Ο χρυσός, ο Αριστοτέλης και τα μυστικά της αλχημείας

Μια γοητευτική ιστορία που ακροβατεί στα όρια της ιστορικής αλήθειας και στα περιθώρια της μυστικιστικής παραφιλολογίας.

Από τους αρχαίους Έλληνες και Άραβες φιλόσοφους μέχρι τους διανοητές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, από τον Παράκελσο και τον Μπέηκον, μέχρι τον Μέγα Αλβέρτο και τον ΝταΒίντσι, από τον Γκεμπέρ (ή Τζαμπίρ) μέχρι τον Νίκολας Φλάμελ και τον Φουλκανέλι, αναρίθμητοι ερευνητές που συχνά καλύπτονται από αδιαπέραστα πέπλα μυστηρίου, αφιέρωσαν χρόνια ολόκληρα μελετών που μια ολόκληρη μυθολογία τους αποδίδει και απίστευτα αποτελέσματα.
Ολόκληρο το Αλχημικό Όραμα μάλλον συγκεντρώνεται κωδικά σε μία λέξη: Μεταστοιχείωση.
Η Μεταστοιχείωση δεν ήταν απλά ένα θέμα που απασχόλησε μόνο τους
μυστικιστές και τους μελετητές της Αλχημείας. Ο ίδιος ο Νεύτωνας παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του πεπεισμένος για την δυνατότητα της Μεταστοιχείωσης. Το ίδιο και ο φημισμένος γάλλος φιλόσοφος, ο Ντεκάρτ, αλλά και ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Λάιμπνιτς, το ίδιο και ο Μπλέηζ Πασκάλ. Ακόμη και ο Ρόμπερτ Μπόυλ, που το βιβλίο του The Sceptical Chymist είχε δώσει ένα αποφασιστικό πλήγμα ενάντια σε κάθε σοβαρή πίστη περί Αλχημείας (απ’ όπου κατάγεται και ο συχνός σκεπτικισμός πολλών σύγχρονων επιστημόνων), παρ’ όλα αυτά παρέμεινε βέβαιος μέχρι το τέλος ότι η Μεταστοιχείωση ήταν δυνατόν να επιτευχθεί.

Γιατί όλοι αυτοί οι αφοσιωμένοι μελετητές και όλοι αυτοί οι επιστήμονες ήταν πεπεισμένοι πως ήταν δυνατόν να μεταστοιχειωθούν τα μέταλλα σε χρυσό; Η ιδέα είναι πολύ αρχαία – και μοιάζει να απαντά σε πολύ βαθιές ανθρώπινες προσδοκίες. Έφτασε στην Μεσαιωνική Ευρώπη από τους Άραβες. Όταν εισέβαλαν στην Αίγυπτο, την οποία ονόμαζαν Khem, τον 7ο αιώνα μ.Χ., οι Άραβες ανακάλυψαν ότι οι Αιγύπτιοι γνώριζαν μοναδικά μυστικά στην Τέχνη του Χρυσού. Ονόμασαν την επεξεργασία του Χρυσού Al-Kimiya, που σημαίνει «η τέχνη της χώρας του Khem» κι έτσι γεννήθηκε η λέξη Αλχημεία, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη. Μια άλλη άποψη, εξίσου σοβαρή, υποστηρίζει πως η λέξη κατάγεται από την ελληνική Χυμός, (και η σωστή ορθογραφία της είναι Αλχυμεία) με το αραβικό πρόθεμα Αλ- που προστέθηκε από τους Άραβες. Φυσικά, είναι φανερό πως η Αλχημεία υπήρξε τουλάχιστον ο πρόγονος της Χημείας.
Στην μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, οι Άραβες ανακάλυψαν όλα τα γραπτά των Ελλήνων φιλοσόφων – και ειδικά αυτά του Αριστοτέλη, του πρώτου μεγάλου επιστήμονα. Αντέγραψαν τα χειρόγραφα και τα μετέφρασαν στα αραβικά και διαδόθηκαν σε όλη την Αραβία (γι’ αυτό και διασώθηκαν τα έργα, αφού τα ξαναπήραμε μετά από τους Άραβες). Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι ο υλικός κόσμος είχε φτιαχτεί από την Πρωταρχική Ύλη, η οποία δεν είχε καμία από τις φυσικές ιδιότητες, αλλά στην οποία μπορούσαν να αποτυπωθούν όλων των ειδών οι διαφορετικές μορφές. Η Μορφή, δεν ήταν απλά το φυσικό σχήμα, αλλά κάθε συγκεκριμένη ιδιότητα ενός σώματος ή μιάς ουσίας. Ανάμεσα τους υπήρχαν τέσσερις Ποιότητες: η Υγρασία και η Ξηρότητα, η Θερμότητα και η Ψυχρότητα.
Αυτές οι Ποιότητες δημιουργούσαν τέσσερα Στοιχεία ή Απλές Ουσίες: την Φωτιά, που είναι θερμή και ξηρή, τον Αέρα (π.χ. τον Ατμό) που είναι θερμός και υγρός, το Νερό που είναι ψυχρό και υγρό, και την Γη που είναι ψυχρή και ξηρή. Απ’ αυτήν την εικόνα των πραγμάτων, ήταν πια πολύ εύκολο να εξελιχθεί η ιδέα ότι κάθε ουσία ήταν μια σύνθεση και των τεσσάρων Στοιχείων, με διαφορετικές αναλογίες. Πάρτε για παράδειγμα ένα κομμάτι χλωρό ξύλο που το θερμαίνουμε πάνω από τη φωτιά. Πρώτα εμφανίζεται το νερό σε σταγόνες στην άκρη του ξύλου, έπειτα ξεφεύγει ο αέρας σε μορφή ατμού, έπειτα το ξύλο καίγεται βγάζοντας φωτιά, και τελικά μένει η στάχτη, ή η γη. Άρα, για να μετατρέψεις μιά ουσία σε μιά άλλη, είναι απλά απαραίτητο να αλλάξεις τις αναλογίες των Στοιχείων που περιέχονται σ’ αυτήν, προσθέτοντας ή αφαιρώντας.

Απ’ αυτό το σημείο, το πράγμα δεν ήθελε και πολύ για να εξελιχθεί στην ιδέα της Μεταστοιχείωσης.
Όταν οι Άραβες αντίκρισαν τις εντυπωσιακές ικανότητες των Αιγυπτίων μεταλλουργών, που γνώριζαν πώς να χρωματίζουν ευτελή μέταλλα κάνοντας τα να δείχνουν σαν χρυσός, οι Άραβες φυσικά υπέθεσαν ότι το μυστικό τους βασιζόταν στην πρακτική εφαρμογή των θεωριών του Αριστοτέλη. Για εκατοντάδες χρόνια οι Άραβες πειραματίζονταν στα εργαστήρια τους. Έκαναν πολλές σημαντικές χημικές ανακαλύψεις και έφτασαν στο σημείο να εφεύρουν το μεγαλύτερο μέρος του χημικού εξοπλισμού που χρησιμοποιείται στα εργαστήρια μέχρι και σήμερα. Αλλά δεν είναι γνωστό αν ανακάλυψαν την μεταστοιχείωση των βασικών μετάλλων σε χρυσό, έτσι μπορούμε να υποθέσουμε πως απέτυχαν.
Παρ’ όλα αυτά, ένας από τους πρώτους Άραβες φιλοσόφους, ο Τζαμπίρ Ιμπν Χαγιάν, έφτασε σε μια σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη της Αλχημικής θεωρίας. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε τον καπνό που παράγεται από την φωτιά ως «γήινο» και τον τοποθετούσε ως συμμετρικά αντίθετο από τον «υγρό» ατμό που παράγεται όταν βράζει το νερό. Οι πέτρες και τα ορυκτά που δεν φανέρωναν κάποια αλλαγή από την φωτιά, υποθετικά αποτελούνταν κατά βάση απ’ αυτόν τον «γήινο» καπνό, ενώ τα μέταλλα – που υγροποιούνταν με την φωτιά – σχηματίζονταν από τον «υγρό» ατμό. Ο Τζαμπίρ πρότεινε ότι ο ατμός που παράγεται από το βραστό νερό ήταν ένα ενδιάμεσο στάδιο κατά την μεταμόρφωση του νερού σε αέρα. Ο ατμός μπορούσε να μεταμορφωθεί σε ένα υλικό που ο Τζαμπίρ ονόμασε «Ερμή» – «Μercury», στα αγγλικά διατηρεί ακόμη την ονομασία του, αφού φυσικά μιλάμε για τον «Υδράργυρο» – αν και δεν ήταν ακριβώς το γνωστό μας μέταλλο, αλλά μιά ιδεώδη ουσία που συνδύαζε τις Ποιότητες της Λαμπρότητας και της Υγρότητας. Αναλόγως, ο «γήινος» καπνός ήταν Γη στην διαδικασία της μεταμόρφωσης σε Αέρα, και μπορούσε να μεταμορφωθεί σε «Θείον» (Θειάφι), μια ουσία που συνδύαζε τις Ποιότητες της Γης και της Καύσης. Τα διάφορα μέταλλα και ορυκτά, σχηματίζονταν μέσα στη γη από συνδυασμούς Υδραργύρου και Θείου.
Ο Τζαμπίρ, γνωστός και ως Γκεμπέρ,(που δίκαια μπορεί να ονομαστεί ως ένας από τους πατέρες της Αλχημείας), πειραματίστηκε επίσης για να δει τί θα γινόταν αν έκανε απόσταξη μια ποικιλία από οργανικά υλικά, δηλαδή από ουσίες που προέρχονται από ζωντανά όντα. Σε κάθε περίπτωση, λάμβανε τελικά: α) ένα «υγρό», το οποίο αναγνώριζε ως Νερό, αφού ήταν Ψυχρό και Υγρό, β) ένα «έλαιο», που αφού ήταν Θερμό και Υγρό, έπρεπε να είναι Αέρας, γ) μιά χρωματιστή ουσία – μιά βαφή – που καιγόταν, που υπέθεσε πως πρέπει να είναι το Στοιχείο της Φωτιάς, δ) και ένα ξηρό μαύρο υπόλοιπο – ένα κατακάθι – που το θεώρησε ως το Στοιχείο της Γης. Έτσι, είχε απομονώσει τα τέσσερα Στοιχεία του Αριστοτέλη.
Έπειτα, βάλθηκε να εξαγνίσει αυτά τα Στοιχεία και να απομονώσει κάθε Ποιότητα. Με την απόσταξη νερού 700 φορές –όπως γράφει ο ίδιος– έλαβε μια λαμπερή λευκή ουσία, που κρυσταλλοποιούταν σαν αλάτι. Αυτό, είπε, είναι η εξαγνισμένη ποιότητα της Ψυχρότητας. Υπέθεσε πως θα μπορούσε να παράγει αγνή Υγρασία από το «έλαιο» του, αγνή Ξηρότητα από την «γη» του, και αγνή Θερμότητα από την «βαφή» του. Την τελευταία, την περιγράφει ως μια διαφανή ουσία, λαμπερή, ακτινοβόλα και κόκκινη. Αυτή ήταν η ουσία που οι Ευρωπαίοι Αλχημιστές την ονόμασαν «Φιλοσοφική Λίθο». Και είναι κυριολεκτικά άπειρες οι θαυμαστές ιδιότητες που της αποδίδονται, ενώ η αναζήτηση της έφτασε και στο σημείο να περάσει στο πεδίο του συμβολικού.
Η Φιλοσοφία των Ελλήνων επέστρεψε πάλι στην Ευρώπη, μαζί με όλες τις προσθήκες που της είχαν κάνει οι Άραβες, όταν έληξε η Μουσουλμανική κυριαρχία στο Τολέδο της Κεντρικής Ισπανίας, κατά το τέλος του 11ου αιώνα μ.Χ. Και οι Χριστιανοί λόγιοι μπορούσαν πλέον να μεταφράσουν τα Αραβικά χειρόγραφα που βρέθηκαν στην μεγάλη βιβλιοθήκη του Τολέδο. Αμέσως μετά, όπως ήταν φυσικό (μιας και τα Αλχημιστικά χειρόγραφα αφθονούσαν στη βιβλιοθήκη) πολλοί Ευρωπαίοι άρχισαν να πειραματίζονται με την Αλχημεία. Ανάμεσα τους, ένας μεγάλος φιλόσοφος και άνθρωπος της Εκκλησίας (αργότερα ανακηρύχθηκε άγιος) που έγινε γνωστός με το όνομα «Μέγας Αλβέρτος» (Albertus Magnus) πασίγνωστος για την ευρυμάθεια και την σοφία του, για τον οποίο φημολογούνταν πως είχε ξεκλειδώσει όλα τα μυστικά της Αλχημείας, έγινε τελικά το πρότυπο του Σοφού Αλχημιστή, που άλλαξε τόσα πρόσωπα και ιστορίες μέσα στους αιώνες.
Δυο άλλες σημαντικές φιγούρες που συνέβαλλαν εξίσου σημαντικά στην δημιουργία αυτής της ιδεατής θαυμαστής εικόνας του Αλχημιστή (δυστυχώς μετά τον θάνατο τους), ήταν ο σοφός μοναχός και δόκτορας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Ρότζερ Μπέηκον, και ο Φίλιππος Αυρήλιος Θεόφραστος Μπομπάστους Φον Χόχενχάϊμ, γνωστός σε όλους με το όνομα Παράκελσος. (Ο ίδιος είχε δώσει στον εαυτό του αυτό το όνομα, υποστηρίζοντας κυνικά πως ήταν μεγαλύτερος από τον Κέλσο, τον συγγραφέα του 1ου αιώνα μ.Χ. που μέχρι τότε θεωρούνταν ως η μεγαλύτερη αυθεντία στα ιατρικά θέματα).
Ήταν ο Παράκελσος –που έγραφε σε μια εκπληκτική ανάμιξη λατινικών, γερμανικών και λέξεων δικής του επινόησης– που πήρε την αραβική λέξη για την μαύρη βαφή ματιών, «Αl-Kohl», και την έδωσε στο οινόπνευμα, που φέρει το όνομα «Αλκόολ» (Alcohol) από τότε. Από το ελληνικό «Αλκαίος» δημιούργησε τον όρο «Αλκαλικός», ενώ από το γερμανικό «Αll-Geist» (Παν-Πνεύμα) κατέληξε στον ιδιόμορφο όρο «Alkahest» προτείνοντας ένα υποθετικό συμπαντικό διαλυτικό υγρό που μπορούσε να μεταμορφώσει όλα τα σώματα στην Πρωταρχική Ύλη τους. Και από την θεωρία του Τζαμπίρ για το Στοιχειακό Θείο και Υδράργυρο, ο Παράκελσος ανέπτυξε μια σειρά αλχημικών αρχών που αποκαλύπτουν ένα είδος εμπνευσμένης κατανόησης της Φυσικής του 20ου αιώνα!

Η απίστευτη επιρροή του Παράκελσου σε αμέτρητους διανοητές, ερευνητές και μελετητές αποδείχθηκε το ικανό ερέθισμα για την εξέλιξη της σύγχρονης «Χημείας». Αλλά, η ατέρμονη αναζήτηση για την Φιλοσοφική Λίθο και για το Ελιξίριο της Ζωής, είχε μόλις αρχίσει…
Δυο μέρες μετά τα Χριστούγεννα του 1666, ένας απρόσκλητος ξένος επισκέφθηκε τον Γιόχαν Φρίντριχ Σβάϊτσερ, φυσιοδίφη και γιατρό του Πρίγκιπα της Οράνγκης. Ήταν «…μια σκληρή φυσιογνωμία, με μακρύ πρόσωπο, μαύρα μακριά μαλλιά, χωρίς γένια, περίπου σαραντατριών ή σαρανταπέντε χρονών, και (όπως μάντεψα) είχε γεννηθεί στην Βόρεια Ολλανδία…». Είναι ξεκάθαρο ότι ο Σβάϊτσερ –συγγραφέας δύο ανεκτίμητων βιβλίων που ασχολούνται με βοτανολογικά και ιατρικά θέματα– ήταν ένας πολύ προσεκτικός και αντικειμενικός παρατηρητής. Έπειτα από έναν τυπικό διάλογο, ο ξένος ρώτησε τον Σβάϊτσερ αν θα αναγνώριζε την Φιλοσοφική Λίθο όταν την έβλεπε. Η ερώτηση ήταν απροσδόκητη όσο και εκπληκτική. Η Φιλοσοφική Λίθος ήταν το όνειρο και ο σκοπός των Αλχημιστών –η θρυλική ουσία που μπορούσε να μεταστοιχειώσει όλα τα μέταλλα σε χρυσάφι, να θεραπεύσει όλες τις αρρώστιες και να παρέχει συνεχή αναζωογόνηση και μακροζωία. Ο ξένος έβγαλε από την τσέπη του ένα μικρό κουτί από ελεφαντόδοντο, το άνοιξε και εμφάνισε μπροστά στα έκπληκτα μάτια του συνομιλητή του «τρεις μικρούς σβώλους, στο μέγεθος καρυδιού, που ήταν διαφανείς και έλαμπαν με αποχρώσεις του κόκκινου…», (θυμηθείτε την «αγνή Θερμότητα» του Τζαμπίρ). «Αυτά», είπε ο ξένος, «είναι φτιαγμένα από την ουσία που τόσοι άνθρωποι έχουν αναζητήσει τόσο πολύ…»
Ο Σβάϊτσερ πήρε στα χέρια του ένα κομμάτι και ικέτευσε τον ξένο να του το δώσει. Ο ξένος αρνήθηκε να του δώσει έστω και ένα κομμάτι αν δεν τον έκρινε πρώτα άξιο για κάτι τέτοιο, αλλά ο Σβάϊτσερ κατάφερε κρυφά να αφαιρέσει μια φλούδα με το νύχι του. Τελικά, ο ξένος φεύγει αλλά υπόσχεται να επιστρέψει σε μια εβδομάδα για να κρίνει αν ο Σβάϊτσερ θα είναι άξιος για να του αποκαλύψει το μυστικό. Η ιστορία συνεχίζεται με τον Σβάϊτσερ να πέφτει με τα μούτρα στα πειράματα με το κλεμμένο κομματάκι, νύχτα και μέρα, φυσικά μην πιστεύοντας πως ο ξένος θα ξαναγυρίσει. Αποτυχαίνει σε όλα.
Στο τέλος όμως, ο ξένος επιστρέφει και τελικά αναγκάζει τον Σβάϊτσερ να παραδεχθεί ότι είχε κλέψει το κομματάκι, αλλά και να του περιγράψει βήμα προς βήμα τις διαδικασίες των αποτυχημένων πειραμάτων του με αυτό. Ο ξένος του λέει:

«Με όλα αυτά, τώρα ίσως κατανοήσεις πως ο άνθρωπος, ακόμη κι αν βρεθεί μπροστά στην πιο απόκρυφη και σημαντική αλήθεια, του είναι αδύνατον να την αξιοποιήσει αν δεν έχει κατακτήσει τις προδιαγραφές που χρειάζονται για κάτι τέτοιο…».Και τού αποκαλύπτει σε ποια σημεία της διαδικασίας και σε ποιες λεπτομέρειες έκανε λάθος, δίνοντας του τις πληροφορίες που του έλειπαν για να παρασκευάσει την Φιλοσοφική Λίθο… Ο ξένος είναι αθάνατος και πάνσοφος και ανήκει σε μια αλυσίδα ανθρώπων που γνωρίζουν το μυστικό και είναι αθάνατοι και πάνσοφοι, στην οποία τελικά συμμετέχει και ο Σβάϊτσερ, με μόνη προϋπόθεση να ανακαλύψει έναν ακόμη άξιο άνθρωπο για να του μεταδώσει το μυστικό, όπως κάνουν και όλοι οι άλλοι…
Αυτή η ιστορία, η οποία φέρεται ως η πρωταρχική αυτής της παράδοξης μυθολογίας, αργότερα εμφανίζεται σε χίλιες παραλλαγές, με χίλιους διαφορετικούς πρωταγωνιστές (συνήθως θρυλικούς αλχημιστές, μάγους ή σοφούς) και πυροδοτεί όλη την γνωστή μυθολογία στους αναγνώστες του αποκρυφισμού. Έτσι, εμφανίζεται η ιδέα της ομάδας ή της αδελφότητας που από κάποιους ονομάστηκε «Αόρατο Κολέγιο» (πάντα ένας ξένος που εμφανίζεται από το πουθενά και αποκαλύπτει στον υποψήφιο ένα τρομερό μυστικό και τον μυεί σε μια μυστική οργάνωση πέρα από τον Χώρο και τον Χρόνο).

Λίγο αργότερα, η γνώση αυτών των μυστικών αποδίδεται στην εξίσου αινιγματική αδελφότητα των Ροδόσταυρων (που ο θρυλικός ιδρυτής της, ο Κρίστιαν Ρόζενκρόϋτς, ο «Χριστιανός Ροδόσταυρος», διδάσκεται στην Αραβία και επιστρέφει από το μυητικό του ταξίδι μέσω Τολέδο και διδάσκει με την σειρά του τα μυστικά στους Αδελφούς του Ρόδου και του Σταυρού, που παραμένουν άγνωστοι, αθάνατοι και «αόρατοι»).
Έτσι, η ιστορία είναι ένα επαναλαμβανόμενο στερεότυπο: ο άνθρωπος της γνώσης που ερευνά, ο ξένος που εμφανίζεται, τα λάθη, το τρομερό μυστικό, το μυητικό ταξίδι, η συμμετοχή σε μια υπεράνθρωπη αδελφότητα, η διδασκαλία στους επόμενους.

Κάποια στιγμή μάλιστα, ο αθάνατος ξένος αποκτά και ένα συγκεκριμένο όνομα που τον ακολουθεί στις περισσότερες παραλλαγές της ιστορίας: ο Κόμης του Σαιν-Ζερμαίν. Ένα είδος αθάνατου «Χαϊλάντερ» (θυμάστε την ταινία;) του 17ου αιώνα, απροσδιόριστης ηλικίας εκατοντάδων ετών, που γνωρίζει τα μυστικά της Αλχημείας: τη Φιλοσοφική Λίθο και τη Μεταστοιχείωση των μετάλλων σε χρυσό, το Ελιξίριο της Ζωής που τον καθιστά αθάνατο και αιώνια νέο, την πανάκεια των ασθενειών, την σοφία των αρχαίων, ακόμη και γνώσεις τεχνολογίας.
Ο Κόμης του Σαίν-Ζερμαίν, κατά την γνώμη μου μάλλον είναι η πιό γοητευτική και θρυλική φιγούρα στα παρασκήνια αμέτρητων ιστοριών: Δανδής, αριστοκράτης και όμορφος, πάμπλουτος, θαυματοποιός, προφήτης και ξιφομάχος, αθάνατος και σοφός, ταξιδευτής και ρομαντικός, χιουμορίστας και απόμακρος. Μια θολή σκιά που έρχεται από το πουθενά και πάντα εξαφανίζεται μυστηριωδώς, ικανός να παρουσιάζεται σε πολλά μέρη ταυτόχρονα αλλά και να πυροδοτεί θρύλους στο πέρασμα του.Σημαντικό γεγονός στην εξέλιξη της Αλχημιστικής θεματολογίας υπήρξε η εμφάνιση ενός πολύ αινιγματικού βιβλίου: το Mutus Liber (Το Βουβό Βιβλίο).
Αποτελούταν μονάχα από εικόνες, παράξενες συμβολιστικές γκραβούρες που κωδικοποιούσαν ολόκληρη την Ερμητική Φιλοσοφία. Οι αγωνιώδεις προσπάθειες για την αποκρυπτογράφηση του από τους μυστικιστές, καθώς και οι απόκρυφες πληροφορίες που του αποδίδονταν, συνδυασμένες με την ανάγκη απόκρυψης πληροφοριών λόγω των διώξεων που είχαν υποστεί πολλοί Αλχημιστές, οδήγησε σε έναν ολόκληρο κυκεώνα συμβολισμών και αλληγορικών εικόνων, που κρυπτογραφούσαν το Αλχημικό Έργο. Όπως έλεγαν και οι Κινέζοι: Μιά εικόνα μπορεί να πει όσα δεν μπορούν χίλιες λέξεις.
Δεν θα είναι υπερβολή αν λέγαμε πως οι κωδικοποιημένες συμβολιστικές γκραβούρες των Αλχημιστών, ήταν ο πρόδρομος του Συμβολισμού στις εικαστικές τέχνες – κι αν μάλιστα πάρουμε όλες τις προεκτάσεις που πυροδότησαν, δεν θ’ αργήσουμε να φτάσουμε στον Φρόυντ και στον Γιούνγκ, γιατί όχι και στους Υπερεαλιστές. (Διάφορες δοξασίες του αρχαίου κόσμου, κυρίως αυτές των Γνωστικών, έπαιξαν επίσης το σημαντικό ρόλο τους).
Ένας πολύ σημαντικός άνθρωπος της γνώσης, ο μεγάλος σοφός, Αλχημιστής, λόγιος, επιστήμονας και εφευρέτης Ρόμπερτ Φλούντ, εισήγαγε με όλες τις γνωστές λεπτομέρειες (που φτάνουν μέχρι την σύγχρονη Θεωρία του Χάους) την ιδέα του Μικρόκοσμου και του Μακρόκοσμου. Αυτό, με λίγα λόγια σήμαινε πως ότι ισχύει σ’ ένα πεδίο, μπορεί να ισχύει με τον ίδιο ακριβώς στερεότυπο τρόπο και σε ένα άλλο τελείως διαφορετικό πεδίο. Μέσα από αυτήν την θεώρηση των πραγμάτων, η φιλοσοφία της Αλχημείας πέρασε στα πεδία του καθαρού μυστικισμού.

Η Μεταστοιχείωση των Μετάλλων σε Χρυσό, δεν ήταν πια απλά μία πειραματική διεργασία στο εργαστήριο, αλλά υπονοούσε την ίδια την Μεταστοιχείωση του Ανθρώπου σε Πνεύμα.

Η Φιλοσοφική Λίθος ήταν το ίδιο το Άγιο Δισκοπότηρο, το μυστικό Γκράαλ των ιπποτών του Αρθούρου. Όλη η χημεία διέπονταν από νόμους που ίσχυαν και για την ανθρώπινη ψυχή. Ο ξένος που έρχεται από το πουθενά και αποκαλύπτει τα μυστικά, έγινε ο Μεσσίας, ο ίδιος ο Θεός «που έρχεται σαν κλέφτης μέσα στην νύχτα» για να ξεσκεπάσει τα πάντα.
Η Αλχημεία δεν ήταν παρά ο μόνος λεπτομερής λειτουργικός συμβολισμός: ό,τι ίσχυε στο εργαστήριο και κωδικοποιούνταν για να μην διαρρεύσει το μυστικό σε λάθος χέρια, ίσχυε με τον ίδιο τρόπο στην περιπέτεια της εξέλιξης του ανθρώπινου πνεύματος. Ο απόλυτος εξαγνισμός της Φύσης και του Ανθρώπου. Η δύναμη που μπορούσε να αποκτήσει ο σοφός πάνω στα φαινόμενα, στα φυσικά και στα ψυχικά φαινόμενα. Η Αλχημεία ήταν πια η υπέρτατη γνώση, που μπορούσε να ξεκλειδώσει κάθε γνώση…