Φιλοσοφία του ανθρώπου

Ι. ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ

Είναι σαφές στον κάθε άνθρωπο ότι θεμελιώδης προϋπόθεση για να μην χάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να επιτυγχάνει εσωτερική και εξωτερική αρμονία, είναι η ορθοφροσύνη, η ορθοπραξία και παρόμοιες αρχές ή ιδιότητες του ευ ζην. Πώς όμως καλλιεργεί, μεταξύ άλλων, την αίσθηση αυτών των αρχών; Με την αυτο-εξέταση και αυτογνωσία: με το να γνωρίζει ποιος είναι. Το τελευταίο τούτο ενδημεί σε συγκεκριμένα πεδία σκέψης. Περί αυτών των πεδίων αποφαίνονται στη συνέχεια οι φιλόσοφοι:

ΙΙ. ΚΕΙΜΕΝΑ

Hegel:

    1. «Σε κάθε έναν από τους ανθρώπους υπάρχει το φως και η ζωή, ο καθένας είναι ιδιοκτησία του φωτός· και δεν φωτίζεται από κάποιο φως όπως ένα σκοτεινό αντικείμενο στο σκοτάδι, που είναι απλώς φορέας μιας ξένης λάμψης, αλλά το ίδιο το δικό του εύφλεκτο υλικό παίρνει φωτιά κι είναι το ίδιο φλόγα».

    2. «Ο άνθρωπος σκέπτεται και είναι κάτι το καθολικό, αλλά αυτός σκέπτεται μόνο στο μέτρο που το καθολικό είναι παρόν γι' αυτόν. Και το ζώο είναι δυνάμει καθολικό, αλλά το καθολικό ως τέτοιο δεν είναι παρόν για το ίδιο το ζώο. Απεναντίας, για το ζώο το επί μέρους, το μεμονωμένο μόνο είναι πάντοτε παρόν. Για παράδειγμα, αυτό βλέπει την τροφή του, έναν άνθρωπο κ.λπ. Ο άνθρωπος όμως έχει την εξής σύσταση: συνιστά το καθολικό που είναι παρόν για το καθολικό».

Σχόλιο: Και ο άνθρωπος ως ατομικό Εγώ παραμένει ένα επί μέρους, ορισμένο καθορισμένο ον όπως το ζώο. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται να μη διαφοροποιείται από το τελευταίο, στην πράξη όμως είναι ένα σκεπτόμενο Εγώ και τη στιγμή που σκέπτεται ως Εγώ, σκέπτεται όχι μόνο το δικό τοπυ Εγώ, αλλά και κάθε άλλο Εγώ. Κατ' αυτό τον τρόπο αναιρεί, υπό τον ορίζοντα της σκέψης του, καθετί το μερικό, αποσπασματικό, μεμονωμένο και απομονωμένο. Τι είναι λοιπόν ο άνθρωπος; Στο ερώτημα ο Χέγκελ απαντά ως εξής:

3. «Ο κάθε άνθρωπος είναι ένας ολόκληρος κόσμος από παραστάσεις, οι οποίες είναι θαμμένες μέσα στη νύχτα του Εγώ. Έτσι το Εγώ είναι ένα καθολικό, που κάνει αφαίρεση από καθετί το επί μέρους, μέσα στο οποίο όμως είναι συγχρόνως παρόν το καθετί, αν και συγκαλυμμένο. Για το λόγο αυτό, το Εγώ ως καθολικό δεν είναι μια αφηρημένη καθολικότητα, αλλά η καθολικότητα που περιέχει μέσα της το καθετί».