H AΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Τι είναι αυτή η περίφημη πνευματική αναζήτηση; Ποιός είναι ο πνευματικός αναζητητής και πως αναζητεί; Είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης η αναζήτηση της χαράς και της ευτυχίας σε συνδυασμό με την αποφυγή του πόνου και της δυστυχίας. Από τη στιγμή όμως που αυτές οι δύο αντίθετες καταστάσεις είναι πλευρές του ίδιου νομίσματος , κάθε προσπάθεια διαχωρισμού τους είναι μάταιη και οδηγεί σε περισσότερη δυστυχία.

Είναι επίσης ίδιο του ανθρώπου η θέληση για νόημα. Όταν οι άνθρωποι νιώθουν ότι η ζωή τους δεν έχει κανένα νόημα , τότε βιώνουν ένα υπαρξιακό κενό, μιά υπαρξιακή απογοήτευση που συνοδεύεται από την αίσθηση της απομόνωσης από τη 'Ζωή' και την 'Πραγματικότητα' στο σύνολό της. Οι πιο πολλοί άνθρωποι για να καλύψουν το εσωτερικό τους κενό καταφεύγουν σε διάφορες αναπληρώσεις. Η θέληση για νόημα γίνεται τότε θέληση για δύναμη ή θέληση για ηδονή. Άλλοι πάλι δραπετεύουν σε όμορφες ανακουφιστικές θεωρίες , που δέχονται παθητικά αν όχι φανατικά. Αργά ή γρήγορα αυτές οι ψευδοαπαντήσεις στο βασικό ερώτημα για νόημα γίνονται αδιέξοδοι, που οδηγούν τον άνθρωπο στην ψυχική νόσο ή την αυτοκαταστροφή.

Ο άνθρωπος , που βρίσκει το θάρρος να αποδεχτεί την επώδυνη κατάσταση του υπαρξιακού ερωτήματος και να το αντιμετωπίσει αυθεντικά, ανυψώνεται πάνω από τους σωματικούς και ψυχικούς παράγοντες που τον καθορίζουν και εισέρχεται στο πνευματικό επίπεδο. Το αληθινό μονοπάτι απελευθέρωσης δεν προσπαθεί να απαλύνει τον πόνο, ούτε υπόσχεται δύναμη και επιτυχία. Αντίθετα , σκάβει αδίστακτα έως τα μύχια της ψυχής για να φέρει στην επιφάνεια το κρυμμένο μυστήριο του ανθρώπου. Ο κόσμος του πνεύματος παρανοήθηκε συχνά σαν ένα αφηρημένο, υπερφυσικό επίπεδο, ξένο αν όχι ανταγωνιστικό προς την καθημερινή εμπειρία. Τίποτα πιο ψευδές.
'Πνευματικότητα' δεν σημαίνει να ασχολείσαι αποκλειστικά με τα πνευματικά θέματα, αφού το πνευματικό και το υλικό δε διαχωρίζονται αυστηρά. Για να αποκτήσεις πνευματικά βιώματα δεν είναι απαραίτητο να ξοδέψεις χρόνια στη μελέτη της θεολογίας, να αναχωρήσεις από τον κόσμο, να κάνεις διανοητικούς ακροβατισμούς , να αναπτύξεις παράξενα χαρίσματα. Ο πνευματικά ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν πάσχει από σοβαροφάνεια, δεν επιζητεί το σεβασμό και ούτε παρουσιάζεται σαν αυθεντία. Αντίθετα, διακρίνεται από τη χαρά, τον παιδικό αυθορμητισμό, την αθωότητα, την αγάπη αλλά και το χιούμορ. Όπως έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ : "Όποτε είμαι χαρούμενος είμαι καλός, όποτε όμως είμαι καλός σπάνια είμαι χαρούμενος".

Οι πραγματικές πνευματικές εμπειρίες μας κάνουν αθωότερους και όχι πολυμαθείς. Τα βαθύτερα προβλήματα δε λύνονται, αλλά διαλύονται σαν το χιόνι κάτω από τις ακτίνες του πνευματικού ήλιου. Kατά το παρελθόν, ο δρόμος προς την φώτιση περνούσε κυρίως μέσα από την άρνηση και την ασκητική. Σήμερα δίνεται έμφαση στην πλήρη αποδοχή της ανθρώπινης υπόστασης και στη μετουσίωση των φαινομενικών εμποδίων σε βοηθήματα. Η δυτική αντίληψη που ήθελε τον άνθρωπο να αντιπαλεύει συνέχεια τη φύση, όχι μόνο τον αποξένωσε από αυτήν, αλλά και από τον ίδιο τον εαυτό του.

Πνευματικότητα είναι μια βαθιά αίσθηση της εσωτερικής ελευθερίας, που στηρίζεται στη συνειδητοποίηση ότι το άτομο είναι ενωμένο και εναρμονισμένο με τη ζωή, με το Θεό ή με οτιδήποτε άλλο μπορεί να είναι αυτή η Αρχή. Είναι η συνειδητοποίηση, ότι αυτή η ένωση υπήρχε ανέκαθεν ,ακόμη κι αν δεν ήταν γνωστή και ότι τίποτε και κανείς στον κόσμο δεν μπορεί να την καταστρέψει.

Ο διακαής πόθος του ανθρώπου για την κατάκτηση της ευτυχίας βρίσκει την απάντησή του στο πνευματικό επίπεδο με τη βίωση της μακαριότητας ή της ευδαιμονίας, που είναι η υπέρβαση της δυαδικότητας. Η κατάσταση της Νιρβάνα, της Μόκσα ή της Φώτισης δεν είναι ασφαλώς όπως ισχυριζόταν ο Φρόιντ μια υποστροφή σε πρωτόγονη ή παιδαριώδη μορφή επίγνωσης. Στη Νιρβάνα εξακολουθούν να υπάρχουν οι επιλογές και οι αποφάσεις , όχι όμως και η αίσθηση της χωριστικότητας ενός 'εγώ που δρα'. Το απελευθερωμένο άτομο δε χάνει την ικανότητά του στο κοινωνικό παιχνίδι , αντίθετα, παίζει πολύ καλύτερα γιατί ξέρει ότι πρόκειται για παιχνίδι ! Μόλις υπερβεί το εγώ ,η συνείδηση δεν κατακλύζεται από πρωτόγονα χαρακτηριστικά, αλλά στη θέση του προβάλει η Ενόραση.

Οι κανόνες αυτογνωσίας είναι τρόποι αφύπνισης της συνείδησης του εαυτού, σαν μια υπόσταση πλατύτερη από αυτό το πολύ περιορισμένο κέντρο που νιώθουμε σαν 'εγώ'. Ο άνθρωπος είναι ένα άνοιγμα μέσα από το οποίο, ολόκληρη η ενέργεια του σύμπαντος συνειδητοποιεί τον εαυτό της.
Αν η ίδια μας η φύση είναι μέρος της μιας και Οικουμενικής Αρχής ,τι νόημα έχει να μιλάμε τότε για μονοπάτια προς την αλήθεια ; Αν είμαι η Αρχή, τότε οποιαδήποτε προσπάθεια να το δεχτώ ή να ξεφύγω από αυτήν με οδηγεί σε φαύλο κύκλο.

Κι όπως λέει ο Λάο Τσε στο Τάο τε Κίνγκ : "Αν το γυρέψεις το χάνεις. Δεν μπορείς να το αγγίξεις. Ούτε να το ξεφορτωθείς.
Εσύ δεν μπορείς να κάνεις τίποτε. Κι αυτό συνεχίζει με το δικό του τρόπο."
Η συνειδητοποίηση της Αλήθειας δεν είναι αποτέλεσμα μηχανικής δραστηριότητας, αλλά γεγονός που απορρέει από την Αυτοενθύμηση. Η δράση έγκειται στην αποκάλυψη της Γνώσης και όχι στην κατάκτησή της. Αυτό που ονομάζουμε Αυτογνωσία, κατά παράδοξο τρόπο, δεν είναι η Γνώση του Πραγματικού Εαυτού, αλλά η μελέτη των οχημάτων και των λειτουργιών του που από άγνοια ταυτίζονται συχνά με την αληθινή μας Υπόσταση. Ο Εαυτός δεν είναι ποτέ το παρατηρούμενο, αλλά η καθαρή παρατήρηση.Το μυστήριο της Ουσίας μας θα παραμείνει πάντα μυστήριο, που μπορεί να βιωθεί, αλλά όχι να περιγραφεί και να αναλυθεί. Η ολική αποστασιοποιημένη αποδοχή αυτού που είμαστε κάθε στιγμή και η εγκατάλειψη της άκαρπης προσπάθειας να γίνουμε κάτι άλλο στο μέλλον, οδηγούν με ασφάλεια και φυσικότητα στην ανακούφιση από την αυτοένταση και στην Απελευθέρωση.Τα διάφορα πνευματικά μονοπάτια συνεπώς, είναι το μέσον, τα 'τεχνάσματα αφύπνισης' από το κοσμικό όνειρο και δεν πρέπει να μετατρέπονται σε μαγικά είδωλα εφησυχασμού και λατρείας.

Όταν μια παράδοση γίνεται όλο και πιο αξιοσέβαστη με το πέρασμα του χρόνου , οι παλιοί δάσκαλοι και οι σοφοί ανυψώνονται σε υπερανθρώπινο επίπεδο κι έτσι το ιδανικό της απελευθέρωσης γίνεται πιο απόμακρο.

Ο πνευματικός δρόμος της καινούργιας εποχής πετάει πάνω από τον εκφυλισμό των μεθόδων απελευθέρωσης σε κοινωνικούς θεσμούς και παίρνει ξανά τη θέση που του αρμόζει σαν κριτική πολιτισμού. Γίνεται μια διαρκής επανάσταση χωρίς ίχνος βίας , που αποκαλύπτει στον άνθρωπο την ουσία, μια και αιώνια, πίσω από την πολυπλοκότητα των μορφών και το παιχνίδι των αντιθέσεων.

Ο πνευματικός δρόμος που ταιριάζει στον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικός.Σχετικά με την επιλογή του πνευματικού δρόμου αφύπνισης ο Castaneda αναφέρει στη διδασκαλία του Δον Χουάν : "Κάθε δρόμος είναι μονάχα ένας δρόμος και δεν είναι ντροπή ούτε για σένα ούτε για τους άλλους να τον εγκαταλείψεις κάποια στιγμή, αν έτσι σου υπαγορεύει η καρδιά σου. Κοίταξε κάθε δρόμο με προσοχή και επιφυλακτικότητα. Δοκίμασέ τον όσες φορές κρίνεις εσύ πως είναι απαραίτητο. Σκέψου και δια λογίσου πάνω σ' αυτόν. Κι ύστερα, θέσε στον εαυτό σου ένα και μόνο ερώτημα: Εχει αυτός ο δρόμος καρδιά; Αν έχει, είναι καλός, αν δεν έχει, είναι άχρηστος".

Μέχρι πρότινος η πνευματική αναζήτηση ήταν αποκλειστικό αντικείμενο ενασχόλησης της μεταφυσικής φιλοσοφίας και των διαφόρων εσωτερικών συστημάτων Ανατολικής κυρίως προέλευσης. Σήμερα υπάρχει εν εξελίξει στη Δύση η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης συστηματικής και εμπειρικά δομημένης γενικής ψυχολογίας, που περιλαμβάνει και τα ύψη της ανθρώπινης φύσης. Το ανθρωπιστικό πρότυπο της ψυχικής υγείας δεν είναι ο μέσος νευρωτικά προσαρμοσμένος άνθρωπος, αλλά ο ολοκληρωμένος, αυτοπραγματωμένος ή εξατομικευμένος άνθρωπος . Ο άνθρωπος αυτός δηλαδή, που έχει ενεργοποιήσει και αναπτύξει όλες τις ικανότητές του σε μέγιστο βαθμό, έχει κατανοήσει και αποδεχτεί τον εαυτό του και έχει εναρμονιστεί με τον κόσμο. Οι νευρώσεις είναι προϊόν απομόνωσης και μη έκφρασης του πραγματικού εαυτού. Κατά τον From, υγιής κοινωνικός τύπος είναι μόνο αυτός της παραγωγικής αγάπης, ο οποίος όμως είναι πολύ σπάνιος και δημιουργείται μέσα από μια διαλεκτική σχέση του ατόμου με την κοινωνία.

Ο Καρλ Γιουνγκ πρώτος αναγνώρισε το όφελος της ψυχολογίας από την Ανατολική φιλοσοφία και γιαυτό κατηγορήθηκε για μυστικισμό και έλλειψη αυστηρά επιστημονικής μεθόδου. Τέτοιου είδους κατηγορίες ωστόσο, στηρίζονται στην άγνοια του πραγματικού χαρακτήρα της Ανατολικής φιλοσοφίας, που δεν πρέπει να συγχέεται με τα Ανατολικά θρησκευτικά συστήματα. Στην πραγματικότητα είναι λάθος να μιλάμε για 'Ανατολική φιλοσοφία' , γιατί σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για φιλοσοφία, όπως εμείς σήμερα την εννοούμε. Ουσιαστικά, δεν είναι ούτε θεωρητική ούτε ακαδημαϊκή. Είναι εμπειρική και πρακτική και πλησιάζει πιο πολύ την ψυχολογία απ'ότι τη φιλοσοφία.

Όπως υποστηρίζει ο Maslow, αυτό που χρειάζεται η επιστήμη σήμερα για να είναι αρωγός στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, είναι η διεύρυνση και η εμβάθυνση της φύσης της, των στόχων και των μεθόδων της. Δε χρειάζεται η επιστήμη να παραιτείται από τα προβλήματα της αγάπης, της δημιουργικότητας, της αξίας, της ομορφιάς, της φαντασίας, της ηθικής και της χαράς, αφήνοντάς τα αυτά ολοκληρωτικά σε 'μη επιστήμονες', σε ποιητές, προφήτες, ιερείς, δραματουργούς και καλλιτέχνες. Οι κλασικές απρόσωπες μέθοδοι δεν αποδίδουν γι αυτή την καινούργια προσωπική επιστήμη. Ο σεβασμός του λογικού και του λεκτικού σαν τη μοναδική γλώσσα της αλήθειας, μας αναστέλλει στην απαραίτητη μελέτη του μη λογικού, του ποιητικού, του μυθικού.
Η επιστήμη δεν πρέπει να αυτοπεριοριστεί σε μετρήσεις και ποσοτικές αναλύσεις. Ένα είδος ποιοτικής γνώσης μπορεί να είναι επιστημονικό αρκεί να εξασφαλίζει δύο προϋποθέσεις: να βασίζεται πάνω στη συστηματική παρατήρηση και να εκφράζεται με ένα συνεκτικό και συνεπές πλέγμα εννοιών που να συνδέουν τα παρατηρούμενα στοιχεία.

Ξεπερνώντας τις παρωπίδες του στενού επιστημονισμού του 19ου αιώνα, η Ανθρωπιστική Ψυχολογία μπορεί να αποτελέσει μια αληθινή επανάσταση, προσφέροντας νέους τρόπους αντίληψης και σκέψης, νέες εικόνες του ανθρώπου και της κοινωνίας, νέες συλλήψεις της ηθικής και των αξιών, νέες κατευθύνσεις για να κινηθεί κανείς. Από την άλλη πλευρά, πολλά ευαίσθητα άτομα, ειδικά καλλιτέχνες, φοβούνται ότι η επιστήμη κηλιδώνει και υποβιβάζει, ότι διαλύει τα πράγματα αντί να τα ενώνει, σκοτώνοντας μάλλον παρά δημιουργώντας. Τίποτα από αυτά δεν είναι απαραίτητο.

Οι νέες αυτές εξελίξεις, προϊόν ωρίμανσης της Δυτικής σκέψης, σε σύμπνοια και όχι ανταγωνισμό με την Ανατολική, μπορούν να προσφέρουν επιτέλους αποτελεσματική ικανοποίηση στον 'ματαιωμένο ιδεαλισμό' πολλών απεγνωσμένων ανθρώπων, ειδικά νέων, σε αναζήτηση νοήματος και κατεύθυνσης. Χρειαζόμαστε μια σύνθεση Ανατολής και Δύσης , επιστήμης και θρησκείας , διάνοιας και διαίσθησης , κεφαλής και καρδιάς. Μόνο αυτή η αρμονία μπορεί να δώσει πνοή στον καινούργιο άνθρωπο, στην καινούργια ανθρωπότητα , που θα έχει τα πόδια γερά ριζωμένα στη γη και τα μάτια στραμμένα στον ουρανό.

 Η μετάβαση στη νέα πνευματική άνθιση δεν είναι δυστυχώς απρόσκοπτη. Στη χώρα που γεννήθηκε και δοξάστηκε η ελεύθερη πνευματική έκφραση, ορισμένοι φανατικοί κύκλοι προσπαθούν να σπείρουν το φόβο με τη συστηματική παραπληροφόρηση. Σκοπός μας, όπως έλεγε ο Πλάτων στην 'Πολιτεία', δεν είναι να φιλονικούμε μαζί τους, αλλά να διαλύσουμε την όποια κακή και παραπλανητική υπόληψη καλλιεργείται για τους σύγχρονους αναζητητές της αλήθειας.
(<< ...να τους δώσεις να καταλάβουν ποιούς εσύ εννοείς 'φιλοσόφους' και να καθορίσεις τον αληθινό τους χαρακτήρα καθώς και το πραγματικό τους έργο δια να μη νομίζουν, ότι μιλάς δι'εκείνους τους φιλοσόφους που φαντάζονται αυτοί ...; . .γιατί πως μπορεί να τα έχει κανείς με έναν άνθρωπο που δεν θέλει ποτέ το κακό η να φθονεί έναν που δεν είναι φθονερός , αλλά άχολος και ήμερος ; ...>>.)

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αν θέλουν να συμβάλλουν στη βελτίωση του πνευματικού και πολιτιστικού μας επιπέδου, δεν πρέπει να παρασύρονται εύκολα από την τακτική του εντυπωσιασμού, αλλά να υιοθετήσουν μια νέα επαγγελματική ηθική, βασισμένη στην αντικειμενική αναζήτηση και προβολή του δημιουργικού και του εποικοδομητικού. Η ιστορία διδάσκει, ότι η παρακμή και η αποσύνθεση ενός πολιτισμού επέρχεται όταν αυτός σκληραίνει υπερβολικά, περιορίζοντας την ελευθερία στη σκέψη και την έκφραση, γεγονός που του απαγορεύει να ανταποκριθεί στην πρόκληση των νέων συνθηκών.

Στις αρχές της τρίτης χιλιετίας ΚΕ, είμαστε μάρτυρες μιας κοσμοϊστορικής μετάλλαξης σε παγκόσμια κλίμακα. Οι αφυπνισμένες πνευματικές δυνάμεις αναγνωρίζοντας την κοινή αποστολή τους, εξέρχονται επιτέλους από το περιθώριο της κοινωνικής ζωής και συνεργάζονται για να φωτίσουν την έξοδο από τη σύγχρονη κρίση.