Από τα βάθη των αιώνων ο ίππος υπήρξε φίλος, βοηθός, συνοδός του ανθρώπου. Τόσο πολύ συνυφάνθηκαν οι ζωές τους, που από αυτήν την ταύτιση δημιουργήθηκαν οι Κένταυροι, μισοί άνθρωποι-μισοί ίπποι, ρωμαλαίοι, γενναίοι, ευφυείς. Οι απολιθωμένοι σκελετοί, που βρέθηκαν σε διάφορα γεωλογικά στρώματα της ευρώπης, αποδεικνύουν ότι ο ίππος ζούσε στα μέρη αυτά πολύ προτού εμφανισθεί ο άνθρωπος και συνεχίζει να ζει ακόμη. Πράγμα που σημαίνει ότι ο ίππος είναι σθεναρό ζώο που ανθίσταται ακόμη και στις γεωλογικές ανακατατάξεις…Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ώτα του, που μπορούμε να πούμε ότι είναι ο καθρέφτης της ψυχής του. Από τη θέση τους μπορεί να καταλάβει κανείς την ψυχική κατάσταση του ζώου και από την κίνησή τους το βαθμό της νευρικής του υπερδιέγερσης. Ωτα προτεταμένα εκφράζουν φόβο, ώτα ανορθωμένα προδίδουν ανησυχία, ώτα κατεβασμένα σημαίνουν ηρεμία, ώτα στραμμένα προς τα έξω μαρτυρούν οργή. Οι κινήσεις του ίππου είναι λεπτές και εκδηλώνουν ευγένεια, υπερηφάνεια αλλά και ισχύ. Η νοημοσύνη, η αντίληψη και η καλωσύνη του είναι μεγάλες.
Οι αρετές του οδήγησαν τον άνθρωπο να τον διαλέξει ως ανεκτίμητο σύντροφο, να τον υμνήσει στα έπη του, να χαράξει το σχήμα του σε βράχους, να σμιλέψει την αρμονική μορφή του σε διάφορα υλικά και να τον ζωγραφίσει σε πίνακες μεγάλης αισθητικής αξίας. Ο καλπασμός του υπήρξε πηγή έμπνευσης μουσικών και ποιητών. Υπήρξε έναυσμα για χορογραφίες.
Στην ελληνική ονοματοδοσία ο ίππος κατέχει εξέχουσα θέση ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό ονομάτων. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο Ηρακλής είχε 71 γιούς και μία κόρη. Σύμφωνα με το αριθμοσοφικό σύστημα του Πυθαγόρα 71=7+1=8, 8+1 (κόρη)=9. Το εννέα θεωρείται ότι είναι ο αρiθμός της υπέρτατης σοφίας. Αξιο παρατήρησης είναι ότι στο όνομα πολλών από τους γιούς του Ηρακλή περιέχεται ο ίππος. Οπως: Εράσιππος (ο αγαπών τον ίππο), Κτήσιππος (που κατέχει, εξουσιάζει τον ίππο), Μενιππίδης (που έχει το σφρίγος του ίππου), Ιππεύς (άξιος ιππεύς), Ιππόδρομος (ο έφιππος δρομεύς), Ίππωτος (αυτός που έχει τα χαρακτηριστικά των ώτων του ίππου).
Ο κατάλογος των ονομάτων με συνθετικό τον ίππο είναι μακρύς. Είναι προφανές πως τα χαρακτηριστικά, τις δεξιότητες και τις αρετές του ίππου εθαύμαζαν οι έλληνες και ήθελαν να τα εμφυσήσουν στους απογόνους τους. Εύλογα τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα εάν ο ίππος εκτός των φαινομενικών υποκρύπτει και μυστηριακές ιδιότητες. Θα επανέλθω αργότερα σε αυτό. Εδώ θα αναφέρω κάποια ονόματα προσώπων. Θα παραλείψω το μεγάλο πλήθος των τοπωνυμίων με συνθετικό τον ίππο για την οικονομία του χώρου και του χρόνου. Είναι προφανές ότι κανένα άλλο όνομα ζώου δεν συμπεριελήφθηκε σε ονόματα προσώπων όσο αυτό του ίππου. Ετσι έχουμε:
την Αγανίππη (*αγανός*-που έχει ήπιο ίππο)
Τον-την Αγριππίνο-η (*αγρεύω*-που κατέχει τον ασκημένο στο κυνήγι ίππο)
τον Αθάνιππο (τον μη αποθνήσκοντα ίππο)
τον Αλεξιππίδα (*αλέξω*-που τιθασσεύει τους ίππους)
τον Ανάξιππο (βασιλέα των ίππων)
τον Βάθιππο (*βαθύς*-τον έχοντα σώφρονα ίππο)
τον Δαμάσιππο (τον δαμάζοντα τον ίππο)
τον Δέξιππο (τον κατέχοντα τον δεξιό ίππο)
την-τόν Διωξίππη-ο (*διώκειν άρμα*-αυτόν που ελαύνει τους ίππους)
την-τον Ερμίππη-ο ( *έρμα*-τον προστάτη των ίππων)
τον Ευάρχιππο (τον καλώς κυβερνώντα τους ίππους)
τον Ευδάμιππο (*δαμάω*-τον καλώς τιθασσεύοντα τους ίππους)
τον Ευξένιππο (*εύξενος*-τον έχοντα φιλικό προς τους ξένους ίππο)
τον Εφιππο (ιππέα)
την-τον Ζευξίππη-ο (τον καλώς ζευγνύοντα τους ίππους)
τον Ηγήσιππο (*ηγέομαι*-τον οδηγούντα τον ίππο)
τον Ηριππίδα (τον έχοντα ήρι*πρωινός, εαρινός, ζωηρός* του ίππου-*ηρανός*)
τον Θέρσιππο (τον έχοντα θερμό αίμα-πύρινο λόγο *θέρος*)
τον Θούδιππο (τον κατέχοντα ροϊκό ίππο-*θούδωρ*)
τον Ικαρομένιππο ( τον κατέχοντα ίππο με το μένος του Ικάρου)
τον Κλειπίδδη (τον έχοντα τη δόξα του ίππου)
τον Κυάνιππο (τον έχοντα κυανούν ίππον)
την Κυδίππη (την έχουσα φημισμένο ίππο-*κύδιμος*)
τον Λεύκιππο, τον Μελάνιππο, τον Μελίσιππο ( τους έχοντες αντίστοιχα λευκό, μαύρο και γλυκύ-ήπιο ίππο)
την Μενίππη (την έχουσα την ανδρεία του ίππου)
τον-την Νίκιππο –η ( αυτόν που καταφέρνει νίκη με τον ίππο του)
την-τον Ξανθίππη-ο (τον έχοντα ξανθόν ίππον)
τον Ονήσιππο (χρήσιμο ίππο)
τον Όρσιππο (τον εξεγερμένο *όρνυμι* ίππο)
τον Πασιππίδα (που κατέχει ίππο, τον οποίο όλοι φροντίζουν)
τον Παύσιππο (που καταπραϋνει την ορμή του ίππου)
την Πυρίππη (την έχουσα έμπυρο ίππο)
τον-την Ρόδιππο-η (τον κατέχοντα κόκκινο ίππο)
τον Σάμιππο (τον κατέχοντα υψηλό *σάμος* ίππο)
τον Σπεύσιππο (τον κατέχοντα σπεύδοντα ίππο *σπεύδε βραδέως*)
τον Ταράξιππο (τον κατέχοντα ίππο που διαταράσσει, χλιμιντρίζει)
τον Φαίνιππο (τον κατέχοντα φωσφόρο ίππο)
τον Φίλιππο (τον φιλικώς διακείμενο προς τους ίππους)
τον-την Χρύσιππο-η (τον κατέχοντα χρυσό ίππο)
τον Ιππαγόρα (που διακηρύσσει τα του ίππου)
τον Ιππάλκιμο (τον κατέχοντα γενναίο-ρωμαλαίο ίππο)
την Ιππαρέτη (που κατέχει την αρετή του ίππου)
την Ιππαρχία (που άρχει των ίππων)
τον Ιππαρχίδη (που διευθύνει τους ίππους)
τον Ίππασο (που ελαύνει το άρμα -*ιππασία*)
τον Ιππημολγό (τον ικανό να ελαύνει τους ίππους την νύχτα)
τον Ιππία (τον φέροντα χαρακτηριστικά του ίππου)
τον Ιπποδάμαντα και την Ιπποδάμεια (που δαμάζουν τους ίππους)
την Ιπποδίκη (που δικάζει τους ίππους)
τον-την Ιππόθοο-η, ομοίως τον Ιπποθόωνα (που κατέχει τον ταχύ ίππο *θέω*)
τους Ιπποκενταύρους (εδώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον ίππο, 2/3 ίππου, 1/3 ανθρώπου)
τον Ιπποκλείδη (τον κατέχοντα την κλείδα – τον εξουσιάζοντα τον ίππο)
τον Ιπποκλή και τον Ίπποκλο (τους κατέχοντες την δόξα του ίππου)
τον Ιπποκορυστή (τον έφιππο πολεμιστή φέροντα περικεφαλαία *κόρυς*)
τον Ιπποκόωνα (τον κατέχοντα τον παρατηρητικό ίππο *κοέω*)
τον-την Ιπποκράτη και τον Ιπποκρατίδα (τους κατέχοντες τους κραταιούς-ισχυρούς ίππους)
τον-την Ιπομέδωνα –ουσα (τον προστατεύοντα-κυβερνώντα τους ίππους *μέδων*)
τον Ιππολοχίδα και τον Ιππόλοχο (τους κατέχοντες έφιππο λόχο)
τον-την Ιππόλυτο –η (αυτόν που λύει-απελευθερώνει τους ίππους)
τον Ιππόμαχο (που μάχεται έφιππος)
τον Ιππομένη (που έχει την ανδρεία του ίππου)
τον Ιππόνικο (που εξασφαλίζει νίκη με τον ίππο του)
τον-την Ιππόνοο –η και τον Ιππονοϊδα (τους έχοντες την αντίληψη του ίππου)
την Ιππονόμη (που κατέχει τους νόμους που απορρέουν από τις αρετές του ίππου)
τον Ιπποσθένη (τον κατέχοντα το σθένος του ίππου)
τον Ιππόστρατο (τον κατέχοντα δύναμη ίση με ένα στρατό εφίππων)
τον Ιπποτάδη, τον Ίππωτο, τον Ιππότη, τον Ιποτίωνα (αυτούς που είναι έμπειροι στην ηνιόχηση ίππων)
τον Ίππυλο (τον φυλάττοντα ή έχοντα πρόσβαση στην πύλη του ίππου)
τον Ιππύν (τον έχοντα τεκνογόνο-γόνιμο ίππο *υιός*)
την Ιππώ και τον Ίππωνα (τους κατέχοντες τις δεξιότητες των ίππων)
τον Ιππώνακτα (τον βασιλέα-άνακτα των ίππων)
Aν επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε την ετυμολογία του λήμματος «ίππος» θα βρεθούμε μπροστά σε ένα πλήθος υποθέσεων για τις ρίζες του. Κατά το λεξικό της Eλληνικής Γλώσσης Liddell-Scott ο αρχικός τύπος είναι ικFος, στα σανσκριτικά asvas, λατινικά equus, γοτθικά ashus κλπ. Στο δε λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής του Σταματάκου παρατίθενται οι σανσκριτικοί τύποι asvah και aspo και διάφοροι άλλοι περσικοί, λατινικοί κλπ. Αναφέρεται όμως ότι ανεξήγητο παραμένει το –ι και το δασύ πνεύμα.
Στα σανσκριτικά asva σημαίνει ίππος
Από τη ρίζα as που σημαίνει έρχομαι-φθάνω ταχέως- διεισδύω, αν το s μετατραπεί σε κ προκύπτει η λατινική λέξη equus. Από το ak της σανσκριτικής προκύπτει επίσης το ικ του δασυνομένου ρήματος ίκω, που σημαίνει επίσης έρχομαι-φθάνω είτε επί τόπου ή επί χρόνου. Ισως το ικ προστιθέμενο στο ουσιαστικό «πους» να συνθέτει τη λέξη ίκπος-ίππος. Στα σανσκριτικά εξ άλλου οι δύο asvin είναι οι δύο έφιπποι θεοί της ιατρικής.
Στο αέτωμα του ιερού του Ασκληπιού στην Επίδαυρο παρουσιάζεται στο κέντρο ο Ασκληπιός, στα δεξιά του ένας Κένταυρος (ίσως ο Ιπποκράτης) και στα αριστερά του μια αμαζόνα (η Ιππολύτη). Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία μας δίνει ο Ευστάθιος (12ος μ.κ.ε. αιώνας) στο βιβλίο του «Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσεια»: «Ιππος, το ζώον ότι παρά το ίπτασθε τοις ποσί λέγεται και δυσί Π γράφεται και δει ο ίππος τω Ηλίω ανάκειται ως ταχυτάτω ταχύτατος. Και ότι και τοις ποταμοίς ωκείωται δια την ωκύτητα ή δια το φίλυδρον του ζώου».
Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψετε να προβώ σε μια αυθαιρεσία, που θα την ονομάσω «αιρετικό στοχασμό». Με απασχόλησε ο κραδασμός από τον καλπασμό του ίππου. Αναρωτήθηκα κατά πόσον αυτός ο κραδασμός δημιουργεί δονήσεις στο περιβάλλον μας και εντός μας, οι οποίες οδηγούν σε ανάταση και αφύπνιση. Οπως επίσης εάν υπάρχει ομοιοκραδασμικότητα ανάμεσα στον καλπασμό και το χλιμίντρισμα του ίππου.
Οταν ο ίππος καλπάζει, η δύναμη με την οποία χτυπά το έδαφος με την οπλή του, αντιστρέφεται και τον εκτινάσσει στον αέρα. Λαμβάνει, λοιπόν, τη γήινη δύναμη, την εκτινάσσει στον αέρα-αιθέρα και από εκεί την παραλαμβάνει εμπλουτισμένη με αιθερικά στοιχεία και την μεταφέρει εκ νέου με δύναμη στη γη. Παρατηρώ επίσης ότι σχηματικά το Ι του ίππου είναι μια κατακόρυφη ευθεία γραμμή, που προφανώς σημαίνει άνοδο από τη γη. Το πρώτο Π παγιώνει αυτήν την άνοδο. Το δεύτερο Π παγιώνει την επαναφορά και την κάθοδο προς τη γη όπου ολοκληρώνεται με το Ο η διαδικασία μετουσίωσης και αμέσως μετά επισφραγίζεται με το συριστικό Σ –κεραυνό του Διός.
Στην ελληνική μυθολογία εξ άλλου ο Πήγασος (μετάβαση * ΠΗ*,εις την γη *ΓΑ*,του κεραυνού της σοφίας *ΣΟΣ*), ο φτερωτός ίππος, όταν χτυπούσε με την οπλή του το έδαφος ανάβλυζαν πηγές – ενεργειακές πηγές, πηγές έμπνευσης, ενόρασης, ενατένισης, που από κάπου αλλού με τα φτερά του τις κόμιζε στη γη.
Ας δούμε τώρα τι μας παρέδωσε ο Πλάτων στον «Φαίδρο». Διαλεγόμενος ο Σωκράτης με το Φαίδρο φέρεται να λέει: «Ομοιάζει ακριβώς η ψυχή με δύναμιν σύμφυτον αποτελουμένην από ζεύγος πτερωτών ίππων και από ηνίοχον. Αλλ’ οι μεν ίπποι και οι ηνίοχοι όλοι των θείων όντων και οι ίδιοι είναι αγαθοί και ευγενούς καταγωγής, των δε άλλων εμψύχων είναι μικτοί (αγαθοί και κακοί κατά την φύσιν) και πρώτον μεν ο ηνίοχος ημών (των άλλων) διευθύνει ζεύγος ίππων αλλ’ ευρίσκει ότι του είναι ο μεν είς ίππος εξαίρετος και από εξαίρετον γένος, ο δε έτερος αντίθετος του πρώτου και από κακόν γένος. Επίπονος, λοιπόν, κατ’ ανάγκην και δύσκολος η ηνιόχησις του ιδικού μας ανθρωπίνου οχήματος».
Στην έρευνα της ηνιόχησης του ανθρωπίνου οχήματός μας, τολμώ να πω ότι εντάσσεται και η παράδοση του Δούρειου ΄Ιππου των Αχαιών για την άλωση της Τροίας. Ο υποτιθέμενος κενός Δούρειος Ίππος ηνιοχείται εκ των έσω από τους ανδρειότερους των Αχαιών, οι οποίοι κατατροπώνουν τον εχθρό με πρωτότυπη και ευφυή στρατηγική.
Εξυμνείται, λοιπόν, εδώ ο θρίαμβος του ίππου.
Ο θρίαμβος της θεϊκής ελλόγου δυνάμεως, της ενυπάρχουσας στο ανθρώπινο όχημά μας.
Ο θρίαμβος της ψυχής.
Συναγόμενο συμπέρασμα: Ο ίππος δεν είναι άλογο!
Ο Δούρειος Ίππος
Ο Δούρειος Ίππος (δούρειος=ξύλινος) στην ελληνική μυθολογία είναι κατασκευή εμπνευσμένη από τον Οδυσσέα, ένα ξύλινο άλογο-κρύπτη. Σκοπός του Οδυσσέα ήταν να παραπλανηθούν οι Τρώες και να το εκλάβουν ως δώρο και ως δείγμα καλής θελήσεως και ειρήνης από τους Αχαιούς. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια κατασκευή που έκρυβε εντός της τους σημαντικότερους αρχαίους Έλληνες ήρωες. Εκείνοι, μετά την είσοδο του ίππου στην Τροία, βγήκαν από αυτόν και άνοιξαν τις πύλες στους υπόλοιπους, προκειμένου να ξεκινήσει η λεηλασία της πόλης. Στις πρώιμες αναπαραστάσεις του 8ου και 7ου π.κ.ε. αιώνα παρουσιάζεται ως πελώρια κατασκευή με σειρά ανοιγμάτων, ενώ ο αριθμός των πολεμιστών που περιελάμβανε ποικίλλει, ανάλογα με την αφήγηση και τον ποιητή.
Η έκφραση Δούρειος Ίππος σήμερα υποδηλώνει είσοδο με τέχνασμα, δόλο και πονηρία.
Οι Αχαιοί προετοιμαζόμενοι για την άλωση της Τροίας ετοιμάζουν το ξύλινο άλογο και χαράζουν επάνω του την επιγραφή Έλληνες, Αθηνά χαριστήριον. Με τον Οδυσσέα επικεφαλής κρύβονται οι γενναιότεροι των Αχαιών και μαζί τους ο κατασκευαστής του αλόγου Επειός. Ο υπόλοιπος στρατός, προκειμένου να πείσει τους Τρώες για την αναχώρησή του βάζει φωτιά στο στρατόπεδο και τις εγκαταστάσεις του, επιβιβάζεται στα πλοία και κρύβεται στην Τένεδο για να μην είναι ορατός από την Τροία. Οι Τρώες πεπεισμένοι από τον κατάσκοπο των Αχαιών Σίνωνα και βλέποντας την επιγραφή, θέλουν να φέρουν το ξόανο εντός των τειχών της πόλης, προκειμένου να αντικαταστήσουν το κλεμμένο από τον Οδυσσέα Παλλάδιο.
Στην απόφαση αντιστέκεται ο Λαοκόων, που γνωρίζει ως μάντης ότι ο ίππος είναι τέχνασμα των Αχαιών και προοιωνίζει τον χαμό της Τροίας. Τον Λαοκόοντα και έναν από τους γιους του καταβροχθίζουν δύο φίδια σταλμένα από τον Απόλλωνα που έρχονται από τη θάλασσα. Κατά άλλη εκδοχή, τα φίδια έστειλε ο θεός Ποσειδώνας. Οι Τρώες διασκεδάζουν, θεωρώντας ότι η πολύχρονη δοκιμασία τελείωσε και πέφτουν σε ύπνο βαθύ. Η μόνη που αντιλαμβάνεται την αλήθεια είναι η Ελένη, η οποία προσπαθεί μάταια να εξαναγκάσει με τρόπο μαγικό τους Αχαιούς να μιλήσουν και να αποκαλυφθούν, μιμούμενη τις φωνές των γυναικών τους. Οι κρυμμένοι Αχαιοί την ώρα που ανέτειλε η Σελήνη βγαίνουν από το άλογο, ανοίγουν τις πύλες για τα στρατεύματα που είχαν κρυφτεί στην Τένεδο και επιδίδονται σε γενοκτονία! Άδικα η Κασσάνδρα, φώναζε πως µέσα στην κοιλιά του ήταν κρυµµένοι Αχαιοί. Κανένας δεν την πίστευε. Κι ένας Τρώας, ο Λαοκόoντας, που ήταν ιερέας του Απόλλωνα, είπε: «Να φοβάστε τους Αχαιούς ακόµη κι αν σας φέρνουν δώρα».
Ο Δούρειος ίππος ως συμβάν ανήκει στον Τρωικό πόλεμο, όπως τον αφηγείται ο Βιργίλιος στο έπος της Αινειάδας. Τα γεγονότα που αφηγείται στην προκειμένη περίπτωση λαμβάνουν τόπον μετά την Ιλιάδα του Ομήρου και πριν την Οδύσσεια και την κύρια αφήγηση της Αινειάδας. Στα έπη Ιλιάς Μικρά και Ιλίου Πέρσις προβάλλεται ως κατασκευαστής του αλόγου ο Επειός, ο γιος του Πανοπέα από τη Φωκίδα, κατόπιν συμβουλής της ίδιας της Αθηνάς. Ο Επειός ασήμαντη πολεμικά προσωπικότητα, δεν αναφέρεται στις μάχες της Ιλιάδας, καθώς κατ’ ομολογία του ίδιου δεν είναι ιδιαίτερα ικανός με το αντικείμενο του πολέμου.
Στην ελληνική παράδοση ο ίππος γενικά κατέχει ιδιαίτερη θέση. Η αγάπη των Ελλήνων διαφαίνεται από τους μυθικούς χρόνους. Πολλοί αρχαίοι ημίθεοι και Βασιλείς διέπρεψαν με ονομαστά άλογα όπως ο Ηρακλής, ή ο Περσέας με τον περίφημο φτερωτό Πήγασο, αλλά και ο Αλέξανδρος με τον ονομαστό Βουκεφάλα, που τον μετέφερε μέχρι την Ινδία. Οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες άρχισαν πρώτοι να παρουσιάζουν τη τέλεια τέχνη τους σμιλεύοντας σε μάρμαρο τέλειους ίππους στολίζοντας τους καλλίτερους ναούς τους, όπως τον Παρθενώνα κι ιερούς χώρους όπως την Ελευσίνα. Σήμερα ακόμη οι ωραιότεροι αδριάντες θεωρούνται εκείνοι των έφιππων που στολίζουν τις κυριότερες πλατείες των πόλεων.
Στη λαϊκή ελληνική συνείδηση ο ίππος έχει συνδεθεί με ιδιαίτερα χαρίσματα αλλά και με πλήθος από δοξασίες. Όπως για παράδειγμα αν χλιμιντρίζει στον ύπνο του το άλογο θα πεθάνει τ΄ αφεντικό του, ή ανάλογα με το χλιμίντρισμα προαναγγέλλει τη μεταβολή του καιρού. Στους ίππους οι Έλληνες δίνουν διάφορες ονομασίες όπως Καράς, Ρούσος, Ψαρρής, Ντορής, Μπάλιος, Μελίσσης που περισσότερο έχουν να κάνουν με το χρώμα του τριχώματος τους. Στα Μεσαιωνικά ποιήματα τα λεγόμενα Ακριτικά, κυριαρχούν τα ονόματα Γρίβας, Μαύρος και Πέπανος. Πολλά επίσης κλέφτικα τραγούδια κάνουν αναφορά σε άλογα με την έννοια του πιστότερου συντρόφου του πολεμιστή που δεν τον εγκαταλείπει ακόμα και τραυματισμένο προτρέποντάς τον μάλιστα να καβαλικέψει και πάλι για να συνεχίσουν. Χαρακτηριστικό το ακόλουθο λυρικό δημοτικό σε απάντηση του κατάκοιτου ήρωα προς τον αγαπημένο του σύντροφο:
-Δεν μπορώ καημένε γρίβα, γιατί μ΄ έχουν λαβωμένο,
στη καρδιά πετυχημένο.
Σύρε σκάψε με τα νύχια, με τ΄ αργυροπέταλά σου,
τράβηξέ με, με τα δόντια, ρίξε με μέσα στο χώμα.
Έπαρε και τ΄ άρματά μου, δώσε τα στα γονικά μου,
Έπαρε και το μαντήλι, το χρυσό μου δακτυλίδι,
να τα δώσεις της καλής μου, να με κλαίει σαν τα βλέπει.
Από τη ρίζα as που σημαίνει έρχομαι-φθάνω ταχέως- διεισδύω, αν το s μετατραπεί σε κ προκύπτει η λατινική λέξη equus. Από το ak της σανσκριτικής προκύπτει επίσης το ικ του δασυνομένου ρήματος ίκω, που σημαίνει επίσης έρχομαι-φθάνω είτε επί τόπου ή επί χρόνου. Ισως το ικ προστιθέμενο στο ουσιαστικό «πους» να συνθέτει τη λέξη ίκπος-ίππος. Στα σανσκριτικά εξ άλλου οι δύο asvin είναι οι δύο έφιπποι θεοί της ιατρικής.
Στο αέτωμα του ιερού του Ασκληπιού στην Επίδαυρο παρουσιάζεται στο κέντρο ο Ασκληπιός, στα δεξιά του ένας Κένταυρος (ίσως ο Ιπποκράτης) και στα αριστερά του μια αμαζόνα (η Ιππολύτη). Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία μας δίνει ο Ευστάθιος (12ος μ.κ.ε. αιώνας) στο βιβλίο του «Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσεια»: «Ιππος, το ζώον ότι παρά το ίπτασθε τοις ποσί λέγεται και δυσί Π γράφεται και δει ο ίππος τω Ηλίω ανάκειται ως ταχυτάτω ταχύτατος. Και ότι και τοις ποταμοίς ωκείωται δια την ωκύτητα ή δια το φίλυδρον του ζώου».
Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψετε να προβώ σε μια αυθαιρεσία, που θα την ονομάσω «αιρετικό στοχασμό». Με απασχόλησε ο κραδασμός από τον καλπασμό του ίππου. Αναρωτήθηκα κατά πόσον αυτός ο κραδασμός δημιουργεί δονήσεις στο περιβάλλον μας και εντός μας, οι οποίες οδηγούν σε ανάταση και αφύπνιση. Οπως επίσης εάν υπάρχει ομοιοκραδασμικότητα ανάμεσα στον καλπασμό και το χλιμίντρισμα του ίππου.
Οταν ο ίππος καλπάζει, η δύναμη με την οποία χτυπά το έδαφος με την οπλή του, αντιστρέφεται και τον εκτινάσσει στον αέρα. Λαμβάνει, λοιπόν, τη γήινη δύναμη, την εκτινάσσει στον αέρα-αιθέρα και από εκεί την παραλαμβάνει εμπλουτισμένη με αιθερικά στοιχεία και την μεταφέρει εκ νέου με δύναμη στη γη. Παρατηρώ επίσης ότι σχηματικά το Ι του ίππου είναι μια κατακόρυφη ευθεία γραμμή, που προφανώς σημαίνει άνοδο από τη γη. Το πρώτο Π παγιώνει αυτήν την άνοδο. Το δεύτερο Π παγιώνει την επαναφορά και την κάθοδο προς τη γη όπου ολοκληρώνεται με το Ο η διαδικασία μετουσίωσης και αμέσως μετά επισφραγίζεται με το συριστικό Σ –κεραυνό του Διός.
Στην ελληνική μυθολογία εξ άλλου ο Πήγασος (μετάβαση * ΠΗ*,εις την γη *ΓΑ*,του κεραυνού της σοφίας *ΣΟΣ*), ο φτερωτός ίππος, όταν χτυπούσε με την οπλή του το έδαφος ανάβλυζαν πηγές – ενεργειακές πηγές, πηγές έμπνευσης, ενόρασης, ενατένισης, που από κάπου αλλού με τα φτερά του τις κόμιζε στη γη.
Ας δούμε τώρα τι μας παρέδωσε ο Πλάτων στον «Φαίδρο». Διαλεγόμενος ο Σωκράτης με το Φαίδρο φέρεται να λέει: «Ομοιάζει ακριβώς η ψυχή με δύναμιν σύμφυτον αποτελουμένην από ζεύγος πτερωτών ίππων και από ηνίοχον. Αλλ’ οι μεν ίπποι και οι ηνίοχοι όλοι των θείων όντων και οι ίδιοι είναι αγαθοί και ευγενούς καταγωγής, των δε άλλων εμψύχων είναι μικτοί (αγαθοί και κακοί κατά την φύσιν) και πρώτον μεν ο ηνίοχος ημών (των άλλων) διευθύνει ζεύγος ίππων αλλ’ ευρίσκει ότι του είναι ο μεν είς ίππος εξαίρετος και από εξαίρετον γένος, ο δε έτερος αντίθετος του πρώτου και από κακόν γένος. Επίπονος, λοιπόν, κατ’ ανάγκην και δύσκολος η ηνιόχησις του ιδικού μας ανθρωπίνου οχήματος».
Στην έρευνα της ηνιόχησης του ανθρωπίνου οχήματός μας, τολμώ να πω ότι εντάσσεται και η παράδοση του Δούρειου ΄Ιππου των Αχαιών για την άλωση της Τροίας. Ο υποτιθέμενος κενός Δούρειος Ίππος ηνιοχείται εκ των έσω από τους ανδρειότερους των Αχαιών, οι οποίοι κατατροπώνουν τον εχθρό με πρωτότυπη και ευφυή στρατηγική.
Εξυμνείται, λοιπόν, εδώ ο θρίαμβος του ίππου.
Ο θρίαμβος της θεϊκής ελλόγου δυνάμεως, της ενυπάρχουσας στο ανθρώπινο όχημά μας.
Ο θρίαμβος της ψυχής.
Συναγόμενο συμπέρασμα: Ο ίππος δεν είναι άλογο!
Ο Δούρειος Ίππος
Ο Δούρειος Ίππος (δούρειος=ξύλινος) στην ελληνική μυθολογία είναι κατασκευή εμπνευσμένη από τον Οδυσσέα, ένα ξύλινο άλογο-κρύπτη. Σκοπός του Οδυσσέα ήταν να παραπλανηθούν οι Τρώες και να το εκλάβουν ως δώρο και ως δείγμα καλής θελήσεως και ειρήνης από τους Αχαιούς. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια κατασκευή που έκρυβε εντός της τους σημαντικότερους αρχαίους Έλληνες ήρωες. Εκείνοι, μετά την είσοδο του ίππου στην Τροία, βγήκαν από αυτόν και άνοιξαν τις πύλες στους υπόλοιπους, προκειμένου να ξεκινήσει η λεηλασία της πόλης. Στις πρώιμες αναπαραστάσεις του 8ου και 7ου π.κ.ε. αιώνα παρουσιάζεται ως πελώρια κατασκευή με σειρά ανοιγμάτων, ενώ ο αριθμός των πολεμιστών που περιελάμβανε ποικίλλει, ανάλογα με την αφήγηση και τον ποιητή.
Η έκφραση Δούρειος Ίππος σήμερα υποδηλώνει είσοδο με τέχνασμα, δόλο και πονηρία.
Οι Αχαιοί προετοιμαζόμενοι για την άλωση της Τροίας ετοιμάζουν το ξύλινο άλογο και χαράζουν επάνω του την επιγραφή Έλληνες, Αθηνά χαριστήριον. Με τον Οδυσσέα επικεφαλής κρύβονται οι γενναιότεροι των Αχαιών και μαζί τους ο κατασκευαστής του αλόγου Επειός. Ο υπόλοιπος στρατός, προκειμένου να πείσει τους Τρώες για την αναχώρησή του βάζει φωτιά στο στρατόπεδο και τις εγκαταστάσεις του, επιβιβάζεται στα πλοία και κρύβεται στην Τένεδο για να μην είναι ορατός από την Τροία. Οι Τρώες πεπεισμένοι από τον κατάσκοπο των Αχαιών Σίνωνα και βλέποντας την επιγραφή, θέλουν να φέρουν το ξόανο εντός των τειχών της πόλης, προκειμένου να αντικαταστήσουν το κλεμμένο από τον Οδυσσέα Παλλάδιο.
Στην απόφαση αντιστέκεται ο Λαοκόων, που γνωρίζει ως μάντης ότι ο ίππος είναι τέχνασμα των Αχαιών και προοιωνίζει τον χαμό της Τροίας. Τον Λαοκόοντα και έναν από τους γιους του καταβροχθίζουν δύο φίδια σταλμένα από τον Απόλλωνα που έρχονται από τη θάλασσα. Κατά άλλη εκδοχή, τα φίδια έστειλε ο θεός Ποσειδώνας. Οι Τρώες διασκεδάζουν, θεωρώντας ότι η πολύχρονη δοκιμασία τελείωσε και πέφτουν σε ύπνο βαθύ. Η μόνη που αντιλαμβάνεται την αλήθεια είναι η Ελένη, η οποία προσπαθεί μάταια να εξαναγκάσει με τρόπο μαγικό τους Αχαιούς να μιλήσουν και να αποκαλυφθούν, μιμούμενη τις φωνές των γυναικών τους. Οι κρυμμένοι Αχαιοί την ώρα που ανέτειλε η Σελήνη βγαίνουν από το άλογο, ανοίγουν τις πύλες για τα στρατεύματα που είχαν κρυφτεί στην Τένεδο και επιδίδονται σε γενοκτονία! Άδικα η Κασσάνδρα, φώναζε πως µέσα στην κοιλιά του ήταν κρυµµένοι Αχαιοί. Κανένας δεν την πίστευε. Κι ένας Τρώας, ο Λαοκόoντας, που ήταν ιερέας του Απόλλωνα, είπε: «Να φοβάστε τους Αχαιούς ακόµη κι αν σας φέρνουν δώρα».
Ο Δούρειος ίππος ως συμβάν ανήκει στον Τρωικό πόλεμο, όπως τον αφηγείται ο Βιργίλιος στο έπος της Αινειάδας. Τα γεγονότα που αφηγείται στην προκειμένη περίπτωση λαμβάνουν τόπον μετά την Ιλιάδα του Ομήρου και πριν την Οδύσσεια και την κύρια αφήγηση της Αινειάδας. Στα έπη Ιλιάς Μικρά και Ιλίου Πέρσις προβάλλεται ως κατασκευαστής του αλόγου ο Επειός, ο γιος του Πανοπέα από τη Φωκίδα, κατόπιν συμβουλής της ίδιας της Αθηνάς. Ο Επειός ασήμαντη πολεμικά προσωπικότητα, δεν αναφέρεται στις μάχες της Ιλιάδας, καθώς κατ’ ομολογία του ίδιου δεν είναι ιδιαίτερα ικανός με το αντικείμενο του πολέμου.
Στην ελληνική παράδοση ο ίππος γενικά κατέχει ιδιαίτερη θέση. Η αγάπη των Ελλήνων διαφαίνεται από τους μυθικούς χρόνους. Πολλοί αρχαίοι ημίθεοι και Βασιλείς διέπρεψαν με ονομαστά άλογα όπως ο Ηρακλής, ή ο Περσέας με τον περίφημο φτερωτό Πήγασο, αλλά και ο Αλέξανδρος με τον ονομαστό Βουκεφάλα, που τον μετέφερε μέχρι την Ινδία. Οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες άρχισαν πρώτοι να παρουσιάζουν τη τέλεια τέχνη τους σμιλεύοντας σε μάρμαρο τέλειους ίππους στολίζοντας τους καλλίτερους ναούς τους, όπως τον Παρθενώνα κι ιερούς χώρους όπως την Ελευσίνα. Σήμερα ακόμη οι ωραιότεροι αδριάντες θεωρούνται εκείνοι των έφιππων που στολίζουν τις κυριότερες πλατείες των πόλεων.
Στη λαϊκή ελληνική συνείδηση ο ίππος έχει συνδεθεί με ιδιαίτερα χαρίσματα αλλά και με πλήθος από δοξασίες. Όπως για παράδειγμα αν χλιμιντρίζει στον ύπνο του το άλογο θα πεθάνει τ΄ αφεντικό του, ή ανάλογα με το χλιμίντρισμα προαναγγέλλει τη μεταβολή του καιρού. Στους ίππους οι Έλληνες δίνουν διάφορες ονομασίες όπως Καράς, Ρούσος, Ψαρρής, Ντορής, Μπάλιος, Μελίσσης που περισσότερο έχουν να κάνουν με το χρώμα του τριχώματος τους. Στα Μεσαιωνικά ποιήματα τα λεγόμενα Ακριτικά, κυριαρχούν τα ονόματα Γρίβας, Μαύρος και Πέπανος. Πολλά επίσης κλέφτικα τραγούδια κάνουν αναφορά σε άλογα με την έννοια του πιστότερου συντρόφου του πολεμιστή που δεν τον εγκαταλείπει ακόμα και τραυματισμένο προτρέποντάς τον μάλιστα να καβαλικέψει και πάλι για να συνεχίσουν. Χαρακτηριστικό το ακόλουθο λυρικό δημοτικό σε απάντηση του κατάκοιτου ήρωα προς τον αγαπημένο του σύντροφο:
-Δεν μπορώ καημένε γρίβα, γιατί μ΄ έχουν λαβωμένο,
στη καρδιά πετυχημένο.
Σύρε σκάψε με τα νύχια, με τ΄ αργυροπέταλά σου,
τράβηξέ με, με τα δόντια, ρίξε με μέσα στο χώμα.
Έπαρε και τ΄ άρματά μου, δώσε τα στα γονικά μου,
Έπαρε και το μαντήλι, το χρυσό μου δακτυλίδι,
να τα δώσεις της καλής μου, να με κλαίει σαν τα βλέπει.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου