Το μυστήριο των πραγματικών Χόμπιτ

Το 2003 ένα μυστηριώδες μικροσκοπικό ανθρωποειδές ανακαλύφθηκε στο νησί Φλόρες της Ινδονησίας.

Οι επιστήμονες το ονόμασαν Homo floresiensis αλλά είναι ευρέως γνωστό ως Χόμπιτ (από τη φυλή του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών).

Τίποτα παρόμοιο δεν είχε ανακαλυφθεί ξανά. Με ύψος 1,10 και πιθανό βάρος 25 κιλά, οι αρχαιολόγοι αρχικά θεώρησαν ότι επρόκειτο για υπολείμματα μικρού παιδιού. Δεν ήταν όμως.
Και το πιο αξιοπερίεργο απ’ όλα είναι ότι το κρανίο του είναι υπερβολικά μικρό, όχι μεγαλύτερο από αυτό ενός σημερινού χιμπαντζή.

(Στο κέντρο, το μικροσκοπικό κρανίο του Homo floresiensis – από τη συνέντευξη Τύπου όπου ανακοινώθηκε η ανακάλυψή του το 2004)

Ο Άνθρωπος του Φλόρες πιθανότατα έζησε για περίπου 100.000 χρόνια και εξαφανίστηκε δια παντός 15-18.000 χρόνια πριν, γεγονός που τον καθιστά το πιο πρόσφατο άλλο ανθρώπινο είδος που έζησε στη γη ταυτόχρονα με το δικό μας. Είναι όμως ένα διαφορετικό ανθρώπινο είδος ή όχι;
Ένα ερώτημα που διχάζει τους επιστήμονες όλα αυτά τα χρόνια. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι ένας homo sapiens με κάποια μορφή νανισμού. Άλλοι ισχυρίζονται ότι το μικροσκοπικό του μέγεθος οφείλεται σε κάποια γενετική διαταραχή, όπως η μικροκεφαλία ή το σύνδρομο Down.
Μια άλλη θεωρία λέει ότι ο Homo floresiensis αποτελεί ένα ξεχωριστό είδος το οποίο εξελίχθηκε στο Φλόρες μέσω του νησιωτικού νανισμού – ενός εξελικτικού φαινομένου που κάνει τα είδη που εξελίσσονται σε απομονωμένα νησιά να μικραίνουν σε μέγεθος για να προσαρμοστούν στους περιορισμένους πόρους του φυσικού περιβάλλοντός τους (αντίστοιχα στο νησί έζησε ένα ελέφαντας – «νάνος», πρόγονος του σημερινού ελέφαντα).



Πολλές και διάφορες μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί για να αναλυθούν τα υπολείμματα και να λυθεί το μυστήριο των πραγματικών Χόμπιτ. Όμως σύμφωνα με τον παλαιοπαθολόγο Antoine Balzeau, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας, πολλοί ερευνητές βασίζουν τα συμπεράσματά τους σε χαμηλής ανάλυσης δεδομένα που δεν είναι αντιπροσωπευτικά καθώς δεν αποτυπώνουν σημαντικές ανατομικές λεπτομέρειες.

Ψάχνοντας ο ίδιος απαντήσεις, μαζί με τον συνάδελφό του Philippe Charlier του πανεπιστημίου Paris Decartes, μελέτησαν εικόνες υψηλής ανάλυσης από το μοναδικό ολόκληρο κρανίο που έχει βρεθεί στο Φλόρες, γνωστό ως Liang Bua 1 (LB1), για να προσδιορίσουν το πάχος και τη σύστασή του σε διάφορα σημεία, καθώς ακόμα και μικρές αποκλίσεις μπορεί να είναι καθοριστικές για να συμπεράνει κανείς σε ποιο είδος ανήκει ο Homo floresiensis. Η ανάλυση ήταν 25 φορές υψηλότερη από προηγούμενες μελέτες.


«Τίποτα δεν μπορεί να εξηγήσει το παράξενο σχήμα του κρανίου αυτού του ανθρωποειδούς. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ίδιο με ένα σύγχρονο ανθρώπινο κρανίο, ακόμα και με παθολογικές διαταραχές»σημειώνει ο ίδιος στο BBC.

Εν ολίγοις, η νέα αυτή μελέτη που δημοσιεύεται στο Journal of Human Evolution συμπεραίνει πως το εν λόγω κρανίο δεν αντιστοιχεί σε κανέναν γνωστό έως τώρα σύγχρονο ανθρώπινο πληθυσμό. Βασικό στοιχείο που οδήγησε τους Γάλλους ερευνητές σε αυτό το συμπέρασμα είναι το γεγονός ότι το Χόμπιτ δεν έχει σαγόνι, ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του είδους μας. Ο Balzeau μάλιστα επισημαίνει πως μοιάζει περισσότερο με τον Homo erectus, που θεωρείται προγενέστερος ημών, και πιθανώς να είναι μετεξέλιξή του.

Στον αντίποδα, ο Αμερικανός Robert Eckhardt του πανεπιστημίου Penn State θεωρεί ανεπαρκή τη νέα μελέτη των Γάλλων συναδέλφων του. «Από τη στιγμή που μπορούμε να εξετάσουμε ένα μόνο κρανίο, εφόσον δεν υπάρχει κανένα άλλο ολόκληρο, δεν μπορούμε και να εξάγουμε καθοριστικά συμπεράσματα, διότι δεν ξέρουμε πώς ήταν τα κρανιά των υπολοίπων 11-12 που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή. Πώς μπορείς να ορίσεις ένα είδος από ένα μόνο κρανίο» διερωτάται.


(Η σπηλιά Liang Bua στο νησί Φλόρες της Ινδονησίας, όπου ανακαλύφθηκε το Χόμπιτ)

Εν τω μεταξύ, μια άλλη ομάδα Γερμανών και Αμερικανών ειδικών, οι οποίοι εφάρμοσαν την τεχνική της τρισδιάστατης μορφομετρίας για να συγκρίνουν το κρανίο LB1 με πολλά απολιθώματα ανθρώπινων κρανίων, καθώς και με μεγάλο αριθμό κρανίων σύγχρονων ανθρώπων με μικροκεφαλία και άλλες διαταραχές, εντόπισαν ελάχιστες και επιφανειακές ομοιότητες. Τα αποτελέσματά τους, τα οποία δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση PLoS OΝΕ, συγκλίνουν υπέρ της θεωρίας που θέλει τον Homo floresiensis να αποτελεί ξεχωριστό ανθρώπινο είδος.

«Οι πρόσφατες μελέτες μπορεί να δίνουν νέα στοιχεία, αλλά προς το παρόν δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα σε ποιο είδος ανήκει το Χόμπιτ» σημειώνει από πλευράς του ο Chris Stringer από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.

Και κάπως έτσι το μυστήριο των πραγματικών Χόμπιτ παραμένει, προκαλώντας τους επιστήμονες να βρουν ακόμα πιο αξιόπιστα εργαλεία για να το λύσουν.