ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Πολιτικά 1337b 22

Περίπου τέσσερα είναι τα είδη μαθημάτων που συνηθίζουν να δίνουν στους νέους: γράμματα (= ανάγνωση και γραφή), γυμναστική, μουσική και τέταρτο ιχνογραφία που τη διδάσκουν ορισμένοι. Γράμματα και ιχνογραφία μαθαίνουν επειδή χρησιμεύουν και εξυπηρετούν πολλές βιοτικές ανάγκες, και τη γυμναστική επειδή συντελεί στην ανδρεία. Σε σχέση με τη μουσική θα μπορούσε κανείς να εκφράσει τώρα την απορία γιατί διδάσκεται, αφού σήμερα ο περισσότερος κόσμος τη χρησιμοποιεί για διασκέδαση. Οι παλιοί νομοθέτες όμως τη θεωρούσαν ως προϋπόθεση της παιδείας, γιατί η φύση, όπως πολλές φορές είπαμε, θέλει να χρησιμοποιεί σωστά ο άνθρωπος όχι μόνο τον χρόνο δουλειάς αλλά να απολαμβάνει και τον χρόνο της σχόλης. Γιατί η φύση, το ξαναλέμε, είναι η μία και μόνη αρχή των πάντων. Αν είναι απαραίτητα και τα δύο, και αν είναι προτιμότερη και σκοπός η σχόλη παρά η δουλειά, πρέπει να αναζητούμε πώς να αξιοποιούμε καλύτερα τη σχόλη.

Είναι λοιπόν σαφέστατο πως και για την ώρα της σχόλης μας πρέπει να διδασκόμαστε ορισμένα πράγματα, και τις γνώσεις τούτες και τη μάθηση να τα αποκτήσουμε για χάρη δική μας, ενώ στην εργασία να μαθαίνουμε όσα χρειάζεται και για χάρη των άλλων. Για τον λόγο αυτό οι πρόγονοί μας είχαν βάλει τη μουσική στην παιδεία όχι σαν κάτι απαραίτητο (αφού δεν εξυπηρετεί κάποια ανάγκη) ούτε σαν κάτι χρήσιμο (όπως για παράδειγμα τα γράμματα που πρέπει να ξέρει ο καθένας για να αποκτήσει χρήματα, για να διαχειριστεί τα οικονομικά του για να μορφωθεί και για την πολιτική του δράση. Και η ιχνογραφία θεωρείται επίσης χρήσιμη για να κρίνουμε καλύτερα τα έργα των καλλιτεχνών)· ούτε όπως θεωρείται η γυμναστική που βοηθά στην υγεία και τη δύναμη του σώματος (αφού κανένα από τα δύο δεν βλέπουμε να γίνεται με τη μουσική). Απομένει λοιπόν να παραδεχτούμε πως η μουσική χρησιμεύει για να κάνει ευχάριστες τις ελεύθερες ώρες.