Αλκοόλ, ο καθρέφτης της ψυχής μας

Τα τελευταία χρόνια, η χρήση και η κατάχρηση αλκοόλ έχει ανησυχήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα καθώς και τους πολίτες λόγω της συνεχούς αύξησης του φαινομένου. Η εξάρτηση από αλκοόλ αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα καθώς αυξάνει το ποσοστό θνησιμότητας έως και 50%, ανεξάρτητα από το επίπεδο κατανάλωσης.

Στατιστικά στοιχεία αλκοολισμού

Έχει αναγνωριστεί παγκοσμίως ως το 3ο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Το 10% του γενικού πληθυσμού παρουσιάζει εξάρτηση, το 30-40% κάνει κατάχρηση αλκοόλ και επίσης ευθύνεται για το 1.4% της επιβάρυνσης από νοσήματα.

Σε ευρωπαικό επίπεδο, 1.8 εκατομμύρια θάνατοι οφείλονται στην κατάχρηση αλκοόλ. Περίπου 58.3 εκατομμύρια Ευρωπαίοι επιβαρύνονται από τις σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις που έχει το αλκοόλ στην υγεία τους.

Στην Ελλάδα, 1 στους 4 άνδρες πίνει τουλάχιστον 10 φορές τον μήνα. 1 στους 10 κάνει υπερβολική χρήση κατανάλωσης αλκοόλ. Η αναλογία κατανάλωσης αλκοόλ σε άνδρες και γυναίκες είναι 5 προς 1. Τέλος, κατέχουμε πλέον την 8η θέση κατανάλωσης αλκοόλ στις Ευρωπαικές χώρες (προ 10ετίας κατείχαμε την 20η θέση).

Τι είναι ο εθισμός

Ως εθισμός, νοείται η επαναλαμβανόμενη χρήση αλκοόλ, όπου το άτομο εκδηλώνει ψυχαναγκασμό για λήψη της ουσίας, δυσκολεύεται πάρα πολύ να σταματήσει ή να τροποποιήσει εκούσια τη χρήση της ουσίας και φαίνεται αποφασισμένο να εξασφαλίσει το αλκοόλ με σχεδόν οποιοδήποτε μέσο.

Ο αλκοολισμός σχετίζεται άμεσα λοιπόν με την εξάρτηση από το αλκοόλ, η οποία δηλώνεται από την ανοχή, την ανάγκη δηλαδή για σημαντικά αυξημένες ποσότητες αλκοόλ ώστε να φτάσει το άτομο στην επιθυμητή επίδραση, και τη σημαντικά μειωμένη επίδραση του με την συνεχή κατανάλωση της ίδιας ποσότητας αλκοόλ. Όταν διακοπεί η χρήση της ουσίας, παρουσιάζεται στερητικό σύνδρομο και για την ανακούφιση και την αποφυγή των στερητικών συμπτωμάτων ο χρήστης καταλήγει να καταναλώνει για ακόμη μια φορά αλκοόλ.

Τα στάδια του αλκοολισμού

Πώς όμως γίνεται κανείς αλκοολικός; Ο εθισμός επέρχεται σταδιακά. Η χρονική διάρκεια από την απλή χρήση στην κατάχρηση, τον εθισμό και την εξάρτηση ποικίλλει από μερικά χρόνια μέχρι και δεκαετίες. Έχουν βρεθεί πέντε στάδια εξέλιξης του αλκοολισμού.

1ο Στάδιο:
“Προαλκοολική φάση”. Ελαφρά μέθη σε κατάλληλες περιστάσεις και περιβάλλον.

2ο Στάδιο:
Πειραματισμός και περιστασιακή κατανάλωση ή και συστηματική εβδομαδιαία κατανάλωση. Στο στάδιο αυτό, είναι χαρακτηριστική η αλόγιστη κατανάλωση με σκοπό τη μέθη ή η υπερκατανάλωση λόγω μιας “περίστασης”.

3ο Στάδιο:
Περαιτέρω αύξηση της συχνότητας κατανάλωσης αλκοόλ ακόμα και καθημερινά. Το άτομο μπορεί να αγοράζει μόνο του αλκοόλ ή να κλέβει χρήματα για το σκοπό αυτό.

4ο Στάδιο:
Συστηματική κατανάλωση. Πλέον ο χρήστης είναι εξαρτημένος και τον απασχολεί η κατανάλωση ή η αποχή από αυτή και αντιμετωπίζει κοινωνικά και επαγγελματικά προβλήματα λόγω του αλκοόλ (εκδηλώσεις βίας σε ασθενέστερα μέλη της οικογένειας, κενά μνήμης, μεγάλες χρονικοί περίοδοι σύγχυσης και αδυναμίας πραγματικής επαφής με το περιβάλλον). Το αλκοόλ πλέον κατέχει πρωταγονιστικό ρόλο στη ζωή του καθώς όλες οι κοινωνικές δραστηριότητές του όπως και η διατροφή του είναι απόλυτα συνυφασμένα με αυτό.

5ο Στάδιο:
Το άτομο αισθάνεται φυσιολογικό μόνο όταν πίνει. Η χρήση αλκοόλ είναι καθημερινή. Πλέον, ο κίνδυνος για σωματική βλάβη αυξάνεται σημαντικά (τσακωμοί, οδήγηση υπό την επήρεια μέθης κ.α.).

Λόγω της σοβαρότητας του προβλήματος και της συσχέτισής του με ένα ευρύ φάσμα ιατρικών, κοινωνικών και ψυχολογικών προβλημάτων, είναι πολύ σημαντική η πρώιμη ανίχνευση στην αρχική φάση της κατάχρησης, η οποία απαιτεί εξειδικευμένα εργαλεία διάγνωσης όπως το AUDIT, B-MAST ή το CAGE-TEST.

Επίσης, θα μπορούσε να γίνει ανίχνευση και μέσω κλινικής εξέτασης και παρακολούθησης βιοχημικών δεικτών όπως: 1) γ-GT, ALT, AST (ηπατικά ένζυμα), 2) MCV (μέσος όγκος ερυθρών), 3) CDT (τρανσφερρίνη με έλλειμμα υδατανθρακών).

Οι παράγοντες που ωθούν κάποιον στον αλκοολισμό

Ποιοι είναι οι λόγοι όμως που γίνεται κανείς αλκοολικός; Ο αλκοολισμός είναι μια παθολογική κατάσταση με πολυπαραγοντική και πολύπλοκη αιτιολογία. Διάφοροι ψυχολογικοί, κοινωνικοί και βιολογικοί παράγοντες μπορεί να προδιαθέσουν.

Ψυχολογικοί παράγοντες

Η κατάχρηση αλκοόλ είναι συνυφασμένη και με ψυχολογικούς παράγοντες. Στη προκειμένη περίπτωση το αλκοόλ χρησιμοποιείται ως ψυχοφάρμακο για άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία, αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων, καταπίεση, πένθος, μετανάστευση, οικονομικές καταστροφές, αυπνία. Στην ουσία με το αλκοόλ το άτομο αναλώνει το συναίσθημα του. Αρκετές φορές, μαζί με τον αλκοολισμό συνυπάρχει και η εξάρτηση από άλλες ουσίες (ηρωίνη, κοκκαίνη, κάνναβις) καθώς και συμπεριφορές εξάρτησης (παθολογικό τυχερό παιχνίδι, βουλιμία, ψυχογενής ανορεξία κ.α.).

Δεν είναι λίγες οι φορές που άτομα που από μικρή ηλικία έχουν υποστεί κάποια μορφή σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης ξεκινούν τη χρήση αλκοόλ. Υπάρχει η έντονη επιθυμία για αλκοόλ ώστε να μειωθούν κατ' αυτό τον τρόπο τα αρνητικά συναισθήματα. Επιπρόσθετα, παιδιά με τραυματικές εμπειρίες από την βρεφική τους ακόμα ηλικία, παιδιά που έχουν δεχθεί απόρριψη από την οικογένεια ή/και τους φίλους, χτίζουν μία κακή εικόνα για τον εαυτό τους, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και είναι πιο επιρρεπής στη χρήση αλκοόλ.

Κοινωνικοί παράγοντες

Οικογενειακές συγκρούσεις (είτε μεταξύ των συζύγων είτε μεταξύ του γονέα με το παιδί), εργασιακές συγκρούσεις (συνάδελφοι, προιστάμενοι, ανταγωνιστές), πίεση από τον κοινωνικό περίγυρο για κατανάλωση περισσότερου αλκοόλ. Οι άνθρωποι που βιώνουν δυσμενείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, κάνουν συχνότερα χρήση και κατάχρηση αλκοόλ λόγω του κοινωνικού αποκλεισμού (αίσθημα μη κατανόησης από τους άλλους, έλλειψη δεσμών, μόνωση). Με αυτό το τρόπο όμως εντείνουν το πρόβλημα καθώς κινούνται σε ένα φαύλο κύκλο που η χρήση με τη σειρά της αποτελεί έναν ισχυρό παράγοντα περαιτέρω κοινωνικού αποκλεισμού και άγχους. Ο χρήστης αισθάνεται ότι με το αλκοόλ βρίσκει διέξοδο από τα προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς.

Βιολογικοί παράγοντες

Διαφορετική έκφραση ενζύμων που μεταβολίζουν την αιθανόλη, γενετικό υπόβαθρο, διαφορετική τάση για εθισμό, ικανότητα ανοχής στο αλκοόλ. Στο 77% των αλκοολικών βρέθηκε το 1990 ένα γονίδιο στο χρωμόσωμα 11 που ενοχοποιείται για τον αλκοολισμό.

Ακόμη, έχει βρεθεί οτι παιδιά αλκοολικών γίνονται κι αυτά αλκοολικά ακόμα και σε περιπτώσεις υιοθεσίας από τη γέννησή τους και ανατροφής τους χωρίς γνώση του προβλήματος των βιολογικών γονέων.

 

Εκλυτικοί παράγοντες εξάρτησης από το αλκοόλ

Εκτός από τους προδιαθεσικούς αιτιολογικούς παράγοντες (βιολογικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς), διακρίνουμε και τους εκλυτικούς παράγοντες και αυτούς που συντελούν στην χρονιότητα της εξάρτησης από το αλκοόλ.

Σημαντικές περίοδοι αλλαγής στη ζωή του ατόμου

• Εφηβεία
• Συνταξιοδότηση
• Γηρατειά

Τραυματικά γεγονότα

• Πένθος
• Ασθένειες
• Ατυχήματα
• Διαζύγιο

Προβλήματα στις συναισθηματικές και προσωπικές σχέσεις

• Γάμος
• Οικογένεια
• Φιλικές σχέσεις

Εργασιακά προβλήματα

• Αλλαγή είδους ή τόπου εργασίας
• Ανεργία
• Αύξηση ή μείωση ευθυνών στο εργασιακό περιβάλλον
• Παράγοντες που συντελλούν στη χρονιότητα της εξάρτησης
• Σύστημα ανταμοιβής από το ΚΝΣ
• Ψυχολογικά πλεονεκτήματα από τη χρήση αλκοόλ λόγω της ηρεμηστικής και αγχολυτικής του δράσης
• Κοινωνική ανεντικότητα, πολιτισμός του αλκοόλ
• Ψυχολογική άρνηση του ατόμου (Δεν έχω κανένα πρόβλημα)
• Κάλυψη του προβλήματος από οικείους, το εργασιακό περιβάλλον και τυος γιατρούς

Συνοψίζοντας, η κατάχρηση-εξάρτηση από αλκοόλ εκτός από μείζον επιδημιολογικό πρόβλημα, είναι και ένα πρόβλημα το οποίο έχει ψυχολογικές, κοινωνικές και βιολογικές ρίζες. Η πρώιμη ανίχνευση και διάγνωση των διαταραχών χρήσης-κατάχρησης-εξάρτησης από το αλκοόλ είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη και τη θεραπεία των επιπλοκών που συνεπάγεται η παθολογική κατανάλωση αλκοόλ.