Η Ανεκτίμητη Αξία των Συμπτωμάτων

Τα συμπτώματα, ψυχικά και ψυχοσωματικά, μας μεταφέρουν πολύτιμα μηνύματα για το τι είμαστε. Μας λένε πότε κάνουμε κάτι που δεν συμβαδίζει με τις προδιαγραφές μας, μας ωθούν να γίνουμε πιο συνειδητοί για να τα ξεπεράσουμε και, επιπλέον, είναι ο τρόπος που έχει η φύση να μας πει ότι για κάθε παρερμηνεία υπάρχει και το αντίστοιχο τίμημα.
Όσοι έχουν ταλαιπωρηθεί ψυχικά ή ψυχοσωματικά στη ζωή τους, είναι πιθανό κάποια στιγμή να έκαναν την εξής σκέψη: μακάρι το σύμπτωμα (το άγχος, η κατάθλιψη, ο φόβος, τα αισθήματα κατωτερότητας, η ντροπή, οι ενοχές, κ.ά) να εμφανιζόταν νωρίτερα, ή με μεγαλύτερη ένταση, για να το λάμβανα σοβαρά υπόψη μου και να έκανα κάτι γι’ αυτό. Όσο πιο νωρίς λάβουμε σοβαρά υπόψη μας το μήνυμα που μας στέλνουν τα συμπτώματα, τόσο γρηγορότερα μπορούμε να ανακόψουμε τη διαδικασία ανατροφοδότησής τους και τόσο πιο εύκολο είναι να απαλλαγούμε από αυτά. Δυστυχώς όμως, συνήθως τα λαμβάνουμε υπόψη μας όταν το υπόβαθρο που είναι υπεύθυνο για την εμφάνισή τους έχει δυναμώσει αρκετά και τα συμπτώματα έχουν γίνει πια λίγο-πολύ ανυπόφορα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το υπόβαθρο των συμπτωμάτων είναι οι αντανακλαστικές συναισθηματικές αντιδράσεις του οργανισμού (άγχος, φόβος, θυμός, θλίψη, ή οτιδήποτε άλλο) σε κάποια συγκεκριμένα ερεθίσματα. Τα ερεθίσματα αυτά μπορεί να είναι καταστάσεις, άνθρωποι, ή ακόμα και σκέψεις που κάνουμε. Η σχέση μεταξύ των ερεθισμάτων και της αντίδρασης του οργανισμού μας θρέφεται όσο δεν την αναγνωρίζουμε ως ένα μοτίβο που αναπτύχθηκε όσο ήμασταν ασυνείδητοι – μπορεί να ξεκίνησε από τότε που ήμασταν μικρά παιδιά, όταν ο φόβος ή το άγχος μάς ώθησε να βγάλουμε κάποια λανθασμένα συμπεράσματα για ορισμένες καταστάσεις που βιώσαμε.
Όσο θρέφουμε αυτή τη σχέση μεταξύ ερεθισμάτων και αντίδρασης, τόσο δυσκολότερη γίνεται η απαλλαγή από τα συμπτώματα. Και οι περισσότεροι από εμάς δεν είμαστε διατεθειμένοι να υποστούμε μια τόσο ριζική αλλαγή σε επίπεδο αυτοαντίληψης και κοσμοθεωρίας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μαθαίνουμε από μικροί την αξία των συμπτωμάτων, να μπορούμε να τα αναγνωρίζουμε ως πολύτιμα μηνύματα του οργανισμού μας, που μας λέει ότι κάπου έχουμε κάνει λάθος στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, τον εαυτό μας ή τους άλλους.

Δυστυχώς όμως, δεν εκπαιδευόμαστε από κανέναν σ’ αυτή τη διαδικασία και αναπτύσσουμε τα αντίθετα αντανακλαστικά: τα συμπτώματά μας μάς κάνουν να νιώθουμε περισσότερο αδύναμοι, κατώτεροι, μας προκαλούν περαιτέρω ενοχικές σκέψεις και θυμό, κατηγορούμε την τύχη μας, τη ζωή, τους γονείς μας ή τον τρόπο που μεγαλώσαμε. Προσπαθούμε με διάφορους τρόπους να μειώσουμε την αξία τους και την επιρροή τους στη ζωή μας, αλλά αυτό μάς βυθίζει πιο πολύ στην ασυνειδησία, ενώ παράλληλα τα συμπτώματα αυξάνονται και παίρνουν διάφορες μορφές, συνήθως πλέον ψυχοσωματικές.

Όποιος εστιάζει την προσοχή του στα συμπτώματα και θέλει να απαλλαγεί από αυτά χωρίς να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, δεν έχει κατανοήσει καλά πώς λειτουργεί αυτό το σύστημα που ονομάζουμε πραγματικότητα. Το να θέλουμε να απαλλαγούμε από κάτι που μας χαλάει την εικόνα (εμφανισιακά ή συμπεριφορικά), ή που κάνει την καθημερινότητά μας δυσλειτουργική, είναι μια προσέγγιση πολύ επιφανειακή και γι’ αυτό αναποτελεσματική.

Βλέπουμε το σύμπτωμα και λέμε “γιατί μου έτυχε αυτό;” ή “δεν μπορώ να ζήσω έτσι”, και δεν βλέπουμε ότι αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Από κάτω υπάρχει ένα τεράστιο υπόβαθρο που αποτελείται από παρερμηνείες, αυθαίρετα συμπεράσματα, συσσωρευμένα συναισθήματα, αντανακλαστικές αντιδράσεις και μια αλυσίδα που τα δένει όλα αυτά τόσο σφιχτά, δημιουργώντας ένα σύμπλεγμα που εκ πρώτης όψεως μοιάζει άτρωτο. Το τρωτό του σημείο όμως είναι ότι υπάρχει επειδή εμείς του δώσαμε υπόσταση, εμείς το θρέψαμε, το θρέφουμε και το συντηρούμε. Με άλλα λόγια, εξαρτάται από εμάς. Αν αφαιρέσουμε την ταυτότητά μας από αυτό, αν δεν εντοπίζουμε πια τον εαυτό μας μέσα του, δεν μπορεί να επιβιώσει, με τον ίδιο τρόπο που το ψέμα χάνει τη δύναμή του μόλις του αφαιρέσεις το μανδύα της αλήθειας.