ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Μειδίου (36-41)

[36] Ἀπήγγελλε τοίνυν τίς μοι περιιόντ᾽ αὐτὸν συλλέγειν καὶ πυνθάνεσθαι τίσι πώποτε συμβέβηκεν ὑβρισθῆναι, καὶ λέγειν τούτους καὶ διηγεῖσθαι πρὸς ὑμᾶς μέλλειν, οἷον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸν πρόεδρον ὅν ποτέ φασιν ἐν ὑμῖν ὑπὸ Πολυζήλου πληγῆναι, καὶ τὸν θεσμοθέτην ὃς ἔναγχος ἐπλήγη τὴν αὐλητρίδ᾽ ἀφαιρούμενος, καὶ τοιούτους τινάς, ὡς, ἐὰν πολλοὺς ἑτέρους δεινὰ καὶ πολλὰ πεπονθότας ἐπιδείξῃ, ἧττον ὑμᾶς ἐφ᾽ οἷς ἐγὼ πέπονθ᾽ ὀργιουμένους.

[37] ἐμοὶ δ᾽ αὖ τοὐναντίον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δοκεῖτε ποιεῖν ἂν εἰκότως, εἴπερ ὑπὲρ τοῦ κοινῇ βελτίστου δεῖ μέλειν ὑμῖν. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὑμῶν τοῦ μὲν πολλὰ τοιαῦτα γίγνεσθαι τὸ μὴ κολάζεσθαι τοὺς ἐξαμαρτάνοντας αἴτιον ὄν, τοῦ δὲ μηδέν᾽ ὑβρίζειν τὸ λοιπὸν τὸ δίκην τὸν ἀεὶ ληφθένθ᾽ ἣν προσήκει διδόναι μόνον αἴτιον ἂν γενόμενον; εἰ μὲν τοίνυν ἀποτρέψαι συμφέρει τοὺς ἄλλους, τοῦτον καὶ δι᾽ ἐκεῖνα κολαστέον, καὶ μᾶλλόν γ᾽ ὅσῳπερ ἂν ᾖ πλείω καὶ μείζω· εἰ δὲ παροξῦναι καὶ τοῦτον καὶ πάντας, ἐατέον.

[38] ἔτι τοίνυν οὐδ᾽ ὁμοίαν οὖσαν τούτῳ κἀκείνοις συγγνώμην εὑρήσομεν. πρῶτον μὲν γὰρ ὁ τὸν θεσμοθέτην πατάξας τρεῖς εἶχεν προφάσεις, μέθην, ἔρωτα, ἄγνοιαν διὰ τὸ σκότους καὶ νυκτὸς τὸ πρᾶγμα γενέσθαι. ἔπειθ᾽ ὁ Πολύζηλος ὀργῇ καὶ τρόπου προπετείᾳ φθάσας τὸν λογισμὸν ἁμαρτὼν ἔπαισεν· οὐ γὰρ ἐχθρός γ᾽ ὑπῆρχεν ὤν, οὐδ᾽ ἐφ᾽ ὕβρει τοῦτ᾽ ἐποίησεν. ἀλλ᾽ οὐ Μειδίᾳ τούτων οὐδὲν ἔστ᾽ εἰπεῖν· καὶ γὰρ ἐχθρὸς ἦν, καὶ μεθ᾽ ἡμέραν εἰδὼς ὕβριζεν, καὶ οὐκ ἐπὶ τούτου μόνον, ἀλλ᾽ ἐπὶ πάντων φαίνεται προῃρημένος μ᾽ ὑβρίζειν.

[39] καὶ μὴν οὐδὲ τῶν πεπραγμένων ἐμοὶ καὶ τούτοις οὐδὲν ὅμοιον ὁρῶ. πρῶτον μὲν γὰρ ὁ θεσμοθέτης οὐχ ὑπὲρ ὑμῶν οὐδὲ τῶν νόμων φροντίσας οὐδ᾽ ἀγανακτήσας φανήσεται, ἀλλ᾽ ἰδίᾳ πεισθεὶς ὁπόσῳ δήποτ᾽ ἀργυρίῳ καθυφεὶς τὸν ἀγῶνα· ἔπειθ᾽ ὁ πληγεὶς ἐκεῖνος ὑπὸ τοῦ Πολυζήλου, ταὐτὸ τοῦτο, ἰδίᾳ διαλυσάμενος, ἐρρῶσθαι πολλὰ τοῖς νόμοις εἰπὼν καὶ ὑμῖν, οὐδ᾽ εἰσήγαγε τὸν Πολύζηλον.

[40] εἰ μὲν τοίνυν ἐκείνων κατηγορεῖν βούλεταί τις ἐν τῷ παρόντι, δεῖ λέγειν ταῦτα· εἰ δ᾽ ὑπὲρ ὧν ἐγὼ τούτου κατηγόρηκ᾽ ἀπολογεῖσθαι, πάντα μᾶλλον ἢ ταῦτα λεκτέα. πᾶν γὰρ τοὐναντίον ἐκείνοις αὐτὸς μὲν οὔτε λαβὼν οὐδὲν οὔτ᾽ ἐπιχειρήσας λαβεῖν φανήσομαι, τὴν δ᾽ ὑπὲρ τῶν νόμων καὶ τὴν ὑπὲρ τοῦ θεοῦ καὶ τὴν ὑπὲρ ὑμῶν τιμωρίαν δικαίως φυλάξας καὶ νῦν ἀποδεδωκὼς ὑμῖν. μὴ τοίνυν ἐᾶτε ταῦτ᾽ αὐτὸν λέγειν, μηδ᾽, ἂν βιάζηται, πείθεσθ᾽ ὡς δίκαιόν τι λέγοντι.

[41] ἂν γὰρ ταῦθ᾽ οὕτως ἐγνωσμέν᾽ ὑπάρχῃ παρ᾽ ὑμῖν, οὐκ ἐνέσται αὐτῷ λόγος οὐδὲ εἷς. ποία γὰρ πρόφασις, τίς ἀνθρωπίνη καὶ μετρία σκῆψις φανεῖται τῶν πεπραγμένων αὐτῷ; ὀργὴ νὴ Δία· καὶ γὰρ τοῦτο τυχὸν λέξει. ἀλλ᾽ ἃ μὲν ἄν τις ἄφνω τὸν λογισμὸν φθάσας ἐξαχθῇ πρᾶξαι, κἂν ὑβριστικῶς ποιήσῃ, δι᾽ ὀργήν γ᾽ ἔνι φῆσαι πεποιηκέναι· ἃ δ᾽ ἂν ἐκ πολλοῦ συνεχῶς ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας παρὰ τοὺς νόμους πράττων τις φωρᾶται, οὐ μόνον δήπου τοῦ μὴ μετ᾽ ὀργῆς ἀπέχει, ἀλλὰ καὶ βεβουλευμένως ὁ τοιοῦτος ὑβρίζων ἐστὶν ἤδη φανερός.

***
[36] Μου έλεγε λοιπόν κάποιος ότι ο Μειδίας τριγυρνά και συγκεντρώνει πληροφορίες από ανθρώπους οι οποίοι κάποτε μέχρι σήμερα δέχθηκαν προσβολές, και ότι οι άνθρωποι αυτοί πρόκειται να παρουσιασθούν για να σας διηγηθούν όσα υπέφεραν· για παράδειγμα, Αθηναίοι, ο πρόεδρος ο οποίος, όπως λέγεται, κτυπήθηκε μπροστά στα μάτια σας από τον Πολύζηλο, ή ο θεσμοθέτης, ο οποίος κτυπήθηκε πρόσφατα, ενώ προσπαθούσε να αποσπάσει την αυλητρίδα, και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις· πιστεύει ότι, αν σας παρουσιάσει και άλλους πολλούς οι οποίοι δέχθηκαν πολλές και σοβαρές προσβολές, θα μετριάσει την αγανάκτησή σας για όσα υπέφερα εγώ.

[37] Εγώ νομίζω, Αθηναίοι, ότι δικαιολογημένα θα κάνατε ακριβώς το αντίθετο, αν βέβαια πρέπει να φροντίζετε για το κοινό συμφέρον. Γιατί ποιός από σας αγνοεί ότι, αν δεν τιμωρούνται οι ένοχοι, πολλαπλασιάζονται τα περιστατικά του είδους αυτού, ενώ η επιβολή της νόμιμης ποινής σε όποιον κάθε φορά συλλαμβάνεται θα ήταν ο μόνος τρόπος για να μην παρανομεί κανένας στο μέλλον; Αν λοιπόν συμφέρει να αποτρέψετε τους άλλους, ο Μειδίας πρέπει να τιμωρηθεί και για εκείνα τα αδικήματα και η ποινή του πρέπει να είναι τόσο αυστηρότερη όσο περισσότερες και σοβαρότερες είναι οι βιαιότητές του· αν αντίθετα θέλετε να ενισχύσετε την αυθάδεια και αυτού και των άλλων, πρέπει να τον αφήσετε ατιμώρητο.

[38] Θα διαπιστώσουμε επίσης ότι δεν αξίζει να συγχωρηθούν με τον ίδιο τρόπο ο Μειδίας και όσοι προαναφέρθηκαν. Γιατί στην πρώτη περίπτωση εκείνος που κτύπησε τον θεσμοθέτη είχε τρία ελαφρυντικά: ήταν μεθυσμένος, ερωτευμένος και δεν ήξερε τί έκαμνε, επειδή ήταν σκοτάδι και νύκτα. Στη δεύτερη ο Πολύζηλος, εξαιτίας της βίαιης και ορμητικής ιδιοσυγκρασίας του, έχασε τον έλεγχο του λογικού και έκαμε το λάθος και τον κτύπησε (τον πρόεδρο)· πράγματι ούτε εχθρός του θύματος ήταν ούτε το έκαμε με πρόθεση να τον προσβάλει. Ο Μειδίας όμως δεν μπορεί να προβάλει καμία από αυτές τις δικαιολογίες· γιατί και εχθρός μου ήταν, και με προσέβαλε ενσυνείδητα στο φως της ημέρας, και όχι μόνο τότε, αλλά σε κάθε ευκαιρία φαίνεται ότι έχει την πρόθεση να με προσβάλλει.

[39] Δεν βλέπω εξάλλου τίποτε το κοινό στη συμπεριφορά των ανθρώπων αυτών και στη δική μου. Στην πρώτη περίπτωση θα φανεί ότι ο θεσμοθέτης ούτε ενδιαφέρθηκε για το συμφέρον σας και τους νόμους ούτε αγανάκτησε, αλλά απέσυρε την αγωγή, επειδή δελεάσθηκε δεν ξέρω με πόσο χρηματικό ποσό που του παραχωρήθηκε ιδιωτικά· το ίδιο συνέβη και στη δεύτερη περίπτωση με εκείνον τον οποίο κτύπησε ο Πολύζηλος: συμφιλιώθηκε ιδιωτικά μαζί του και, χωρίς καθόλου να ενδιαφερθεί για τους νόμους και για σας, ούτε καν τον κατήγγειλε.

[40] Αν λοιπόν θέλει κάποιος σήμερα να κατηγορεί τους ανθρώπους εκείνους, πρέπει να λέγονται αυτά· για την υπεράσπιση όμως του Μειδία από τις κατηγορίες μου, πρέπει μάλλον να λεχθεί οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτά. Γιατί θα φανεί ότι, αντίθετα με όσους αναφέρθηκαν πριν, εγώ ούτε έλαβα ούτε επιδίωξα να λάβω καμία υλική ωφέλεια, αλλά αντίθετα διαφύλαξα, όπως επιβάλλει η δικαιοσύνη, και σας παραδίδω σήμερα, την τιμωρία που προστατεύει τους νόμους, τον θεό και τα συμφέροντά σας. Μη τον αφήνετε λοιπόν να ισχυρίζεται αυτά, ούτε, αν επιμένει στις απόψεις του, να πείθεσθε ότι ο ισχυρισμός του είναι δίκαιος.

[41] Αν σεις έχετε λάβει αυτή την οριστική απόφαση, δεν θα έχει τίποτε να πει, ούτε ένα επιχείρημα. Γιατί ποιά πρόφαση, ποιά έντιμη και ικανοποιητική δικαιολογία θα προβάλει για τη συμπεριφορά του; Την οργή, μά τον Δία, γιατί ίσως αυτός θα είναι ο ισχυρισμός του. Αλλά αν κάποιος χάσει ξαφνικά τον έλεγχο του λογικού και παρασυρθεί σε πράξεις προσβλητικές, είναι δυνατόν να ισχυρισθεί ότι τις έκαμε από οργή· όταν όμως αποκαλύπτεται ότι παρανομεί για πολύ χρόνο συνεχώς, όχι μόνο δεν δρα από οργή, αλλά προσβάλλει φανερά εκ προμελέτης.