Γιατί γινόμαστε εύκολα θύματα;

Ο Πύργος του Άιφελ βρίσκεται στη Γαλλία. Σωστό ή λάθος; Οι περισσότεροι από εμάς μπορούν με ταχύτητα να απαντήσουν σε αυτή την ερώτηση με βάση τις γενικές τους γνώσεις. Εάν απεναντίας κάποιος διατύπωνε την πρόταση, “Η κυψέλη είναι ένα κτίριο στη Νέα Ζηλανδία”, πόσοι από εμάς θα καταλήγαμε εύκολα σε μία απάντηση εάν δεν είχαμε πρώτα επισκεφθεί τη χώρα ή παρακολουθήσει κάποιο ντοκιμαντέρ; Η διαίσθηση θα έπαιρνε τον κύριο λόγο.

Μέχρι να φτάσουμε στη γνώση για κάθε απάντηση που μας ζητείται, εμπιστευόμαστε τη διαίσθησή μας. Με διαφορετικά λόγια, στηριζόμαστε στο ένστικτο μας, σε ένα είδος αληθοφάνειας όπως το αποκαλεί ο Stephen Colbert, και όχι σε γνώσεις που αποκτάμε από τα βιβλία που διαβάζουμε. Μία ομάδα γνωστικών ψυχολόγων προχώρησε σε αυτή ακριβώς τη μελέτη. Θέλησε να εξετάσει πώς τείνουμε να πιστεύουμε γεγονότα που ποτέ δεν συνέβησαν και γιατί πολλοί μορφωμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν ανακριβείς πληροφορίες για να αποφασίσουν πότε πρέπει να πιστέψουν σε κάτι ή όχι.

Για παράδειγμα, σε μία έρευνα του πανεπιστημίου του Michigan, η πλειοψηφία των ανθρώπων θεωρούσε ότι μία πρόταση ήταν αληθής όταν ήταν γραμμένη σε υψηλή αντίθεση χρωμάτων, (οι λέξεις είχαν μπλε χρώμα σε λευκό φόντο), και όχι σε χαμηλή αντίθεση, όταν δηλαδή οι λέξεις είχαν κίτρινο χρώμα σε λευκό φόντο. Παρόλο που η αντίθεση στα χρώματα δεν είχε καμία σχέση με την εγκυρότητα της θέσης μπορούσε να προκαταβάλει την απάντηση πολλών ανθρώπων.

Οι ζωηρές διαφορές στα χρώματα είχαν τη δύναμη να δημιουργήσουν ένα πλέγμα αληθοφάνειας γύρω από μία πρόταση, δεδομένου ότι ήταν ευκολότερο να διαβαστούν απ? ότι οι απόψεις που ήταν γραμμένε με κίτρινο χρώμα. Αυτό σημαίνει πως η εύκολη ανάγνωση και επεξεργασία δημιουργεί μία εξίσου εύκολη παραδοχή πως αυτό που διαβάζουμε εκείνη τη στιγμή είναι και αξιόπιστο. Μας αρέσει ο τρόπος που είναι γραμμένο οπότε θεωρούμε ότι είναι και αληθές.

Μία φωτογραφία… χίλιες εσφαλμένες λέξεις

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, εκείνο που αποδείχθηκε είναι πως η εύκολη επεξεργασία μας κάνει να πιστεύουμε πως οι πληροφορίες που λαμβάνουμε, είναι αξιόπιστες, αληθινές και οικείες. Η αίσθηση της οικειότητας σηματοδοτεί κάτι που μπορούμε να εμπιστευτούμε, ενώ οι πληροφορίες που είναι δύσκολο να επεξεργαστούν, επισημαίνουν κίνδυνο. Η απόδειξη αυτού έρχεται από μία ακόμη μελέτη. Ψυχολόγοι από τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία, εστίασαν τις ερευνητικές τους μεθόδους γύρω από το πώς ονόματα και φωτογραφίες μπορεί να μας επηρεάσουν ως προς τις αναμνήσεις μας και τις αντιλήψεις που έχουμε για τους άλλους.

Μία “πειραγμένη” φωτογραφία είναι ικανή να ανασύρει μνήμες που δεν υπήρξαν ποτέ

Δεδομένου ότι μία φωτογραφία είναι η καταγραφή πραγματικών γεγονότων, διαπιστώθηκε μπορεί να μας επηρεάσει έμμεσα με τέτοιο τρόπο που να μας ωθήσει να θυμηθούμε ένα γεγονός παρότι δεν έχει συμβεί ποτέ. Για παράδειγμα, όταν μία ομάδα ανθρώπων είδε στα πλαίσια της έρευνας, μια αλλοιωμένη φωτογραφία του Μπαράκ Ομπάμα να ανταλλάσσει χειραψία με τον πρώην πρόεδρο του Ιράν, Αχμαντινετζάντ Μαχμούντ, είπε πως πραγματικά θυμόταν το συμβάν παρόλο που ήταν ψευδές. Οι φωτογραφίες έχουν τη δύναμη να μας παγιδεύσουν ακόμη και στην προσπάθεια μας να ανασύρουμε αναμνήσεις από την παιδική μας ηλικία.

Με παρόμοιο τρόπο, οι άνθρωποι που είδαν μία παραποιημένη φωτογραφία από τα παιδικά τους χρόνια, ανακάλεσαν μία ψεύτικη εμπειρία, όπως μία βόλτα με αερόστατο με τον ίδιο εκφραστικό τρόπο που θα περιέγραφαν ένα αληθινό βίωμα. Μία φωτογραφία ασκεί τόσο μεγάλη επιρροή επάνω μας που μπορεί να μας κάνει μέχρι και να αλλάξουμε την άποψη μας για κάτι.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με το πανεπιστήμιο Βικτόρια του Ουέλινγκτον, όταν οι άνθρωποι διάβαζαν μία δήλωση όπως, ότι “Τα Macadamia καρύδια ανήκουν στην ίδια εξελικτική οικογένεια με τα ροδάκινα” και η θέση αυτή συνοδευόταν από μία φωτογραφία με τίτλο “Ένα μπολ με macadamia καρύδια”, αυξάνονταν οι πιθανότητες να πιστέψουν ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι αληθινός.

Ένα εύκολο όνομα… σε βιαστικές κρίσεις

Οι φωτογραφίες περιείχαν αληθοφάνεια, είχαν τη δύναμη να πείσουν το κοινό που τις έβλεπε, αλλά ένα φωτογραφικό υλικό δεν είναι το μόνο με βάση τους επιστήμονες, που μπορεί να επηρεάσει την κρίση των ανθρώπων. Η προφορά μίας λέξης όσο κι αν φαίνεται παράξενο, επηρεάζει κατά πολύ τις αντιλήψεις μας για προϊόντα και διάφορες δραστηριότητες.

Ένα εύκολο όνομα είναι συνώνυμο της αξιοπιστίας

Όπως αποδεικνύεται, είναι στην ανθρώπινη φύση να προτιμάμε πράγματα που είναι ευκολότερο να προφέρουμε. Για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι το τρενάκι στο λούνα παρκ (roller coaster), που ονομάζεται “Ohanzee” είναι λιγότερο επικίνδυνο από εκείνο που ονομάζεται “Tsiischili”, ή ότι το “Magnalroxate” είναι πιο ασφαλές προσθετικό τροφίμων από το “Hnegripitrom”.

Η προφορά είναι ένα στοιχείο που επεκτείνεται ως προς την επιρροή που ασκεί, και στην καθημερινότητα, σύμφωνα με τους ειδικούς. Τείνουμε να δίνουμε περισσότερες ψήφους σε ονόματα που μένουν στη μνήμη μας γιατί τα θεωρούμε περισσότερο οικεία, ασφαλή και λιγότερο ριψοκίνδυνα, σε μία δουλειά, ένα εύκολο όνομα θα μπορούσε να μετρήσει ευνοϊκά στην αξιολόγηση ενός βιογραφικού.

Μπορεί να μας φαίνεται αδύνατο έως ακατόρθωτο αλλά πολλές από τις προκαταλήψεις μας συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με βιαστικές εντυπώσεις στις οποίες καταλήγουμε. Η διαίσθηση δεν μπορεί να μας κατευθύνει στην αλήθεια από μόνη της. Ιδιαίτερα ένα εύκολο όνομα ή μία εντυπωσιακή φωτογραφία… Πόσοι από εμάς είχαμε παρατηρήσει αλήθεια, τέτοια σύνδεση;