Η δύναμη να λες αντίο

Μου άρεσε εκείνη η φράση που διάβασα σε μια εργασία πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις: Δε μένεις εκεί όπου δε σε θέλουν.

Είναι από τα λόγια που λειτουργούν μέσα μου σαν έξοδος κινδύνου, σαν σημαιάκι περηφάνιας. Η περηφάνια δεν έχει να κάνει με την ταπείνωση, δεν είναι αντίθετη. Θα έλεγα μάλιστα πως η ταπείνωση, όπως και η σεμνότητα, είναι πάντοτε αξιοπρεπείς. Ταπείνωση μεταξύ άλλων σημαίνει πως σέβομαι βαθιά τα αισθήματα του άλλου, και ακόμη πιο πολύ τα αισθήματά του προς το δικό μου πρόσωπο. Δεν επιτρέπεται να τα αγνοήσω, να τα διαστρέψω, να τα επιβάλω.

Δε μας επιτρέπεται λοιπόν να επιβάλλουμε την παρουσία μας, τη γνώμη μας, τη βοήθειά μας, τη λατρεία μας, αν ο άλλος δεν το θέλει. Ούτε κανένας δικαιούται «να σώσει» κάποιον που αρνείται να σωθεί, και μάλιστα με τον τρόπο που εμείς εννοούμε τη λύτρωσή του. Η υπόθεση της σωτηρίας ή του χαμού του καθενός είναι μια αποκλειστικά δική του υπόθεση, η κορωνίδα της ελευθερίας του. Τέτοιες «με το ζόρι σωτηρίες» επιβάλλουν μονάχα τα δικτατορικά καθεστώτα που ξέρουν το καλό του άλλου, χωρίς να το ξέρει ο ίδιος.

Η αυτόκλητη βοήθεια είναι καταρχήν απορριπτέα. Αν και, όπως θα δούμε παρακάτω, ο λόγος που ένας άνθρωπος δεν εγκαταλείπει με τίποτα έναν άλλο, ο οποίος δυσφορεί κοντά του και θέλει να ξεφύγει, σχεδόν ποτέ δεν είναι για το συμφέρον του άλλου, όπως διατείνεται, ζητώντας συνάμα και εύσημα για την απέραντη καρτερία του. Τέτοιες εξηγήσεις προέρχονται από μια επιπλέον πρόφαση του αλύγιστου εγωισμού μας. Του ακλόνητου μόνο δικού μας συμφέροντος, υλικού ή ψυχολογικού.

Οι άνθρωποι που αδυνατούν να απομακρυνθούν από κάποιον που ζητάει να φύγει, ισχυρίζονται πονεμένα στους άλλους, και στον εαυτό τους τον ίδιο, πως δε φεύγουν από κοντά του, δεν τον εγκαταλείπουν, γιατί τον αγαπούν υπερβολικά. Γιατί είναι βέβαιοι, λένε, ότι εκείνος ή εκείνη, κατά βάθος, δεν επιθυμεί τον αποχωρισμό, ακόμη κι αν το δηλώνει περίτρανα, ακόμη κι αν εξαφανίζεται, ακόμη κι αν καταθέτει αγωγές διαζυγίου. Οι ίδιοι «το ξέρουν καλά» πως δεν το εννοεί, κάτι άλλο του συμβαίνει και θα κάτσουν να το υποστούν από αγάπη. Ισχυρίζονται πως ο άλλος περνάει μια κρίση, κάποιοι τρίτοι τον επηρεάζουν, δεν ξέρει τι λέει. Πως εμφανίστηκε κάποια ψυχολογική διαταραχή, λόγω ηλικίας, και απαγορεύεται να τον αφήσουν μόνο του, ειδικά τώρα που έχει πρόβλημα. Τι να κάνουν… Κάνουν υπομονή. Ανακοινώνουν πως παραμένουν κοντά του θυσιαστικά, «για το καλό του».

Είναι καθαρή υποκρισία τέτοιοι ισχυρισμοί. Οι ευφυείς άνθρωποι οργανώνουν παραληρήματα εξαιρετικά αληθοφανή. Ο κάθε ξένος μπορεί να συγκινηθεί στην αρχή μαζί τους. Είναι τρομερά ικανοί να παραπλανήσουν.

Αδύναμοι ψυχισμοί, εξαρτημένοι ή ναρκισσιστικοί, αν απομείνουν μόνοι θα πέσουν στο εσωτερικό τους κενό που ποτέ υγιώς δεν πλήρωσαν με υγιείς επιλογές ελεύθερες, με όντως προσωπική άποψη και νοήματα ζωής. Έχουν μπει σε ένα γάμο, δεσμό, φιλία, όχι από καθαρή αγάπη, αλλά από εξάρτηση και ταύτιση ώστε να νιώθουν αντανακλαστικά ότι έχουν πρόσωπο, όσο γίνεται σεβαστό και αποδεκτό απ’ τους τρίτους, πρόσωπο που είναι όμως όχι αυθεντικό αλλά βιτρίνα. Στραγγίζουν αίμα από το ταίρι τους και επιβεβαιώνονται ταυτόχρονα από έναν κοινωνικό κύκλο.

Ακόμη κι αν αναγκαστούν να αποστασιοποιηθούν, ο νους τους και ο λογισμός τους μένουν προσκολλημένα στο θέμα τους με εμμονή που κάποτε φτάνει τη μανία, ατέρμονα σχεδιάζουν και φαντασιώνονται επιχειρήσεις εκδίκησης.

Ο πυρετός του νου είναι δημιουργικότατος και ευρηματικότατος σε σενάρια που όμως δεν έχουν βάση. Σε εμπλοκές και συνθέσεις απίστευτες, ενώ η πραγματικότητα απλώνεται μπροστά τους απλή, ολοφάνερη, κραυγαλέα για κάθε ψύχραιμο τρίτο.

Οι σχέσεις αληθινής ένωσης είναι εκείνες που διατηρούν το φυσικό δικαίωμα ανά πάσα στιγμή να διαλυθούν. Εκείνες που επιτρέπουν στο κάθε μέρος, ανά πάσα στιγμή, να αλλάξει γνώμη. Οι σχέσεις είναι μόνο εν ελευθερία. Είτε για φιλία πρόκειται, είτε για ειδύλλιο, είτε για γάμο. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι διακριτικές. Είναι μονάχα από έμπνευση της αγάπης και της εκτίμησης, της κοινής χαράς τού να είμαστε μαζί. Έτσι γεννιούνται, αλλά κι έτσι συνεχίζουν να πορεύονται.