα μετέφεραν. Αξίζει να δούμε μερικά από αυτά τα έργα, πρωτότυπα και αντίγραφα.

 

Ένας αγαλματικός τύπος του Απόλλωνα, γνωστός από μεγάλο αριθμό αντιγράφων, που το πρωτότυπό του, πιθανότατα χάλκινο, ανάγεται στα χρόνια 460-450 π.Χ., είναι ο Απόλλων του Kassel. Το όνομα του τύπου οφείλεται στην πόλη Kassel της Γερμανίας, όπου βρίσκεται το πληρέστερα σωζόμενο αντίγραφο. Είναι προφανές ότι το άγαλμα εικονίζει τον θεό Απόλλωνα, ο οποίος αναγνωρίζεται από τα νεανικά του χαρακτηριστικά και τα μακριά μαλλιά του. Η φαρέτρα, την οποία ο αντιγραφέας απεικόνισε στο αναγκαίο στήριγμα του μαρμάρινου αντιγράφου, επιτρέπει και αυτή να ταυτίσουμε τον τοξότη θεό. Στο δεξί χέρι ο Απόλλων είχε τόξο και βέλος· τι κρατούσε στο αριστερό δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα, είναι όμως πιθανό από τη θέση των δαχτύλων ότι ήταν ένα μικρό έντομο, μια ακρίδα. Αν είναι έτσι το άγαλμα εικονίζει τον Απόλλωνα Παρνόπιο (επίθετο που προέρχεται από τη λέξη πάρνοψ, που στην αρχαία ελληνική σημαίνει ένα είδος ακρίδας), έργο του μεγάλου Αθηναίου γλύπτη Φειδία, που είδε στην Ακρόπολη ο περιηγητής Παυσανίας (Ελλάδος περιήγησις 1.24.8):

 

«Αντίκρυ από τον ναό [τον Παρθενώνα] υπάρχει χάλκινο άγαλμα του Απόλλωνα που λένε πως είναι έργο του Φειδία· τον ονομάζουν Παρνόπιο, γιατί όταν κάποτε ο τόπος μαστιζόταν από ακρίδες [πάρνοπες] ο θεός είπε πως θα τις αποτρέψει από την Αττική και είναι γνωστό πως τις απέτρεψε, δεν σώζεται όμως παράδοση κατά κάποιον τρόπο.»

 

Ο μεγάλος αριθμός αντιγράφων που έχουμε δείχνει ότι το πρωτότυπο του Απόλλωνα του Kassel ήταν ένα σπουδαίο έργο, που το θαύμαζαν στα μεταγενέστερα χρόνια. Είδαμε ότι είναι πιθανόν το άγαλμα να ταυτίζεται με ένα έργο του Φειδία. Ο σπουδαίος αυτός Αθηναίος γλύπτης, ο πιο διάσημος της Αρχαιότητας, πρέπει να γεννήθηκε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., ίσως γύρω στο 490 π.Χ., και έγινε διάσημος κυρίως ως δημιουργός των δύο σημαντικότερων χρυσελεφάντινων αγαλμάτων της Αρχαιότητας, της Αθηνάς Παρθένου στον Παρθενώνα και του Δία στον μεγάλο ναό του στην Ολυμπία. Και τα δύο αυτά έργα τα κατασκεύασε ο Φειδίας σε σχετικά προχωρημένη ηλικία, μετά τα 50 του χρόνια, καθώς χρονολογούνται στη δεκαετία 440-430 π.Χ. Αντίθετα, το πρωτότυπο του Απόλλωνα του Kassel είναι παλαιότερο και, αν είναι έργο του Φειδία, θα το έφτιαξε στα 30 ή στα 35 του. Πρόκειται οπωσδήποτε για σημαντική καλλιτεχνική δημιουργία. Η ισορροπημένη στάση, η κλίση του κεφαλιού και η ελαφρά στροφή του κορμού δίνουν ζωντάνια στη μορφή. Το άγαλμα φανερώνει στον θεατή με αριστουργηματικό τρόπο τη νεανική ομορφιά του θεού και τη φροντίδα του για τους ανθρώπους.