Όπως κάτω από το δέρμα υπάρχουν τα όργανά μας για να λειτουργεί το σώμα μας υγιώς, έτσι και στον ψυχικό μας χώρο, κάτω από το συνειδητό, δηλ. το Εγώ μας, υπάρχει ένας άλλος ψυχικός κόσμος, κρυφός αλλά πάντα ενεργός. Αυτός ο κόσμος, που πρώτα ανακάλυψε και διερεύνησε ο S. Freud, είναι το ασυνείδητο. Το ασυνείδητο, χωρίς εμείς να έχουμε επίγνωση, επιδρά στις σκέψεις και στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε.Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, στο ασυνείδητο κατοικούν όλες οι απαγορευμένες επιθυμίες, σεξουαλικές ή επιθετικές που η δημιουργία τους έχει συντελεστεί στην παιδική μας ηλικία αλλά και όχι μόνο.
Ο ρόλος του Εγώ μας ως διαιτητής
Αν αυτές οι επιθυμίες υποθετικά, έρθουν στο συνειδητό, θα προκαλέσουν έντονο άγχος. Τι κάνει λοιπόν το Εγώ μας; Τον ρόλο του διαιτητή. Μεσολαβεί ως λογικός νους ανάμεσα στα "θέλω" και τα "πρέπει". Και ο τρόπος που εφευρίσκει το Εγώ μας, για να διευθετήσει τις συγκρούσεις μας, είναι η ανάπτυξη των αμυντικών μηχανισμών.
Να διευκρινίσουμε, ότι όσο ηπιότερες είναι οι απαγορευμένες παιδικές επιθυμίες ή τραύματα, τόσο μικρότερη η ανάγκη για κινητοποίηση των αμυντικών μηχανισμών, και σε αντίθεση, όσο πιο έντονες είναι οι ασυνείδητες άλυτες συγκρούσεις, τόσο επιτακτικότερη η κινητοποίηση τους.
Οι αμυντικοί μας μηχανισμοί, που κινητοποιούνται από το Εγώ, υπάρχουν περιπτώσεις που εξασθενούν, αλλά δεν καταργούνται ποτέ πλήρως. Και για να καταλάβουμε περισσότερο τί σημαίνει αυτό, να δώσουμε δύο απλά παραδείγματα.
Στην διάρκεια του ύπνου όπου χαλαρώνουμε, οι αμυντικοί μας μηχανισμοί, χαλαρώνουν και αυτοί. Το όνειρο, κατά την διάρκεια του ύπνου, είναι και αυτός ένας τρόπος, μια άμυνα του οργανισμού, για να αποφευχθεί το άγχος, και να συνεχιστεί ο ύπνος.
Το νευρωσικό σύμπτωμα επίσης, είναι και αυτός ένας τρόπος άμυνας. Σε πιεστικές συνθήκες της ζωής μας, που μπορεί να σχετίζονται με αυτές τις απαγορευμένες επιθυμίες, για παράδειγμα, μια δυσλειτουργική ή δύσκολη σχέση με το οικογενειακό μας περιβάλλον, ή και έντονες τραυματικές εμπειρίες, το νευρωσικό σύμπτωμα εμφανίζεται έτσι ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις και στις κοινωνικές μας συνθήκες.
Οι μηχανισμοί άμυνας
Απώθηση
Ο πρωταρχικός μηχανισμός άμυνας.
Πιο απλή λέξη που συνδέεται με αυτόν τον μηχανισμό; Ξέχασμα.
Πιο απλά; "Δουλειά" του είναι να "κρατά" ό,τι απαγορευμένο (επιθυμία, ιδέα, εικόνα) στο ασυνείδητο, και δευτερευόντως, να τα "κρατά" όλα αυτά μακριά από την επίγνωση του ανθρώπου.
Ένα παράδειγμα, είναι ότι το θύμα ενός βιασμού, δεν θυμάται τι ακριβώς συνέβει, αλλά γνωρίζει ότι υπέστη κακοποίηση.
Άρνηση
Δεν γνωρίζω και δεν αναγνωρίζω τίποτα, είναι μια έκφραση που συνδέεται με αυτόν τον μηχανισμό. Ο άνθρωπος, έχει "στείλει" στο ασυνείδητο ό,τι μπορεί να τον έχει τραυματίσει. Συναισθήματα, ιδέες, σκέψεις και πράξεις θα λέγαμε, είναι σαν να μην "υπάρχουν".
Παράδειγμα, ένας αλκοολικός αρνείται ότι έχει πιεί, ενώ η εικόνα του είναι ορατή και συγκεκριμένη.
Παλινδρόμηση
Γυρνάμε πίσω. Πού πίσω; Σε προηγούμενα εξελικτικά στάδια της ψυχοσεξουαλικής μας ανάπτυξης.
Παράδειγμα; Ένα παιδί που μαθαίνει ότι οι γονείς του χωρίζουν, αρχίζει να πιπιλάει ξανά το δάχτυλό του. Επίσης, ψυχαναλυτικά, η παλινδρόμηση θεωρείται ότι μπορεί να βρίσκεται στην αρχή κάθε καλλιτεχνικής ή επιστημονικής έκφρασης ορισμένων ανθρώπων.
Προβολή
Έχω μέσα μου συναισθήματα, εικόνες, σκέψεις που δε θέλω να παραδεχτώ ότι είναι δικά μου. Διότι αν το παραδεχτώ, θα έχω έντονο άγχος και δε θα μπορώ να το διαχειριστώ. Πως με προστατεύω; Τι κάνω; Απλά δεν είναι δικά μου, είναι του άλλου.
Παράδειγμα; Σκέφτομαι ή επιθυμώ να κάνω κακό σε κάποιον, αλλά δε θέλω να το αναγνωρίσω. Άρα, και αυτό να τονίσουμε ότι γίνεται έξω από την συνειδητότητά μας, πιστεύω ότι ό άλλος θέλει να μου κάνει κακό.
Μετάθεση
Ψυχαναλυτικά, ο μηχανισμός αυτός, θεωρείται ότι είναι η βάση που δημιουργεί τις φοβίες και συμπληρώνει τον μηχανισμό της απώθησης. Ιδέες, σκέψεις και συναισθήματα, μεταφέρονται από την αρχική πηγή, σε ένα άλλο αντικείμενο που είναι πιο "υποφερτό".
Παράδειγμα; Ένα παιδί, που έχει επιθετικότητα προς τον γονέα, και φοβάται την πιθανότητα τιμωρίας για αυτό, δημιουργεί φοβίες για τα ζώα. Και στην καθημερινότητά μας βέβαια, μπορεί να εγκαλέσουμε αυτόν τον μηχανισμό. Θυμώνω πολύ με τον υπεύθυνο στην δουλειά μου, αλλά το "βγάζω" στους φίλους ή την οικογένειά μου.
Εκλογίκευση
Επιστρατεύουμε την λογική. Γιατί; Για να μην παραδεχτούμε και αναγνωρίσουμε τις πραγματικές αιτίες των αντιδράσεών μας.
Παράδειγμα; Φλερτάρω με άλλους ανθρώπους ενώ είμαι σε δέσμευση, με την "απλή λογική" οτι έτσι διατηρείται η φλόγα, ή δεν είναι κάτι σοβαρό που θα δημιουργήσει πρόβλημα.
Διανοητικοποίηση
Δεν θέλω να έρθω αντιμέτωπος με συγκρούσεις ή τραύματα και με το άγχος που αυτές προκαλούν, και κυρίως δεν θέλω να νοιώσω τα επώδυνα συναισθήματα που αυτές συνεπάγονται. Τι κάνω; Συμπεριφέρομαι σαν να μην υπάρχουν ή σαν να μην τα νοιώθω.
Παράδειγμα; Μιλάω για την κακοποίηση που υπέστη από τον γονιό μου, σαν να μην νοιώθω τίποτα. Σαν να μην έχω κανένα συναίσθημα.
Χιούμορ
Ναι, είναι άμυνα του οργανισμού, και είναι ψυχική άμυνα. Έχω ή νοιώθω πολύ στρεσογόνα συναισθήματα και για να αποφύγω το άγχος, εστιάζω στην αστεία ή "ειρωνική" πλευρά τους, έτσι ώστε να μην τα εκδραματίσω.
Αυτοί, είναι μερικοί μόνο από τους πολλούς μηχανισμούς άμυνας που διαθέτει και επιστρατεύει ο ψυχικός μας κόσμος, ώστε να ελαττώσουμε το άγχος που νοιώθουμε, να είμαστε λειτουργικοί στην καθημερινότητα μας, στην σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους και να υπάρχει "ει δυνατόν" ισορροπία στο σώμα και την ψυχή.
"Συμπάσχει η ψυχή τω σώματι νοσούντι και τεμνομένω και το σώμα την ψυχή" -Κλεάνθης ο Τρως
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου