Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 ήταν η κοινωνική επανάσταση που κατάργησε την απόλυτη μοναρχία στην Γαλλία γκρεμίζοντας το φεουδαρχικό σύστημα και αντικαθιστώντας το με το δημοκρατικό, θέτοντας παράλληλα, τις βάσεις για τη δημιουργία του σύγχρονου κοινοβουλευτικού αστικού κράτους και ώθησε ταυτόχρονα, σε αναδιοργάνωση την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η Γαλλική Επανάσταση ενέπνευσε τους λαούς όλης της Ευρώπης να παλέψουν ενάντια στην εκμετάλλευση και την απολυταρχική μοναρχία, αποτελώντας το έναυσμα για τον ξεσηκωμό στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα...
Το άτυπο ξεκίνημα της Επανάστασης έλαβε χώρα μερικές εβδομάδες νωρίτερα, με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Επειδή οι περισσότεροι εκπρόσωποι του κλήρου και των ευγενών αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης αποφάσισαν να προχωρήσουν μόνοι τους και ανακήρυξαν τη συνέλευση των τάξεων Εθνική Συντακτική Συνέλευση, την οποία όμως ο Λουδοβίκος δεν αναγνώρισε. Το καλοκαίρι του 1789 μια κοινωνική επανάσταση ξέσπασε στην Γαλλία, απότοκος ενός ευρύτερου επαναστατικού κινήματος που συγκλόνιζε την Ευρώπη και τις Ευρωπαϊκές κτήσεις στον Νέο Κόσμο.
Αρχικά, το κίνημα εκδηλώθηκε στις Βρετανικές κτήσεις στη Βόρεια Αμερική το 1776 και προκάλεσε σοβαρές αμφισβητήσεις της νομιμότητας και ανοιχτές επαναστάσεις σε Αγγλία και Ιρλανδία το 1782 - 1783. Στη Γαλλία εντούτοις, η επανάσταση συνδέθηκε με ριζοσπαστικές, ιδεολογικές και πολιτικές τάσεις. Κατά την ορθόδοξη άποψη που ήταν η κυρίαρχη μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, η επανάσταση οργανώθηκε από την ανερχόμενη αστική τάξη (Bourgeoisie), η οποία εμπνευσμένη από τα κηρύγματα των Διαφωτιστών και με κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», θέλησε να βελτιώσει την υπάρχουσα μοναρχία μετατρέποντάς την σε συνταγματική και όχι να την καταργήσει.
Στην πορεία όμως, η μοναρχία καταργήθηκε και μετά από περιόδους τρομοκρατίας αλλά και οργάνωσης δίκαιου κράτους, η νεοσύστατη Δημοκρατία καταλύθηκε από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Στην πορεία όμως, η μοναρχία καταργήθηκε και μετά από περιόδους τρομοκρατίας αλλά και οργάνωσης δίκαιου κράτους, η νεοσύστατη Δημοκρατία καταλύθηκε από την δικτατορία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα αποκεφαλίστηκαν στην γκιλοτίνα.
Στη νεώτερη εποχή, και ειδικά γύρω από τον εορτασμό των 200 ετών της Επανάστασης, αναπτύχθηκε μια "αναθεωρητική" ιστοριογραφία (κυρίως από Αγγλοσάξωνες συγγραφείς) που αμφισβητεί τον κοινωνικό, ταξικό και οικονομικό χαρακτήρα της. Για παράδειγμα, ο A. Gobban, στο έργο του "Ο μύθος της Γαλλικής Επανάστασης", θεωρεί ότι δεν υπήρξε μια επανάσταση αλλά μάλλον πολλές: Μια επανάσταση των γραφειοκρατών εναντίον των διοικητικών δομών του Παλαιού Καθεστώτος, των ιδιοκτητών αγροτικής γης και των αστών καταναλωτών εναντίον της αγροτικής μεταρρύθμισης, των πόλεων εναντίον της επαρχίας και της επαρχίας εναντίον των πόλεων.
Αυτά τα αντιφατικά και συχνά αλληλοεπικαλυπτόμενα κινήματα δεν παρήγαγαν κάποιο σημαντικό κοινωνικό μετασχηματισμό ούτε σημαντικό «εκσυγχρονισμό», ούτε καν πολιτικές αλλαγές διαρκείας. Μετά από την αναταραχή, το τοπίο της πολιτικής και της κοινωνίας στη Γαλλία ήταν το 1815 περίπου ίδιο όπως και το 1789. Την ίδια εποχή, η αγροτική οικονομία παρουσιάζει μέγιστη κρίση. Η έλλειψη δημητριακών εξαιτίας των δύο συναπτών σιτοδειών του 1787 - 1788 συνεπιφέρει την αύξηση της τιμής του σίτου και την επιβάρυνση του βιοτικού επιπέδου των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων.
Η μείωση της ζητήσεως των βιομηχανικών προϊόντων από τις μάζες οδηγεί στο κλείσιμο των εργοστασίων και των βιοτεχνιών και κατ' επέκταση στην ανεργία . Έτσι, η Γαλλική επανάσταση ξεκίνησε ουσιαστικά δύο χρόνια πριν την επίσημη έναρξη των συγκρούσεων στο Παρίσι το καλοκαίρι του 1789. Για ν' αποφευχθούν η χρεοκοπία και οι κοινωνικές αναταραχές έγιναν απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Η αύξηση των κρατικών εσόδων θα γινόταν με την άμεση επιβολή φόρων απ' τους φορολογούμενους. Έτσι, τον Μάϊο του 1789 συγκλήθηκε η συνέλευση των Γενικών Τάξεων με ίση εκπροσώπηση, μια συνέλευση βουλευτών που ο βασιλιάς συγκαλούσε κατά την κρίση του.
Ευγενείς και κλήρος όντες θιγμένοι και δυσαρεστημένοι έναντι των ευνοουμένων του βασιλιά κηρύσσουν επανάσταση κατά της απόλυτης μοναρχίας. Οι προνομιούχες τάξεις επιθυμούν τα φεουδαλικά τους προνόμια και συνάμα επιζητούν περιορισμό της απολυταρχίας. Όλα αυτά όμως ενισχύουν τη θέση των αστών που θέλουν την προκήρυξη συντάγματος για κατοχύρωση των πολιτικών τους δικαιωμάτων ανάλογων της οικονομικής ισχύς τους. Πρωτεργάτης της επανάστασης ήταν η ανερχόμενη (18ος αιώνας) αστική τάξη αποτελούμενη από εμπόρους, τραπεζίτες, υπαλλήλους, βιομηχάνους και επιχειρηματίες.
Οι εκπρόσωποι της Τρίτης τάξης αποφάσισαν να προχωρήσουν μόνοι τους στην ανακήρυξη της συνελεύσεως των Τάξεων σε Εθνική Συντακτική Συνέλευση. Από τις πρώτες πράξεις της εθνικής συνελεύσεως ήταν η διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, που ψηφίστηκε στις 26 Αυγούστου 1789, ηχώ της ανάλογης διακηρύξεως των Αμερικανών επαναστατών του 1776 που απευθυνόταν όχι μόνο στους Γάλλους αλλά και σ' όλους τους λαούς του κόσμου. Η Γαλλική επανάσταση σήμανε την κοινωνική μετάλλαξη από τη φεουδαρχική στην αστική κοινωνία, η μοναρχία έπεσε και δημιουργήθηκε η δημοκρατία.
Η ανερχόμενη και δυνατή οικονομικά αστική τάξη ανέλαβε πολιτική δύναμη απ' τους ευγενείς. Η Εθνοσυνέλευση με τις δικτατορικές της εξουσίες κυβερνά για τη Γαλλία για τα επόμενα δύο χρόνια 1790 - 1791 ως το μοναδικό κυρίαρχο σώμα. Ένα είδος άτυπης εξουσίας στο Παρίσι και τις επαρχιακές πόλεις, οι λεγόμενες πολιτικές λέσχες με σημαντικότερη αυτή των Ιακωβίνων ασκούσαν πίεση στις αρχές, ήλεγχαν τους δημόσιους άνδρες και επιτίθεντο εναντίων των αριστοκρατών. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία στο όνομα της λαϊκής κυριαρχίας και βουλήσεως θορύβησαν μονάρχες, ευγενείς και κλήρο.
Τόσο ο περιορισμός της βασιλικής εξουσίας, η κατάργηση των φεουδαλικών προνομίων, η διακήρυξη των δικαιωμάτων όσο και η εθνικοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας έστρεψαν εναντίον της επαναστάσεως όλους τους εκπροσώπους της εξουσίας στη μοναρχοκρατούμενη και αριστοκρατούμενη Ευρώπη. Τον Ιούνη του 1793, η Συμβατική Συνέλευση ψήφισε το σύνταγμα της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας, που θα ίσχυε με την πρώτη περίοδο ειρήνης. Σε αντιδιαστολή, η αντιεπαναστατική συσπείρωση των Ευρωπαίων ηγεμόνων προκάλεσε ρήξη στο εσωτερικό της Γαλλίας.
Εκδηλώθηκαν φιλοβασιλικές εξεγέρσεις και η κρίση θ' αντιμετωπιζόταν με την σύσταση της επιτροπής ''Κοινής Σωτηρίας'' με επικεφαλής από το 1793 ως τον Ιούλη του 1794 τον Ροβεσπιέρο. Με την πάροδο της επανάστασης, ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ' και η βασίλισσα γυναίκα του Μαρία Αντουανέτα αποκεφαλίστηκαν το 1793 στην Γκιλοτίνα. Η Επανάσταση στη Γαλλία δεν έφερε στον λαό την επιθυμητή ελευθερία και τελείωσε με την Τρομοκρατία του Ροβεσπιέρου, ο οποίος αποκεφαλίστηκε το 1794 εξαιτίας της βιαιότητας των μέτρων του σε όσους θεωρήθηκαν ύποπτοι για την υπονόμευση της επανάστασης στο εσωτερικό.
Στην συνέχεια, την εξουσία ανέλαβε το Διευθυντήριο. Η Συμβατική Συνέλευση που ελεγχόταν από τους μετριοπαθείς προχώρησε στην ψήφιση νέου συντάγματος πιο δημοκρατικού από το προηγούμενο τον Αύγουστο του 1795. Η Νομοθετική εξουσία κατανεμήθηκε στη Βουλή και την Γερουσία, ενώ την εκτελεστική ανέλαβε το Διευθυντήριο με 5 μέλη. Αυτό προσπάθησε ν' αποκαταστήσει την εσωτερική ηρεμία στην Γαλλία, ενώ ταυτόχρονα βρισκόταν σ' εμπόλεμη κατάσταση με όλη σχεδόν την Ευρώπη. Αμέσως μετά την εξουσία ανέλαβε ο Ναπολέων ο Βοναπάρτης που έγινε Αυτοκράτορας των Γάλλων το 1804.
Ο Γάλλος Αυτοκράτορας πλησίασε την πραγματοποίηση της πολιτικής ενώσεως της Ηπειρωτικής Ευρώπης όσο κανείς άλλος. Σε διάστημα 15 ετών ο Βοναπάρτης προκάλεσε αλλαγές στις διεθνείς σχέσεις, στα σύνορα των κρατών και στους συνασπισμούς κρατών, αλλά και στα καθεστώτα των διαφόρων χωρών με σημαντικές επιπτώσεις στην ιστορία της Ευρώπης και του κόσμου γενικά. Συχνά η περίοδος αυτή αποκαλείται ως Παγκόσμιος Πόλεμος. Πόλεμοι είχαν ξεσπάσει σε Ευρώπη, σε Λατινική και Ισπανική Αμερική.
Μετά το 1802 - 1813, οι τέσσερεις μεγάλες Δυνάμεις της εποχής που πολέμησαν κατά της Ναπολεόντειας Γαλλίας, η Αυστρία, η Πρωσία, η Ρωσία και η Βρετανία ποτέ δεν βρέθηκαν ταυτοχρόνως στον ίδιο συνασπισμό. Η Βρετανία προωθούσε δυναμικά τα Αυτοκρατορικά της συμφέροντα, η Ρωσία πίεζε την Τουρκία και την Πολωνία, η Πρωσία προωθούσε την ηγεμονική θέση της στη βόρεια Γερμανία και η Αυστρία έδειχνε επεκτατικές τάσεις στα Βαλκάνια και στην Ιταλία. Όλες σχεδόν οι Δυνάμεις σύνηψαν ειρήνη στην πολύχρονη αναμέτρησή τους με την Γαλλία.
Η τελευταία κρατούσε το Βέλγιο και τη δυτική όχθη του Ρήνου, την κηδεμονία διαφόρων δημοκρατιών στη βόρεια Ιταλία, την Ελβετία και την Ολλανδία. 'Οσον αφορά τον πόλεμο για τον έλεγχο της κεντρικής Ευρώπης η Βρετανία τίθετο εναντίον της Γαλλίας και η Αυστρία εναντίον της κερματισμένης σε πολλά κρατίδια Γερμανίας. Με συνθήκη το έτος 1805 η Γαλλία πήρε από την Αυστρία τη Βενετία, την οποία προσέθεσε στο βασίλειο της Ιταλίας. Επόμενος στόχος της Γαλλίας ήταν η Πρωσία που μετά από προκλήσεις των Γάλλων και των συμμάχων τους κηρύσσουν τον Οκτώβριο του 1806 πόλεμο εναντίον τους και χάνουν κατά κράτος στη μάχη της Σιένας.
Τέλος Οκτώβρη και ο Ναπολέων είναι στο Βερολίνο και μέχρι τις αρχές του 1807 οι Γάλλοι καταλαμβάνουν τις περιοχές από Σικελία μέχρι τη Βαλτική. Μετά την Πρωσία σειρά έχει η Ρωσία, η οποία ηττάται τον Ιούνιο του 1807 στη μάχη της Φρειδλάνδης. Τα Πρωσικά εδάφη μεταξύ Ρήνου και 'Ελβα περιήλθαν στη Γαλλία. Λίγο αργότερα ο Ναπολέων αντιμετωπίζει την Βρετανική απειλή,η οποία υπονόμευε τη Γαλλική κυριαρχία στη Γαλλοκρατούμενη Ευρώπη. Ακολουθεί οικονομικός πόλεμος του Ναπολέοντα εναντίον της Βρετανίας. Δανία και Πορτογαλία υποχρεώνονται να συμμετάσχουν στον οικονομικό αυτό πόλεμο.
Στην Ισπανία ο Βοναπάρτης ορίζει βασιλιά το 1808 τον Ιωσήφ, αδελφό του, ο οποίος φέρνει στην Ισπανία ισχυρή στρατιωτική Γαλλική δύναμη. Όλο αυτό υπήρξε μια κακή κίνηση του Ναπολέοντα με επιπτώσεις για τον έλεγχο της Ευρώπης. Η Γαλλία απέτυχε να ενισχύσει την εκβιομηχάνιση και γενικά την οικονομική ανάπτυξη τόσο στο έδαφός της όσο και στην ηπειρωτική Ευρώπη σε αντίθεση με τη Βρετανία που αναπτύσσονταν με γοργό ρυθμό και αύξανε διαρκώς την απόσταση που τη χώριζε από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Το 1810 η Γαλλία κυβερνά το σύνολο σχεδόν της κεντρικής Ευρώπης, πλην των Βαλκανίων. Από το 1792 η προσπάθεια των Γάλλων για επανάσταση στην υπόλοιπη Ευρώπη υπό την ηγεσία του Ναπολέοντα προκάλεσε εύλογες αντιδράσεις στις Γολλοκρατούμενες Ευρωπαϊκές χώρες. Σημείο αναφοράς των αντιδράσεων ήταν οι εθνικές ιδιαιτερότητες, η εθνική ταυτότητα. Ο νεώτερος εθνικισμός, γνωστός στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο γεννήθηκε ως αντίδραση στον αυταρχικό διεθνισμό της Ναπολεόντιας Αυτοκρατορίας.
Υπήρξε διαμαρτυρία στην πολιτική που πρέσβευε μια ενωμένη ηπειρωτική Ευρώπη με κοινούς νόμους, εννιαία διοίκηση, οικονομία, στρατό με κοινή διοίκηση και κοινή εξωτερική πολιτική. Τα εθνικά αυτά κινήματα είχαν χαρακτήρα αντιγαλλικό και αντιαυταρχικό. Τόσο ο συντηρητισμός όσο και ο φιλελευθερισμός αναπτύχθηκαν σε αντίδραση κατά του Ναπολέοντα και του συστήματος που επέβαλε στην Ευρώπη ενόσο κυριαρχούσε στη γηραιά ΄Ηπειρο. Ο εθνικισμός πήρα διαφορετική μορφή από χώρα σε χώρα.
Στην Αγγλία, πήρε τη μορφή προβολής και ευρύτατης υποστήριξης των παραδοσιακών θεσμών της χώρας, του κοινοβουλευτισμού και των ελευεθριών του ατόμου. Στην Ισπανία, πήρε τη μορφή ευρύτατης αντιστάσεως κατά των Γάλλων. Στην Ιταλία, η αντίδραση κατά της Γαλλικής παρουσίας υπήρξε περιορισμένη. Στην Πολωνία ο εθνικισμός αναπτύχθηκε ως θετική ανταπόκριση στις αρχές που ευαγγελίζονταν οι Γάλλοι. Οι Πολωνοί εθνικιστές θεωρούσαν τον Ναπολέοντα ελευθερωτή των υπόδουλων λαών της Ευρώπης.
Προς το τέλος του 1811, όπως προαναφέρθηκε, ο Ναπολέων ελέγχει την ηπειρωτική Ευρώπη. Μέχρι το 1812 η Γαλλορωσική συμμαχία μεταβάλλεται σε ανοιχτή εχθρότητα. Είναι γνωστή η ήττα της Ναπολεόντειας Γαλλίας από το ''Στρατηγό'' Ρωσικό χειμώνα. Το Μάρτιο του 1814 υπογράφηκε με πρωτοβουλία της Βρετανίας η συμφωνία του Σωμόν με την οποία: Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία και Βρετανία, αποτελούν το γνωστό συνασπισμό «Τετραπλή Συμμαχία» που στρεφόταν εναντίον της Γαλλίας. Σε λίγες εβδομάδες εισήλθαν στο Παρίσι και στις 4 Απριλίου ο Ναπολέων παραιτείται από τα δικαιώματα του θρόνου και εξορίζεται στη νήσο Έλβα.
Και ενώ οι νικητές ερίζουν για τη διανομή και επιβολή τους στις πρώην χώρες επιρροής της Γαλλίας, τον Μάρτιο του1815 ο Ναπολέων δραπετεύει έρχεται στο Παρίσι και αυτοανακηρύσσεται Αυτοκράτορας και αγωνίζεται εναντίον των συνασπισμένων Ευρωπαϊκών δυνάμεων και των Βουρβώνων. Περνάει επικεφαλής ισχυρού στρατού στο Βέλγιο και εκεί αντιμετωπίζει για άλλη μια φορά τους αντιπάλους του. Τον Ιούνιο αντιμετωπίζει κοντά στο Φλαμανδικό χωριό Βατερλώ τις συμμαχικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Βρετανό στρατηγό Ουέλλιγκτον και τον Πρώσο στρατάρχη Μπλούχερ.
Η ιστορική μάχη καταλήγει με συντριπτική ήττα του Ναπολέοντα, ο οποίος παραιτείται και πάλι, προσπαθεί να διαφύγει στη δυτική Γαλλία και παραδίδεται στους Βρετανούς. Τώρα πια ο έκπτωτος Αυτοκράτορας εξορίζεται στη νήσο Αγία Ελένη, στον Ατλαντικό, όπου το 1821 πεθαίνει συντετριμμένος και σχεδόν λησμονημένος. Η Γαλλία συνάπτει, με επαχθείς γι' αυτήν όρους, ειρήνη με τους συμμάχους. Μια νέα εποχή αρχίζει για την Ευρώπη, αφού η ανανέωση της συμμαχίας των τριών μεγάλων δυνάμεων (Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστρίας) ανακόπτει την εξέλιξη του φιλελευθερισμού και του εθνικισμού.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ
- Η Πολιτική Ιδεολογία διαμορφώθηκε κυρίως με την επίδραση της Γαλλικής Επανάστασης. Τον 19ο αιώνα η Βρετανία αποτέλεσε πρότυπο για την οικονομία μέσω της Βιομηχανικής Επανάστασης και η Γαλλία για την πολιτική ιδεολογία και τη σημασία σε έννοιες και θέματα όπως: φιλελεύθερη και ριζοσπαστική δημοκρατική πολιτική, εθνικισμός, νομικοί κώδικες, πρότυπο της επιστημονικής και τεχνικής κατάρτισης, μετρικό σύστημα.
- Έδωσε στην Επανάσταση το πλήρες νόημά της καθώς συνεπάγονταν την ολοκληρωτική κατάλυση ενός συστήματος διακυβέρνησης μαζί με τα κοινωνικά, οικονομικά & πολιτισμικά του θεμέλια.
- Ο μαζικός κοινωνικός χαρακτήρας, η οικονομική διάσταση και ο μεγάλος πληθυσμός της χώρας συνέβαλαν ώστε οι συνέπειες να είναι βαθιές και μακροχρόνιες, ενώ η ίδια η Επανάσταση αποτέλεσε ορόσημο για όλους τους Ευρωπαϊκούς λαούς.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΓΑΛΛΙΑ
Στα τέλη του 18ου αιώνα ήταν γενική στην Γαλλία η επιθυμία για αλλαγή του καθεστώτος. Παρ' όλη όμως την μεταβολή στις ιδέες των ανθρώπων, η οργάνωση της Γαλλίας εξακολουθούσε να παραμένει στη Μεσαιωνική μορφή της: διατήρηση των ταξικών διαχωρισμών του Μεσαίωνα, μεγάλη συμμετοχή των ευγενών στα κρατικά αξιώματα και γενικά στη διοίκηση, διάκριση δικαιωμάτων και υποτίμηση της ανθρώπινης αξίας. Οι Γάλλοι άρχισαν να αισθάνονται αφόρητη την κατάσταση. Νέες δυνάμεις σχηματίστηκαν και προκάλεσαν τεράστια εξέγερση.
Η Γαλλική Επανάσταση ανέτρεψε το παλιό καθεστώς και είχε ανυπολόγιστες συνέπειες στη ζωή και στις αντιλήψεις των ανθρώπων. Στη Γαλλία επικρατούσε το κυβερνητικό σύστημα της απόλυτης μοναρχίας όπως την εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Ο βασιλιάς με λίγους ανώτερους λειτουργούς, που τους διάλεγε ο ίδιος, νομοθετούσε, όριζε τους φόρους και διέθετε όπως του άρεσε τον δημόσιο πλούτο. Η Γαλλία δεν είχε ενοποιηθεί τελείως. Οι νόμοι, η φορολογία, οι τρόποι συναλλαγής, τα μέτρα, τα σταθμά και το νόμισμα διέφεραν από περιοχή σε περιοχή. Αυτό προκαλούσε σύγχυση και εμπόδια στο εμπόριο (και γενικά στην ανερχόμενη αστική τάξη).
Το καθεστώς, συνέχεια του Μεσαιωνικού, βασιζόταν στην ανισότητα. Οι κάτοικοι της Γαλλίας διακρίνονταν στους προνομιούχους και στον κοινό λαό. Οι προνομιούχοι αποτελούσαν μικρή μειοψηφία, περίπου το 2% του πληθυσμού. Αλλά αυτοί κατείχαν την περισσότερη γη, είχαν όλα τα αγαθά, ζούσαν μια τρομερά σπάταλη και πλούσια ζωή και κυβερνούσαν τον τόπο. Δύο τάξεις, ο κλήρος και οι ευγενείς, αποτελούσαν τους προνομιούχους. Στον κλήρο ανήκαν 130.000 άτομα. Ο ανώτερος κλήρος (επίσκοποι, αρχιεπίσκοποι, ηγούμενοι) αριθμούσε 5 - 6 χιλιάδες ανθρώπους, εφοδιασμένους με πλούσια εισοδήματα.
Ο κατώτερος κλήρος είχε πενιχρές αποδοχές και ζούσε όπως ο φτωχός λαός. Περίπου 400.000 ευγενείς ζούσαν από εισοδήματα και αργομισθίες. Μολαταύτα, στον 18ο αιώνα εμφανίζονταν εξαιρετικά απαιτητικοί. Απέκλειαν από τα ανώτερα αξιώματα και τις προσοδοφόρες θέσεις όσους είχαν κατώτερη προέλευση, δηλαδή τους μη ευγενείς. Ο μεγάλος όγκος του λαού βρισκόταν απέναντι από την μειοψηφία αυτή των προνομιούχων. Όλοι οι λαϊκοί άνθρωποι ονομάζονταν συνεκδοχικά με μια Μεσαιωνική ονομασία: Tiers Etat, Τρίτη τάξη. Καλλιεργητές της γης και αστοί (έμποροι και επαγγελματίες των πόλεων) αποτελούσαν την τάξη αυτή.
ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Τα αίτια της επανάστασης υπήρξαν πολλά, κοινωνικά και οικονομικά:
α) Επίμονες πληθωριστικές τάσεις σε οικονομία και συγκεκριμένα στα είδη πρώτης ανάγκης, βαθειές αλλαγές στην αγροτική οικονομία και εμφάνιση των πρώτων βιομηχανιών μεγάλης κλίμακας, προκάλεσαν δυσαρμονία μεταξύ της κοινωνίας και του θεσμικού της πλαισίου. Πιο αναλυτικά, η διαρκώς αυξανόμενη ισχύς της αστικής τάξης αντιτίθετο στην ισχνή πολιτική της παρουσία. Απεναντίας, υπήρχε διογκωμένη συμμετοχή της αριστοκρατίας στη διαχείριση του κράτους σ' αντιδιαστολή με τα οικονομικά ερείσματα που ολοένα υπονομεύονταν.
β) Ακόμα, εδώ προστίθενται και η πολυπληθής τάξη των χωρικών με την πενία των μελών της αλλά και η ισχύς των ανώτερων κληρικών (επισκόπων), η τεράστια περιουσία της εκκλησίας και η φτώχεια των ιερέων.
γ) Ως επιστέγασμα των ανωτέρω, οι προνομιούχες τάξεις αντιδρούσαν σθεναρά στις προσπάθειες της κεντρικής εξουσίας για αύξηση των κρατικών εσόδων. Απέφευγαν την φορολογική εξομοίωση με τις άλλες τάξεις που επωμίζονταν το σύνολο των φορολογικών επιβαρύνσεων. Η αστική τάξη και η τάξη των χωρικών βρίσκονταν απέναντι από την αριστοκρατία.
δ) Ένα άλλο αίτιο που οδήγησε στην έκρηξη της Γαλλικής επανάστασης ήταν και οι επιδράσεις της Αμερικάνικης Επανάστασης για Ανεξαρτησία (1775 - 1783). Οι Γάλλοι υιοθέτησαν τα συνθήματα των Αμερικανών επαναστατών, ενώ η βοήθεια που τους προσέφεραν έβλαψε ολοσχερώς την Γαλλική οικονομία. Το αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας επιχειρήθηκε ν' αντιμετωπιστεί με δανεισμό, όμως η Γαλλία αδυνατούσε ν' αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της έναντι των δανειστών.
ε) Η οικονομική κρίση: Το Γαλλικό κράτος ήταν στα πρόθυρα οικονομικής καταστροφής. Η Γαλλία αναμείχθηκε ενεργά στον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1775 - 1783). Παρότι κατόρθωσε να κερδίσει την Αγγλία, το οικονομικό βάρος ήταν τέτοιο που την οδήγησε σε χρεοκοπία. Επιπλέον, το 1789 η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε δραματικά, λόγω της άσχημης σοδειάς του 1788 και του 1789 και του βαρύτατου χειμώνα του 1788 - 1789. Οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν ως και 60%, ενώ ο μισθός των αγροτών μόνο 20%, κάτι το οποίο προκάλεσε μεγάλη πείνα. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι την άνοιξη του 1789 το 1/3 του Γαλλικού πληθυσμού μαστιζόταν από την πείνα. Όλα αυτά οδήγησαν σε έντονη κοινωνική αναταραχή που εκδηλώθηκε με ληστρικές πράξεις και εξεγέρσεις.
στ) Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα προπαγάνδιζε μία αποστροφή κατά της απόλυτης μοναρχίας. Οι αντιλήψεις είχαν αρχίσει να στρέφονται προς ένα δημοκρατικό ιδεώδες, τα ανθρώπινα και τα αστικά δικαιώματα, το κοσμικό κράτος καθώς και την πίστη στην λογική. Αυτή η φιλοσοφία έπαιρνε την εξουσία από τον μονάρχη και τον κλήρο. Σ' αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, βρήκαν απήχηση οι ιδέες του κλασικού φιλελευθερισμού. Επίσης, η Μασονική ιδεολογία και το παράδειγμα της μετριοπαθούς Αγγλικής μοναρχίας είχαν σημαντική επιρροή στους επαναστάτες.
ζ) Η ενίσχυση της αστικής τάξης: Οι δύο πρώτες τάξεις, ο κλήρος και οι ευγενείς μοιράζονταν ως τότε την πολιτική δύναμη. Οι αστοί, οι φτωχοί εργαζόμενοι των πόλεων και οι αγρότες δεν είχαν κανένα δικαίωμα στην εξουσία, παρόλο που η αστική τάξη είχε αποκτήσει αξιόλογη δύναμη.
η) Η κρίση του φεουδαρχικού συστήματος: η παραδοσιακή φεουδαρχική κοινωνική κατανομή που ίσχυε από τον Μεσαίωνα στην Γαλλία άρχισε να παρακμάζει. Ενώ οι ευγενείς απολάμβαναν μεν πολλά προνόμια, δεν μπορούσαν να ενεργήσουν πολιτικά υπό την απολυταρχία, καθώς μόνο ο βασιλιάς είχε πολιτική εξουσία. Ο Έρικ Χομπσμπάουμ θεωρεί την Επανάσταση ως «απόπειρα της αριστοκρατίας να ανακαταλάβει το κράτος».
Ο ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ 1688 - 1789
Αν πρέπει να δώσουμε ένα ορισμό για το Διαφωτισμό, μπορούμε να πούμε απολογιστικά ότι πρόκειται για την ιδεολογική, πνευματική και πολιτιστική κίνηση που επέβαλε τον ορθολογισμό και τις νέες μεθόδους στην επιστήμη. Στόχος του διαφωτιστικού κινήματος ήταν η απελευθέρωση του νου από τη νηπιακή εξάρτησή του, η απαλλαγή από τις δεισιδαιμονίες και κάθε μορφής προλήψεις, από τη μισαλλοδοξία των εκκλησιαστικών ιερατείων, την εξουσία των ευγενών και το θρησκευτικό σκοταδισμό, που παρεμπόδιζαν τη γνώση και την ελευθερία.
Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά κινήματα στην ιστορία του Ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πολιτισμού που διαμορφώθηκε κυρίως το 18ο αιώνα στη Γαλλία, την Αγγλία, τη Σκωτία και τη Γερμανία, αλλά είχε σημαντική επιρροή και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Ρωσία, Ελλάδα), καθώς και στις τότε πρωτοεμφανιζόμενες Η.Π.Α. Από τα μέσα του 18ου αιώνα η επίδραση της διαφωτιστικής κριτικής στην κοινωνία ήταν μεγάλη. Πολλοί ευγενείς έπαψαν να πιστεύουν πια στα απαρχαιωμένα προνόμια.
Τα σαλόνια, τα περιοδικά, οι χώροι συγκεντρώσεων και οι Μασονικές στοές έγιναν φορείς της ολοένα αυξανόμενης δυσαρέσκειας κατά της απόλυτης μοναρχίας. Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού έκανε λόγο για τα ατομικά δικαιώματα, για ελευθερία, και ισότητα, έννοιες που ως τότε ήταν άγνωστες κάτω από τον ζυγό του απολυταρχικού καθεστώτος. Βασικός φορέας των νέων ιδεών που έφερε ο Διαφωτισμός ήταν η ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από το σύστημα της απολυταρχίας. Ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού τοποθετούνται ο Βολταίρος και ο Μοντεσκιέ.
Οι Διαφωτιστές Ντενί Ντιντερό, Ζαν λε Ροντ ντ' Αλαμπέρ και Ζαν Ζακ Ρουσσώ συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην Εγκυκλοπαίδεια. Παράλληλα ο Τζων Λοκ διατύπωνε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου. Η πρόοδος της επιστήμης και ιδιαίτερα της Φυσικής και των Μαθηματικών κατά το 17ο αιώνα έδωσε το έναυσμα για την ανατροπή αντιλήψεων και μεθόδων στον πολιτικό και κοινωνικό χώρο, η οποία ανατροπή με τη σειρά της υποβοήθησε παραπέρα την εξέλιξη των επιστημών κ.ο.κ.
Αυτή η αμοιβαία κλιμάκωση μεταξύ επιστημονικών και κοινωνικών μεταβολών ήταν στην αρχή του 18ου αιώνα απλώς ραγδαία, αλλά προς το τέλος τού ίδιου αιώνα έγινε εκρηκτική. Η αμφισβήτηση των «δεδομένων» απόψεων του παρελθόντος εξελίσσεται σταδιακά σε εξοστρακισμό τους και η αντιπαλότητα προς τους φορείς αυτών των ιδεών, το ιερατείο των εκκλησιών και τις κάστες των ευγενών, μετατρέπεται σε σύγκρουση και επανάσταση. Από τον προσεκτικό, αν και αιχμηρότατο λόγο του Καρτέσιου περνάμε στον πολεμικό λόγο του Francois Marie Arouet ή Voltaire (Βολτέρος, 1694 - 1778), όπως αυτός έγινε παγκόσμια γνωστός από ένα φιλολογικό ψευδώνυμο.
Για να είσαι νεοτερικός, έλεγε ο μεγάλος αυτός διανοητής, πρέπει «να αποκοπείς από τις παρηγοριές της θρησκείας και να γίνεις το παιδί της επιστήμης». Πολλοί από τους διανοητές του Διαφωτισμού, οι λεγόμενοι Φιλόσοφοι, ήταν επιστήμονες: ο Locke , ο Hartley και ο La Mettrie ήταν γιατροί, ο Price και ο Condorcet ήταν Μαθηματικοί, ο Franklin και ο Buffon ήταν διάσημοι φυσιοδίφες. Οι άνθρωποι δεν έπρεπε να αξιολογούνται πλέον, όπως κατά το Μεσαίωνα, με ηθικούς όρους, αμαρτίας ή αρετής, παρά μόνο με όρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ισότητα όλων των ανθρώπων ήταν ένα υψηλό ιδεώδες, ισάξιο με την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.
Στο όνομα αυτής της ισότητας έπρεπε κάθε άνθρωπος να έχει πρόσβαση στις διαθέσιμες γνώσεις της εποχής. Μεταξύ 1760 και 1780 συνέγραψαν οι Ντιντερό και Ντ' Αλαμπέρ την περίφημη Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopedie), στην οποία περιλαμβάνονταν πληροφορίες για όλες τις επιστήμες και τις τέχνες, για όλα τα χειρονακτικά επαγγέλματα και τους τομείς της οικονομίας. Στο πνεύμα του Διαφωτισμού είχαν προσαρμοστεί και οι αντιλήψεις για το κράτος. Ο Μοντεσκιέ περιέγραφε στο βιβλίο του «De L' Esprit des Lois» (1748), ότι η εξουσία πρέπει σε ένα σύγχρονο κράτος να χωριστεί σε τρεις ανεξάρτητους τομείς: νομοθετικό, εκτελεστικό και δικαστικό.
Αυτές οι απόψεις ήταν για μία απολυταρχική εξουσία, όπως η Γαλλική, σε ένα επίσης απολυταρχικό Ευρωπαϊκό περιβάλλον, επαναστατικές. Ο Διαφωτισμός εκφραζόταν επίσης με το έργο του Ρουσώ (Jean-Jacques Rousseau, 1712 - 1778), ο οποίος προδιέγραφε στο βιβλίο του «Du Contract Social» (1762) ίδια δικαιώματα για όλους τους πολίτες, δημοκρατική διακυβέρνηση για τη χώρα. «Οι άνθρωποι γεννώνται καλοί από τη φύση τους και διαφθείρονται από την κρατούσα εκκλησία, την κακή παιδεία και τις κρατούσες οικονομικές συνθήκες. Ο μόνος δρόμος για να βελτιωθούν είναι να αφεθούν ελεύθεροι».
Επειδή καταδικάστηκαν τα γραπτά του από τον επίσκοπο του Παρισιού και κινδύνευε να φυλακιστεί, εγκατέλειψε ο Ρουσώ το Παρίσι και εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, από το 1762 στην Ελβετία και κατά τα έτη 1767 - 1770 στην Αγγλία. Με τον Διαφωτισμό προβλήθηκαν τα προτερήματα της «τάξης των ανθρώπων», της Δημοκρατίας, που στηρίζεται στην αμοιβαία αποδοχή και στη συναίνεση, έναντι της «τάξης του θεού» που είναι στην πραγματικότητα η μεσαιωνική τάξη της ολιγαρχίας, κοσμικής και εκκλησιαστικής.
Με τη Γαλλική επανάσταση και μέσα από πολλαπλές παλινδρομήσεις, εμπεδώνεται σταδιακά η τάξη της Δημοκρατίας, στην οποία προσεχώρησαν, υπό την πίεση των εξελίξεων, ακόμα και οι οπισθοδρομικές δυνάμεις της κοινωνίας. Η πνευματική πειθαρχία που επιβάλλει η επιστήμη στους λειτουργούς της, περιόρισε νοητικές ακροβασίες των Φιλοσόφων σε μεγάλα μεταφυσικά συστήματα, χωρίς ωστόσο να αποφευχθούν (κυρίως στα πλαίσια του γαλλικού Διαφωτισμού) απλουστεύσεις που παραβλέπουν τη συνθετότητα της κοινωνικής ζωής, την επιβραδυντική επιρροή της παράδοσης και τη δύναμη των άτυπων κοινωνικών θεσμών.
Η πίστη στην παντοδυναμία του ανθρώπινου λόγου και η πνευματική μέθη που έφερε η συνείδηση των νέων δυνατοτήτων, δημιούργησαν ένα κλίμα άκρατης αισιοδοξίας που βιαζόταν να φέρει γρήγορα τις μεγάλες μεταβολές και να εξαφανίσει τα μεγάλα κακά που συσσώρευσαν αιώνες πλάνης και καταπίεσης. Οι πρωτεργάτες του Διαφωτισμού υπερέβαλαν σε αισιοδοξία πιστεύοντας ότι, από τη στιγμή που θα εξέλειπαν η άγνοια, η θρησκοληψία και η μισαλλοδοξία, η γνώση που θα προέκυπτε από την εξέλιξη της επιστήμης, θα επηρέαζε ανεμπόδιστα και ανεπιστρεπτί την κοινωνία και τη ζωή των πολιτών, πλην εκείνων που ήθελαν να μείνουν προσηλωμένοι στο σκοταδισμό, επειδή θα έχαναν τα προνόμιά τους.
Η Γαλλική «μεγάλη επανάσταση» και οι απρόβλεπτες μεταγενέστερες διαδρομές της, από τη λαϊκή εξουσία στην τρομοκρατία και από εκεί στην αλαζονική Αυτοκρατορία και τους τυχοδιωκτικούς Ναπολεόντειους πολέμους, προκάλεσαν στην Ευρώπη τις σημαντικότερες πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές από την εποχή της κατάλυσης της δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η κριτική στο Διαφωτισμό συνδέθηκε πολύ νωρίς με τις υπερβάσεις της Γαλλικής επανάστασης, για τις οποίες θεωρήθηκε ο Διαφωτισμός υπεύθυνος.
«Οι τρελοί philosophes», έγραφε ο Γάλλος κληρικός και ορκισμένος εχθρός του Διαφωτισμού, κόμης Joseph de Maistre (1753 - 1821), «είναι ένοχοι της σατανικής αμαρτίας της υπερηφάνειας που επιχειρεί να θέσει τον άνθρωπο στη θέση του θεού, να μετατρέψει την υποτιθέμενη ανθρώπινη σοφία σε οδηγό του σύμπαντος». Το διανοητικό κλίμα δυσπιστίας σε κάθε εξουσία που δημιούργησαν οι Γάλλοι διανοούμενοι του 18ου αιώνα θεωρήθηκε ότι οδήγησε στα δεινά της Γαλλικής επανάστασης, αν και η ιδιοτέλεια των αντιπάλων του Διαφωτισμού ήταν και είναι μέχρι σήμερα προφανέστατη.
Αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι το εκκρεμές της ιστορίας είχε προχωρήσει προς το άλλο άκρο του και οι νέες κοινωνικές δυνάμεις ανταπέδιδαν πολιτικά, κοινωνικά και σωματικά τα ίσα στους παλιούς καταπιεστές τους. οι θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις που επέβαλε η «Ιερά Εξέταση» εν ονόματι του θεού, μετατράπηκαν σε θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις που επέβαλαν οι τρομοκράτες του Ροβεσπιέρου, του Μαρά και του Σαιν Ζιστ εν ονόματι του λαού. Οι ρίζες του κινήματος του Διαφωτισμού καλύπτουν μεγάλο μέρος του 17ου αιώνα.
Περισσότερο η φιλοσοφία που αναπτύχθηκε στον 17ο αιώνα ονομάζεται από πολλούς ιστορικούς ως η "Εποχή του Ρασιοναλισμού". Η Ένδοξη Επανάσταση το 1688 στην Αγγλία σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για την απόλυτη μοναρχία στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα προς τα τέλη του 17ου αιώνα εκδίδονται τα πρώτα γραπτά του Διαφωτισμού. Ήδη από τον 16ο αιώνα, ο Μισέλ ντε Μονταίν εφάρμοσε τον σκεπτικισμό. Μπερδεμένος από τις πολλές θρησκευτικές διαμάχες αποσύρθηκε και έγραψε τα περίφημα Δοκίμια (Essais). Ο σκεπτικισμός πήρε μια πιο ακραία μορφή στον Ρενέ Ντεκάρτ στα μέσα του 17ου αιώνα.
Ήδη από το τέλος του 17ου αιώνα, ο Τζων Λοκ είχε καθορίσει τον διαχωρισμό των εξουσιών, της εκτελεστικής και της νομοθετικής. Η δημοκρατία άρχισε να πιάνει τόπο στην Αγγλία. Ο Μοντεσκιέ ασχολήθηκε με την ιδέα του διαχωρισμού των εξουσιών, και πρόσθεσε και μία τρίτη εξουσία, τη δικαστική, στο έργο του Πνεύμα των Νόμων. Οι φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού συνάντησαν ένθερμους υποστηρικτές, οι οποίοι με την σειρά τους επεδίωξαν να αλλάξουν τους πολιτικούς θεσμούς στην Ευρώπη. Έτσι μετά το 1750 υπήρξαν προσπάθειες να «εξορθολογιστούν» οι ευρωπαϊκές μοναρχίες και οι νόμοι τους.
Η διαφωτιστική ιδέα μιας εξορθολογισμένης κυβέρνησης, μέσα στα πλαίσια που χάραζε ο Διαφωτισμός, ενσαρκώθηκε στην Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών, στην Αμερική, καθώς και σε μικρότερο βαθμό στις προτάσεις των Ιακωβίνων της Γαλλικής Επανάστασης. Η Γαλλική Επανάσταση, με τη σειρά της, αποτελεί μια βίαιη ενσάρκωση της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού, και η επιθυμία για αλλαγή και ορθολογισμό οδήγησε στην προσπάθεια να εξαλειφθεί η Εκκλησία και ο Χριστιανισμός στο σύνολο τους, όχι μόνο ως ιδέες αλλά και υλικά.
Η κοινωνία, οι πολιτικοί θεσμοί, η ανθρώπινη σκέψη άλλαξε με την Γαλλική Επανάσταση, και πλέον στις υποχρεώσεις του κράτους τέθηκαν για πρώτη φορά νέα αιτήματα, όπως η ισότητα σε όλους τους τομείς, η σωστή απονομή δικαιοσύνης κτλ. Το κίνημα του Διαφωτισμού ξεχωρίζει από όλα τα προηγούμενα κινήματα διανοουμένων από τον αποδέκτη του: το ευρύ κοινό. Η πρόοδος του αλφαβητισμού και της μάθησης επέτρεψαν στο ευρύ κοινό, το λαό γενικότερα, να δημιουργήσει μια γνώμη, μία κοινή γνώμη.
Οι πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις υπερβαίνουν τα μέχρι τότε στενά όρια του κύκλου των συγγραφέων και των ανθρώπων των γραμμάτων και γίνονται πλέον υπόθεση και του λαού. Βασικό ρόλο σε αυτή την υπόθεση έπαιξε η Γαλλία, τόσο πριν όσο και μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Η Γαλλία τον 18ο αιώνα γνώρισε μια περίοδο σχεδόν 80 χρόνων εσωτερικής ειρήνης και οικονομικής ευημερίας. Εκτός αυτού, η Γαλλία ήταν η πιο μεγάλη πληθυσμιακά χώρα στην Ευρώπη και η χώρα με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα και γόητρο.
Η Γαλλική γλώσσα και ο Γαλλικός αυλικός πολιτισμός των Βερσαλλιών ακτινοβολούσαν από το Βερολίνο στην Πρωσία ως την Αγία Πετρούπολη στην Ρωσία. Εσωτερικά όμως άρχισε να γεννιέται μια αλλαγή. Οι νέες φιλοσοφικές ιδέες εξαπλώνονταν γρήγορα μέσω των σαλονιών, των καφέ και των λογοτεχνικών και επιστημονικών συναθροίσεων, και παράλληλα η απόλυτη βασιλική εξουσία έχανε το κύρος της, καθώς τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν γύρω από την Αυτοκρατορία.
Ο Διαφωτισμός μεταδόθηκε μέσω των παροικιών και στον υπόδουλο Ελληνισμό, με κάποια όμως καθυστέρηση λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούσαν στις Τουρκοκρατούμενες Ελληνικές περιοχές. Η μεταβολή των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών επέτρεψε στη συνέχεια τη δημιουργία στον Ελληνικό χώρο, κατά την περίοδο 1750 - 1821, ενός πνευματικού κινήματος ανάλογου του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, που ονομάστηκε Νεοελληνικός διαφωτισμός.
Αναπτύχθηκε και εδώ έντονη πνευματική δραστηριότητα γύρω από θεμελιώδεις ιδέες όπως ελευθερία, δικαιοσύνη, ανεξιθρησκεία, αρετή, επιστήμη, με αντικειμενικό σκοπό το φωτισμό των υπόδουλων Ελλήνων, ώστε αυτοί να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους. Παράλληλα εκείνο το διάστημα ιδρύθηκαν σχολεία, εκδόθηκαν βιβλία, μελετήθηκαν οι θετικές επιστήμες. Οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί των φορέων του Διαφωτισμού στον Ελληνικό χώρο έχουν μεγάλο εύρος και εκτείνονται από την προσκόλληση σε παραδοσιακές αξίες μέχρι την πλήρη αποδοχή των Ευρωπαϊκών ιδεών.
Σημαντικοί εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού είναι μεταξύ άλλων ο Ευγένιος Βούλγαρις, ο Ιώσηπος Μοισιόδακας, οι συγγραφείς της Νεωτεριστικής Γεωγραφίας Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς, ό Άνθιμος Γαζής και ο ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας. Κορυφαίοι όμως αναδείχθηκαν ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής. Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος (1757 - 1798) επιδιώκει μέσα από το μεταφραστικό και το πρωτότυπο συγγραφικό του έργο να καταστήσει τους Έλληνες κοινωνούς της δυτικής σκέψης και να τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους.
Χαρακτηριστικό από την άποψη αυτή είναι το έργο του Φυσικής Απάνθισμα, με το οποίο προσπαθεί να εμφυσήσει στους συμπατριώτες του την ορθολογική σκέψη μέσω των φυσικών επιστημών. Εμπνευσμένος από τον άνεμο της ελευθερίας που πνέει στην Γαλλία και τη δυτική Ευρώπη στα τέλη του 18ου αιώνα, τυπώνει μια σειρά από χάρτες, μεταξύ των οποίων και τη Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος, όπου δείχνει παρουσιαστικά την έκταση και την ακτινοβολία του Ελληνισμού, καθώς και βιβλία με πατριωτικό περιεχόμενο.
Ο Ρήγας οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των Βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και την ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. Τρία έτη μετά την έκδοση της Χάρτας, ο Άνθιμος Γαζής επιμελήθηκε μίας νεώτερης έκδοσής της, μικροτέρων διαστάσεων, με την ονομασία Πίναξ γεωγραφικός της Ελλάδος. Αυτή η περίοδος χαράχτηκε από ριζικές μεταβολές, τις Κοινωνικές αξίες του Διαφωτισμού:
- Οι επιστημονικές ανακαλύψεις (ηλιοκεντρισμός, μηχανική, ιατρική) βοηθούν στην αποκρυστάλλωση του Ρασιοναλισμού και της εμπειρικής φιλοσοφίας.
- Οι κοινωνικές αξίες που υπερασπίστηκαν πολλοί από τους Διαφωτιστές σε όλη την Ευρώπη είναι η ανεξιθρησκεία, η ελευθερία και η ισότητα.
- Αυτές οι αξίες αποφέρουν καρπούς στην Αγγλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, με τη μορφή των φυσικών δικαιωμάτων και με τον διαχωρισμό των εξουσιών.
- Η γνώση διαδίδεται με τη βοήθεια της Εγκυκλοπαίδειας και του τύπου.
- Το γούστο για την αρχαιότητα εδραιώνεται στις τέχνες.
- Το εμπόριο αναπτύσσεται την ίδια στιγμή που η Ευρώπη ανακαλύπτει την Άπω Ανατολή και τον Ειρηνικό.
- Πολλοί σκεπτικιστές στην Γαλλία κατακρίνουν την κοινωνική και θρησκευτική ιεραρχία, την αριστοκρατία και την απόλυτη μοναρχία.
Κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα άρχισε να σχηματίζεται μέσα στην τρίτη τάξη, την κατώτερη, ένα νέο κοινωνικό στρώμα. Από εμπόρους, τραπεζίτες, υπαλλήλους και βιομηχάνους επιχειρηματίες γεννήθηκε η αστική τάξη. Για τη Γαλλική οικονομία η αστική τάξη είχε μεγάλη σημασία. Στους ευγενείς ήταν απαγορευμένο να ασχολούνται με εμπόριο και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που απέφερε κέρδη, ενώ και από τους φτωχούς αγρότες που υπέφεραν κάτω από τον Μερκαντιλισμό (μονοπώλιο) δεν μπορούσαν να εισπράξουν τίποτε. Έτσι ως συνέπεια ο κατώτερος κλήρος φτώχαινε. Το οικονομικό βάρος έπεφτε καθαρά στους μεγαλοαστούς.
Από την άλλη μεριά οι ευγενείς διατήρησαν την πολιτική τους θέση. Ήταν απαλλαγμένοι από κάθε είδους φορολογία και μόνο αυτοί είχαν πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες. Επειδή οι μεγαλοαστοί δεν είχαν αυτό το δικαίωμα, άρχισε να δημιουργείται μια παραφωνία ανάμεσα στην μεγάλη οικονομική τους σημασία και την πολύ μικρή πολιτική τους δύναμη. Αυτό είχε ως συνέπεια να μεγαλώσει η δυσαρέσκεια των μεγαλοαστών προς το απολυταρχικό κυβερνητικό σύστημα και τον βασιλιά τον ίδιο. Εν τω μεταξύ οι αστοί απέκτησαν συνείδηση του εαυτού τους και προσπάθησαν να ξεχωρίσουν από τις άλλες κοινωνικές τάξεις.
Έτσι συγκεντρώνονταν σε συναθροίσεις συζητώντας τα έργα του Βολταίρου, το δημοκρατισμό στην Αγγλία, τις απόψεις του Μοντεσκιέ σχετικά με τον διαχωρισμό των εξουσιών και τη γνώμη του Ρουσσώ για την αυτονομία του λαού. Η απήχηση των ιδεών του Τζον Λοκ στη Γαλλική αστική τάξη μπορεί εύκολα να κατανοηθεί. Η θεωρία του για τα φυσικά δικαιώματα, τις περιορισμένες κρατικές εξουσίες, το δικαίωμα αντίστασης στην τυραννία και σθεναρής υπεράσπισης της ιδιοκτησίας αντανακλούσαν τις αξίες αυτού του τμήματος της Γαλλικής κοινωνίας.
Κατά μία σύγχρονη άποψη, στο γενικότερο πλαίσιο της αναθεώρησης της ιστορίας της Επανάστασης, ο ρόλος της μπουρζουαζίας (Bourgeoisie) ως επαναστατικής μεσαίας τάξης είναι μύθος. Κατά την ιστορικό Sarah Maza η μπουρζουαζία, αντίστροφα από τη Μαρξιστική αντίληψη, δεν έκανε την Επανάσταση αλλά δημιουργήθηκε από την Επανάσταση. Ενωρίτερα, από τα τέλη του 17ου αιώνα, η "μπουρζουαζία" υπήρχε ως όρος με διάφορες νομικές, ηθικές ή πολιτικές σημασίες (κάποιες αρνητικές). Ως οικονομικά και πολιτικά δραστήρια μεσαία τάξη κατασκευάστηκε από ιστοριογράφους και πολιτικούς μετά τη δεκαετία του 1820.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Το φορολογικό σύστημα ήταν απαρχαιωμένο και είχε πολλές ελλείψεις. Από τον σημαντικότερο φόρο οι ευγενείς και ο κλήρος ήταν απαλλαγμένοι. Το κρατικό έλλειμμα του Γαλλικού κράτους από το 1736 ως το 1789 αυξήθηκε σημαντικά, σε σημείο να κινδυνεύσει η Γαλλία με χρεωκοπία. Η υποστήριξη των Αμερικανικών στρατευμάτων κατά των Αγγλικών στον πόλεμο της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας ήταν πλήγμα για τη Γαλλική οικονομία, ακόμη και η σύναψη ειρήνης με την Αγγλία δεν έφερε κανένα ελαφρυντικό αποτέλεσμα.
Αντίθετα, η βιομηχανική Αγγλία κατέκλυσε τη Γαλλική αγορά με φτηνά υφάσματα και άλλα βιομηχανικά είδη, με αποτέλεσμα η εθνική παραγωγή να βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση. Επιπλέον, η τρομερά σπάταλη και πολυτελής ζωή στο βασιλικό ανάκτορο των Βερσαλλιών κατανάλωνε το 20% του Γαλλικού προϋπολογισμού. Οι γιορτές, οι δεξιώσεις και τα πανάκριβα ρούχα ήταν εις βάρος της Γαλλικής οικονομίας αλλά και του φτωχού λαού που πέθαινε από την πείνα. Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα μόνη ξόδευε 15.000 λίβρες, σημερινό ποσό 70.000 ευρώ, τον μήνα για κοσμήματα, κομμώσεις και μόδα.
Επίσης, η αγροτική και βιομηχανική κρίση την δεκαετία του 1780 μεγέθυνε την γενική δυσαρέσκεια και τόσο η έκρηξη του Ισλανδικού ηφαιστείου Λάκι το 1783 που οδήγησε σε καταστροφή της σοδειάς τη περίοδο 1785 - 1787 όσο ο πολύ βαρύς χειμώνας του 1788 - 1789 ανέβασε τις τιμές του ψωμιού με αποτέλεσμα να πεθάνουν πολλοί από την πείνα.
ΛΟΓΟΙ ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑΣ ΓΑΛΛΩΝ ΑΣΤΩΝ & ΑΓΡΟΤΩΝ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ
Αστοί & Αγρότες έφεραν το κύριο βάρος της φορολογίας
Αστοί:
- Ολιγάριθμοι αλλά και νους της Επανάστασης, τα συμφέροντα των οποίων ουσιαστικά εξυπηρέτησε.
- Κυριαρχούσαν σε οικονομική & πολιτιστική ζωή και χρηματοδοτούσαν το κράτος αλλά δεν είχαν πρόσβαση στα ανώτερα και ανώτατα αξιώματα διοίκησης, δικαιοσύνης, στρατού και εκκλησίας.
- Ουσιαστικά, το κυρίαρχο πεδίο αντιπαράθεσης υπήρξε ανάμεσα σε αστούς και αριστοκράτες.
- Φεουδαλικές εισφορές και αγγαρείες προς όφελος των ευγενών και του κράτους.
- Κυνηγετικά προνόμια και περίφραξη των δημόσιων γαιών από τους αριστοκράτες.
- Αμφίπλευρη πίεση από φεουδαρχικό σύστημα & σύγχρονο αγροτικό καπιταλισμό.
- Η δημογραφική έκρηξη του 18ου αιώνα και η αδυναμία της Γαλλίας να διοχετεύσει τους πλεονάζοντες πληθυσμούς, μετά την απώλεια των περισσότερων αποικιών της, από τη Βρετανία.
- Η αδυναμία της αγροτικής παραγωγής να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες.
- Έντονη κοινωνική δυσαρέσκεια λόγω αύξησης των τιμών των τροφίμων
- Η κρίση της Γαλλικής βιομηχανίας, λόγω της υστέρησής της, συγκριτικά με την Βρετανική και η συνεπακόλουθη ανεργία.
- Δημοσιονομική και διοικητική κρίση του Παλαιού Καθεστώτος.
Ουσιαστικά, επιτάχυναν την κατάρρευση του Παλαιού Καθεστώτος την περίοδο 1788 - 1789. Καθώς εναντιώθηκαν στην επιβολή φόρων στις περιουσίες τους και στην περικοπή προνομίων τους, όπως προέβλεπε η φορολογική μεταρρύθμιση. Τη μεγαλύτερη αντίσταση πρόβαλαν οι αξιωματούχοι των 13 Συμβουλίων, όπου συμμετείχαν οι παραδοσιακοί ευγενείς του ξίφους και οι ευγενείς της τηβέννου (αστοί με εξαγορασμένα αξιώματα).
Συγκρότησαν μια ευκαιριακή συμμαχία με τους αστούς και τους αγρότες για να καταγγείλουν την κρατική διαφθορά. Η Επανάσταση άρχισε ως απόπειρα της αριστοκρατίας να ανακαταλάβει το κράτος, υποτιμώντας τις προθέσεις της «Τρίτης Τάξης». Παρέβλεψε τη βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση, στην οποία έθεσε τις πολιτικές της αξιώσεις.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ως ξεκίνημα της Επανάστασης ισχύει η κατάληψη της Βαστίλης (φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους) στις 14 Ιουλίου 1789 (από το 1880 Εθνική Επέτειος της Γαλλίας). Το ουσιαστικό ξεκίνημα της Επανάστασης έλαβε χώρα μερικές εβδομάδες πιο μπροστά, με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Επειδή οι περισσότεροι εκπρόσωποι του κλήρου και των ευγενών αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης αποφάσισαν να προχωρήσουν μόνοι τους και ανακήρυξαν τη συνέλευση των τάξεων Εθνική Συντακτική Συνέλευση.
Η Γαλλική Επανάσταση σημαίνει την κοινωνική μετάλλαξη από τη φεουδαρχική στην αστική κοινωνία. Η μοναρχία έπεσε και δημιουργήθηκε μια δημοκρατία. Για πρώτη φορά ανέλαβε η οικονομικά δυνατή αστική τάξη και πολιτική δύναμη από τους ευγενείς, οι οποίοι ήδη από πιο μπροστά έχαναν σε δύναμη. Μετά την ανακήρυξη των εκπροσώπων της Τρίτης Τάξης σε Εθνική Συντακτική Συνέλευση, αυτή ψήφισε στις 26 Αυγούστου 1789 τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Με την πάροδο της Επανάστασης ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και η γυναίκα του βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα αποκεφαλίστηκαν το 1793 στην γκιλοτίνα. Η σύλληψη έγινε το 1792 και ο βασιλιάς αποκεφαλίστηκε στις 21 Ιανουαρίου 1793. Η Γαλλική Επανάσταση δεν έφερε στον λαό την επιθυμητή ελευθερία αλλά τελείωσε με την Τρομοκρατία του Ροβεσπιέρου ο οποίος αποκεφαλίστηκε το 1794. Στη συνέχεια την εξουσία ανέλαβε το Διευθυντήριο και αργότερα ο Ναπολέων Βοναπάρτης ο οποίος έγινε Αυτοκράτορας των Γάλλων το 1804.
ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Α’ ΦΑΣΗ (6 / 1789 - 8 / 1792):
Η Γενική Συνέλευση των τάξεων ευνοούσε τις δύο κυρίαρχες τάξεις, μετά την άρνησή τους να αλλάξουν τους συσχετισμούς, η «Τρίτη Τάξη» αποχωρεί και οργανώνει την Εθνοσυνέλευση, ως παράλληλη εξουσία με την επίσημη. Ταυτόχρονα αποκτά την δική της ένοπλη δύναμη, λόγω αποστασίας στατιωτών
Αστική Αντιμετώπιση:
1. Φοβούμενη το χάσιμο του ελέγχου, καταργούν προνόμια Ευγενών και Κλήρου.
2. Σύνταξη της Διακύρηξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (κατάργηση απόλυτης μοναρχίας, προέλευση κάθε κυριαρχίας από το έθνος, διαφύλαξη φυσικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και ασφάλειας, κατοχύρωση ισονομίας και ατομικών ελευθεριών (ελευθερίας έκφρασής και γνώμης, ελευθεροτυπίας, ανεξιθρησκίας κ.λ.π.).
3. Δήμευση εκκλησιαστικής περιουσίας, κατάργηση εσωτερικών τελωνείων και συντεχνιών, κατάργηση νομικών διακρίσεων σε βάρος Εβραίων και Προτεσταντών
4. Ψήφιση Συντάγματος του 1791, θεσπίζεται Συνταγματική Μοναρχία. Η πολιτική εξουσία έγινε μονοπώλιο των εύπορων αστών. Δικαίωμα ψήφου σε όσους πλήρωναν φόρους, δηλαδή στους μισούς περίπου ενήλικους άντρες.
5. Νομοθετική εξουσία παραχωρείται στη Νομοθετική Εθνοσυνέλευση, η εκτελεστική στο Μονάρχη και ανεξαρτητοποιούνται δικαστική και στρατιωτική εξουσία.(ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΩΝ).
6. Δημιουργία ενός κεντρικά ελεγχόμενου και αποκεντρωμένου συστήματος διακυβέρνησης, με δημιουργία νομών και υποδιαιρέσεών τους σε διαμερίσματα, καντόνια και κοινότητες, καθώς και σύσταση επαναστατικών συμβουλίων στα κέντρα των περιφερειών.
Β’ ΦΑΣΗ (9 / 1792 - 6 / 1794):
Η Επανάσταση παίρνει πιο ριζοσπαστική τροπή με την επικράτηση του Παρισινού πλήθους, το οποίο εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει σοβαρά επισιτιστικά προβλήματα και ταυτόχρονα αποκλείονταν από κάθε ουσιαστική πολιτική συμμετοχή. Απαίτησε έναν κόσμο ισότητας, δίχως προνόμια αριστοκρατικά αλλά και αστικά. Πολιτικοί εκφραστές του πλήθους αναδείχτηκαν οι Ιακωβίνοι, οι οποίοι συγκρότησαν τη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, που έλεγχαν μέχρι το 1895.
Ιακωβίνικη Αντιμετώπιση:
1. Κατάργηση της μοναρχίας και καρατόμηση του Λουδοβίκου ΙΣΤ’.
2. Μεταρρυθμίσεις προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων: κατάργηση αποζημιώσεων προς τους ευγενείς για τη γαιοπρόσοδο και επιβολή ανωτάτων τιμών στα αγαθά πρώτης ανάγκης.
3. Επιβολή υποχρεωτικής στράτευσης σε ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό και αναδιοργάνωση του στρατού. Αποτέλεσμα ήταν η επιτυχής αντιμετώπιση των εισβολέων και η κατάληψη των Κάτω Χωρών, της Ρηνανίας και τμήματα της Ισπανίας, της Ελβετίας και της Σαβοΐας.
Ωστόσο αρκετές ομάδες θίγονταν από τις αλλαγές, με αποτέλεσμα οι Επαναστάτες να εδραιώσουν την εξουσία τους μέσα από πεισμώδη αντίσταση. Η αντίσταση κατά του νέου καθεστώτος πήρε μαζικό ένοπλο χαρακτήρα -ειδικά στη Νότια και Δυτική Γαλλία- κυρίως το 1793, όταν άνοιξε νέο εξωτερικό μέτωπο με την Ισπανία και αυξήθηκε η στρατολόγηση και η φορολογία. Διαπράχθηκαν εκατέρωθεν σφαγές και βιαιοπραγίες με την ένταση του εμφύλιου πόλεμου.
Η πιο ριζοσπαστική πτέρυγα της επαναστατικής ηγεσίας (Δαντόν, Μαρά, Ροβεσπιέρος), επέβαλε μια αιμοσταγή δικτατορία γνωστή ως «Τρομοκρατία». Οι ριζοσπάστες ανέστειλαν το δημοκρατικό Σύνταγμα που είχαν ψηφίσει και ανέθεσαν την εξουσία στην 12μελή Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας.
Γ’ ΦΑΣΗ (8 / 1794 - 1799):
Από τα τέλη του 1794, ο έλεγχος ξαναπερνά στους μεγαλοαστούς και τους πολιτικούς εκφραστές τους Γιρονδίνους. Τον Σεπτέμβρη του 1795 ψηφίζουν νέο Σύνταγμα και την εκτελεστική εξουσία αναλαμβάνει το 5μελές Διευθυντήριο. Στις εκλογές του 1797, κερδίζουν οι οπαδοί της συνταγματικής μοναρχίας. Ωστόσο, η αδυναμία τους να επιβάλουν την τάξη δίνει την ευκαιρία στον πετυχημένο στρατηγό Ναπολέοντα Βοναπάρτη να επιβάλει προσωποπαγή δικτατορία το 1799.
Η ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1786 - 1789)
Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και οι υπουργοί του είχαν προ πολλού καταλάβει ότι χρειάζονταν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Κυρίως έπρεπε να καταργηθεί η φοροαπαλλαγή από τους ευγενείς. Αυτοί όμως υπερασπίζονταν τα δικαιώματα τους στο κοινοβούλιο του Παρισιού και στα υπόλοιπα 13 επαρχιακά κοινοβούλια. Μόλις έγινε υπουργός οικονομικών το 1775 ο Τυργκό, ένας εκπρόσωπος του φυσιοκρατικού οικονομικού συστήματος, εφαρμόστηκε αρχικά μία ριζικά μεταρρυθμιστική οικονομική πολιτική.
Ο Τυργκό μείωσε τις κρατικές επιρροές στην οικονομία, καινοτόμησε δημιουργώντας ένα ενιαίο φορολογικό σύστημα και για τις τρεις κοινωνικές τάξεις, ίδρυσε την ελεύθερη βιοτεχνία, καταργώντας τις συντεχνίες, έβαλε ένα φόρο για την απόκτηση γης και έκανε διαθέσιμο το προνόμιο του εμπορίου σιτηρών σε όλους τους Γάλλους. Με αυτά τα μέτρα που πήρε προκάλεσε την σθεναρή αντίδραση του κοινοβουλίου. Αφού άσκησε έντονη κριτική στην πολύ σπάταλη ζωή στην Γαλλική βασιλική αυλή καθώς και στην συμμετοχή της Γαλλίας στον Πόλεμο για την Αμερικανική Ανεξαρτησία, ο Λουδοβίκος χρησιμοποίησε όλα αυτά ως πρόφαση για να τον απολύσει το 1776.
Αντίθετα ο Ζακ Νεκέρ, ένας αστός τραπεζίτης από την Γενεύη, εφάρμοσε μια άκρως αντίθετη οικονομική πολιτική από τον Τυργκό. Πήρε μεγάλα κρατικά δάνεια, αναζήτησε την υποστήριξη των προνομιούχων, επιτρέποντας στο κράτος να επιδρά στην οικονομία, και κατάργησε το προνόμιο για τα σιτηρά. Αλλά και αυτός επειδή εφάρμοζε μεταρρυθμιστική πολιτική, ήρθε αντιμέτωπος με τους ευγενείς της βασιλικής αυλής. Τελικά όταν δημοσίευσε το έλλειμμα του Γαλλικού προϋπολογισμού -το οποίο τυπώθηκε 100.000 φορές- ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ τον απέλυσε και αυτόν.
Η ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΗ ΕΚΡΗΞΗ
Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε έστω και παρενθετικά ένα φυσικό γεγονός το οποίο επέδρασε καταλυτικά ως αστάθμητος παράγοντας στην προετοιμασία του εδάφους για την έκρηξη της Επανάστασης και το οποίο σχεδόν ποτέ δεν αναφέρεται. Έναν χρόνο πριν την Επανάσταση, το έτος 1788, σημειώθηκε στον χώρο του βόρειου Ατλαντικού, κοντά στην Ισλανδία, η έκρηξη ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου, το οποίο εξέβαλε μια τεράστια ποσότητα μάγματος, ώστε σχημάτισε ένα ολόκληρο νησί που υπάρχει έως σήμερα.
Τα αέρια που απελευθερώθηκαν από την έκρηξη του ηφαιστείου μεταφέρθηκαν με τα εναέρια ρεύματα πάνω από τον ουρανό της Γαλλίας, προκαλώντας εκείνη τη χρονιά ανομβρία, καταστροφή της γεωργικής παραγωγής και σιτοδεία σε όλη τη χώρα. Η Κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει εγκαίρως το πρόβλημα και το φάσμα της πείνας άρχισε να πλανάται πάνω από τον λαό.
Μια απρόσμενη ηφαιστειακή έκρηξη στον βόρειο Ατλαντικό, λοιπόν, σε συνδυασμό με την ανικανότητα του βασιλιά να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις αύξησαν στο μέγιστο τη λαϊκή δυσαρέσκεια και αποτέλεσαν τη χρυσή ευκαιρία όσων από χρόνια ετοιμάζονταν για να ανατρέψουν την καθεστηκυία τάξη και να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους. Έτσι, με αφορμή την οικονομική ανέχεια που οδήγησε σε πείνα τον Γαλλικό λαό εκείνη τη χρονιά έλαβε χώρα μια λαϊκή εξέγερση στο πλαίσιο της οποίας είδαν το φως της ημέρας πολλά παράξενα γεγονότα.
ΟΙ ΑΝΤΙΜΑΧΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Από το καλοκαίρι το 1789 παγιώθηκαν δύο αντίπαλοι συνασπισμοί:
1. Μοναρχικοί: Ευγενείς, ανώτεροι αξιωματούχοι, ανώτεροι κληρικοί.
2. Συνασπισμός λαϊκών στρωμάτων και αγροτών υπό την ηγεσία των αστών.
Στον 2ο συνασπισμό υπήρξε σαφής διάκριση μεταξύ ριζοσπαστών (Ιακωβίνων) και μετριοπαθών (Γιρονδίνων).
Ο ΜΑΖΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Ο μαζικός χαρακτήρας της Γαλλικής Επανάστασης, ανέδειξε τις λαϊκές μάζες σε καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης του ιστορικού γίγνεσθαι στη νεότερη εποχή. Λαϊκή Συμμετοχή:
1. Κατάληψη φρουρίου Βαστίλης από τον παρισινό λαό τον Ιούλιο του 1789.
2. Αγροτικές εξεγέρσεις στην ύπαιθρο το καλοκαίρι του 1789, οι οποίες υπήρξαν εκτεταμένες και προκλήθηκαν από τον πανικό των αγροτών, γι’ αυτό έμειναν γνωστές ως «Μεγάλος Φόβος».
3. Διαδηλώσεις γυναικών από τις λαϊκές Παρισινές γειτονιές στις Βερσαλλίες, τον Οκτώβριο του 1789.
ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ
Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και οι υπουργοί του είχαν προ πολλού καταλάβει ότι χρειάζονταν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Κυρίως έπρεπε να καταργηθεί η φοροαπαλλαγή από τους ευγενείς. Αυτοί όμως υπερασπίζονταν τα δικαιώματα τους στο κοινοβούλιο του Παρισιού και στα υπόλοιπα 13 επαρχιακά κοινοβούλια. Μόλις έγινε υπουργός οικονομικών το 1775 ο Τυργκό, ένας εκπρόσωπος του φυσιοκρατικού οικονομικού συστήματος, εφαρμόστηκε αρχικά μία ριζικά μεταρρυθμιστική οικονομική πολιτική.
Ο Τυργκό μείωσε τις κρατικές επιρροές στην οικονομία, καινοτόμησε δημιουργώντας ένα ενιαίο φορολογικό σύστημα και για τις τρεις κοινωνικές τάξεις, ίδρυσε την ελεύθερη βιοτεχνία, καταργώντας τις συντεχνίες, έβαλε ένα φόρο για την απόκτηση γης και έκανε διαθέσιμο το προνόμιο του εμπορίου σιτηρών σε όλους τους Γάλλους. Με αυτά τα μέτρα που πήρε προκάλεσε την σθεναρή αντίδραση του κοινοβουλίου. Αφού άσκησε έντονη κριτική στην πολύ σπάταλη ζωή στην Γαλλική βασιλική αυλή καθώς και στην συμμετοχή της Γαλλίας στον Πόλεμο για την Αμερικανική Ανεξαρτησία, ο Λουδοβίκος χρησιμοποίησε όλα αυτά ως πρόφαση για να τον απολύσει το 1776.
Αντίθετα ο Ζακ Νεκέρ, ένας αστός τραπεζίτης από την Γενεύη, εφάρμοσε μια άκρως αντίθετη οικονομική πολιτική από τον Τυργκό. Πήρε μεγάλα κρατικά δάνεια, αναζήτησε την υποστήριξη των προνομιούχων, επιτρέποντας στο κράτος να επιδρά στην οικονομία, και κατάργησε το προνόμιο για τα σιτηρά. Αλλά και αυτός επειδή εφάρμοζε μεταρρυθμιστική πολιτική, ήρθε αντιμέτωπος με τους ευγενείς της βασιλικής αυλής. Τελικά όταν δημοσίευσε το έλλειμμα του Γαλλικού προϋπολογισμού -το οποίο τυπώθηκε 100.000 φορές- ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ τον απέλυσε και αυτόν.
Η ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΗ ΕΚΡΗΞΗ
Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε έστω και παρενθετικά ένα φυσικό γεγονός το οποίο επέδρασε καταλυτικά ως αστάθμητος παράγοντας στην προετοιμασία του εδάφους για την έκρηξη της Επανάστασης και το οποίο σχεδόν ποτέ δεν αναφέρεται. Έναν χρόνο πριν την Επανάσταση, το έτος 1788, σημειώθηκε στον χώρο του βόρειου Ατλαντικού, κοντά στην Ισλανδία, η έκρηξη ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου, το οποίο εξέβαλε μια τεράστια ποσότητα μάγματος, ώστε σχημάτισε ένα ολόκληρο νησί που υπάρχει έως σήμερα.
Τα αέρια που απελευθερώθηκαν από την έκρηξη του ηφαιστείου μεταφέρθηκαν με τα εναέρια ρεύματα πάνω από τον ουρανό της Γαλλίας, προκαλώντας εκείνη τη χρονιά ανομβρία, καταστροφή της γεωργικής παραγωγής και σιτοδεία σε όλη τη χώρα. Η Κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει εγκαίρως το πρόβλημα και το φάσμα της πείνας άρχισε να πλανάται πάνω από τον λαό.
Μια απρόσμενη ηφαιστειακή έκρηξη στον βόρειο Ατλαντικό, λοιπόν, σε συνδυασμό με την ανικανότητα του βασιλιά να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις αύξησαν στο μέγιστο τη λαϊκή δυσαρέσκεια και αποτέλεσαν τη χρυσή ευκαιρία όσων από χρόνια ετοιμάζονταν για να ανατρέψουν την καθεστηκυία τάξη και να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους. Έτσι, με αφορμή την οικονομική ανέχεια που οδήγησε σε πείνα τον Γαλλικό λαό εκείνη τη χρονιά έλαβε χώρα μια λαϊκή εξέγερση στο πλαίσιο της οποίας είδαν το φως της ημέρας πολλά παράξενα γεγονότα.
ΟΙ ΑΝΤΙΜΑΧΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Από το καλοκαίρι το 1789 παγιώθηκαν δύο αντίπαλοι συνασπισμοί:
1. Μοναρχικοί: Ευγενείς, ανώτεροι αξιωματούχοι, ανώτεροι κληρικοί.
2. Συνασπισμός λαϊκών στρωμάτων και αγροτών υπό την ηγεσία των αστών.
Στον 2ο συνασπισμό υπήρξε σαφής διάκριση μεταξύ ριζοσπαστών (Ιακωβίνων) και μετριοπαθών (Γιρονδίνων).
Ο ΜΑΖΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Ο μαζικός χαρακτήρας της Γαλλικής Επανάστασης, ανέδειξε τις λαϊκές μάζες σε καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης του ιστορικού γίγνεσθαι στη νεότερη εποχή. Λαϊκή Συμμετοχή:
1. Κατάληψη φρουρίου Βαστίλης από τον παρισινό λαό τον Ιούλιο του 1789.
2. Αγροτικές εξεγέρσεις στην ύπαιθρο το καλοκαίρι του 1789, οι οποίες υπήρξαν εκτεταμένες και προκλήθηκαν από τον πανικό των αγροτών, γι’ αυτό έμειναν γνωστές ως «Μεγάλος Φόβος».
3. Διαδηλώσεις γυναικών από τις λαϊκές Παρισινές γειτονιές στις Βερσαλλίες, τον Οκτώβριο του 1789.
ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ
Η Σύγκληση των Γενικών Τάξεων
Η για πρώτη φορά από το 1614 σύγκληση των Γενικών Τάξεων της Γαλλίας από τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ στο κρίσιμο έτος 1789 ορίζεται από τους ιστορικούς ως η αποφασιστική αφορμή για την Γαλλική Επανάσταση. Η σύγκληση των Γενικών Τάξεων συνοδεύτηκε από πολλές παραχωρήσεις του βασιλιά προς την τρίτη τάξη. Για πρώτη φορά κατείχε κάθε Γάλλος πολίτης που είχε συμπληρώσει τα 25 χρόνια του το δικαίωμα να ψηφίσει και έτσι οι εκπρόσωποι της τρίτης τάξης έφτασαν τους 621 καθώς το 98% του Γαλλικού λαού άνηκαν σε αυτήν.
Η Εκλογική Διαδικασία
Η εκλογή των Γενικών Τάξεων διεξήχθη σε τρεις διαφορετικές εκλογικές διαδικασίες. Έτσι εκλέχτηκαν 578 εκπρόσωποι για την τρίτη τάξη, 291 εκπρόσωποι για τον κλήρο και 272 ευγενείς. Η τρίτη τάξη αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από μεγαλοαστούς όπως δικηγόρους, γιατρούς, συμβολαιογράφους, δικαστές, εμπόρους, τραπεζίτες και δημάρχους. Επιπλέον μερικοί ευγενείς είχαν προσαρτηθεί στην τρίτη τάξη μαζί με μερικούς στρατιωτικούς υπαλλήλους.
Η εκλογή των Γενικών Τάξεων διεξήχθη σε τρεις διαφορετικές εκλογικές διαδικασίες. Έτσι εκλέχτηκαν 578 εκπρόσωποι για την τρίτη τάξη, 291 εκπρόσωποι για τον κλήρο και 272 ευγενείς. Η τρίτη τάξη αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από μεγαλοαστούς όπως δικηγόρους, γιατρούς, συμβολαιογράφους, δικαστές, εμπόρους, τραπεζίτες και δημάρχους. Επιπλέον μερικοί ευγενείς είχαν προσαρτηθεί στην τρίτη τάξη μαζί με μερικούς στρατιωτικούς υπαλλήλους.
Επανάσταση στις Βερσαλλίες
Ενώ ο βασιλιάς σκόπευε στην επιβολή νέων φορολογιών, οι ευγενείς και ο κλήρος είδαν την σύγκληση των Γενικών Τάξεων ως μια ευκαιρία να αποκτήσουν πολιτική δύναμη, την οποία είχαν χάσει το 1661 με το που ανέβηκε στον θρόνο ο Λουδοβίκος ΙΔ΄, και έτσι να πετύχουν μια εξασθένιση της απόλυτης μοναρχίας. Η τρίτη τάξη αντίθετα ήλπιζε να δοθεί σύνταγμα στην Γαλλία έτσι ώστε η οικονομική δύναμη που είχε αποκτήσει τον τελευταίο αιώνα, και κυρίως οι αστοί, να είναι ισάξια με μια πολιτική δύναμη.
Παράλληλα εύχονταν και αυτοί την κατάρρευση της απαρχαιωμένης πια απόλυτης μοναρχίας. Ο μεγάλος αριθμός εκπροσώπων της τρίτης τάξης έπρεπε να παίξει κάποιο ρόλο στην εκλογική διαδικασία. Για αυτό μερικοί εκπρόσωποί της ζήτησαν η εκλογή να διεξαχθεί κατά κεφαλή και όχι κατά τάξεις. Οι ευγενείς δε δέχτηκαν την πρόταση της τρίτης τάξης να γίνει η ψηφοφορία κατά κεφαλή και η διαμάχη σχετικά με τον τρόπο ψηφοφορίας συνεχίστηκε για πολλές εβδομάδες.
Στις 17 Ιουνίου 1789 οι εκπρόσωποι της τρίτης τάξης, με το επιχείρημα ότι αποτελούσαν το 98% του Γαλλικού λαού, αυτοανακηρύχθηκαν σε Εθνική Συνέλευση και πρότειναν και στους εκπροσώπους των άλλων τάξεων να συμπορευθούν μαζί τους. Πολλοί ευγενείς και κληρικοί προσαρτήθηκαν στην τρίτη τάξη και η αντίσταση τους ήταν σθεναρή, όπως όμως και του βασιλιά. Ο Λουδοβίκος δεν αναγνώρισε την Εθνική Συνέλευση και διέταξε το κλείσιμο της αίθουσας στην οποία γίνονταν οι συνεδριάσεις της.
Οι αντιπρόσωποι της Εθνικής Συνέλευσης τότε κλείστηκαν στην αίθουσα του σφαιριστηρίου στις 20 Ιουνίου και ορκίστηκαν να μην διαλυθούν αν δεν δοθεί Σύνταγμα στην χώρα. Ο βασιλιάς σε κοινή συνεδρίαση με τις Γενικές Τάξεις στις 23 Ιουνίου μάταια επιχείρησε να εμποδίσει τις αποφάσεις αυτές, και επειδή η υποστήριξη του στρατού δεν ήταν βέβαιη, αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Στις 9 Ιουλίου, μετά την προσχώρηση στην τρίτη τάξη μεγάλου αριθμού ευγενών και κληρικών, η Συνέλευση ανακηρύχθηκε σε Συντακτική (Assemblée Constituante).
ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1789 - 1791
1. Φοβούμενη το χάσιμο του ελέγχου, καταργούν προνόμια Ευγενών και Κλήρου
2. Σύνταξη της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, κατάργηση απόλυτης μοναρχίας, προέλευση κάθε κυριαρχίας από το έθνος, διαφύλαξη φυσικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και ασφάλειας, κατοχύρωση ισονομίας και ατομικών ελευθεριών (ελευθερίας έκφρασής και γνώμης, ελευθεροτυπίας, ανεξιθρησκίας κ.λ.π.).
3. Δήμευση εκκλησιαστικής περιουσίας, κατάργηση εσωτερικών τελωνείων και συντεχνιών, κατάργηση νομικών διακρίσεων σε βάρος Εβραίων και Προτεσταντών.
4. Ψήφιση Συντάγματος του 1791, θεσπίζεται Συνταγματική Μοναρχία. Η πολιτική εξουσία έγινε μονοπώλιο των εύπορων αστών. Δικαίωμα ψήφου σε όσους πλήρωναν φόρους, δηλαδή στους μισούς περίπου ενήλικους άντρες.
5. Νομοθετική εξουσία παραχωρείται στη Νομοθετική Εθνοσυνέλευση, η εκτελεστική στο Μονάρχη και ανεξαρτητοποιούνται δικαστική και στρατιωτική εξουσία.
6. Δημιουργία ενός κεντρικά ελεγχόμενου και αποκεντρωμένου συστήματος διακυβέρνησης, με δημιουργία νομών και υποδιαιρέσεών τους σε διαμερίσματα, καντόνια και κοινότητες, καθώς και σύσταση επαναστατικών συμβουλίων στα κέντρα των περιφερειών.
Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ
Παράλληλα με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων, η κατάσταση στο Παρίσι άρχισε να γίνεται θερμή. Η τιμή του ψωμιού είχε εκτοξευθεί στα ύψη μετά την πολύ άσχημη σοδειά του 1788. Όταν ο Λουδοβίκος απέλυσε για άλλη μια φορά τον υπουργό οικονομικών Νεκέρ, στις 11 Ιουλίου 1789, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην αστική τάξη, άρχισαν οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ βασιλικών στρατευμάτων και του απλού λαού.
Επίσης οι φήμες που κυκλοφορούσαν και έλεγαν ότι ο βασιλιάς μαζεύει στρατό για στρατιωτική επέμβαση με σκοπό την διάλυση της Συνέλευσης στις Βερσαλλίες, κορύφωσαν την αγανάκτηση του λαού. Το Παρίσι έπεφτε σε αναρχία. Οι μεγαλοαστοί πήραν στα χέρια τους την διοίκηση της πόλης.
Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΤΙΛΛΗΣ
Βαστίλλη ήταν από τον 17ο αιώνα φυλακή πολιτικών και ποινικών κρατουμένων. Οποιοσδήποτε πήγαινε ενάντια στην θέληση του βασιλιά φυλακίζονταν εκεί και κυρίως ευγενείς. Ακόμη και συγγραφείς οι οποίοι εξέφραζαν το πνεύμα του Διαφωτισμού, όπως ο Βολταίρος, φυλακίστηκαν εκεί. Στο λαό κυκλοφορούσαν μύθοι για πολυάριθμους και άγνωστους κρατουμένους, βασανιστήρια, αλυσοδεμένους σκελετούς, υπόγεια κρατητήρια κτλ.
Όταν όμως πραγματοποιήθηκε η άλωση, υπήρχαν μόνο επτά κρατούμενοι, τέσσερις πλαστογράφοι, δύο τρελλοί (για έναν εκ των οποίων η οικογένειά του είχε πληρώσει ώστε να εγκλειστεί) και ένας σαδιστής με τον τίτλο του κόμητος. Αυτοί ζούσαν υπό σχετικά καλές συνθήκες, έχοντας ακόμα και υπηρέτες. Μερικές μέρες μετά την απελευθέρωση, οι τέσσερις εξ αυτών φυλακίστηκαν και πάλι σε άλλη φυλακή. Ωστόσο, η πτώση της Βαστίλλης αποτέλεσε τον «ιδρυτικό μύθο» της Επανάστασης.
Επιπλέον, μέσα στη φυλακή υπήρχαν σημαντικές ποσότητες πυρίτιδας που προφανώς ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη για τους επαναστάτες. Οι ταραχές ξεκίνησαν όταν έγινε γνωστό ότι ο βασιλιάς διάταξε τη μετακίνηση Ελβετικών και Γαλλικών ομάδων στις Βερσαλλίες. Κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο στρατός θα πυροβολούσε το πλήθος και ότι προετοιμαζόταν βασιλικό πραξικόπημα. Έτσι το βράδυ της 12ης προς 13 Ιουλίου οι εξεγερμένοι άρχισαν την αναζήτηση όπλων.
Όντως, στις 14 του μηνός εισέβαλαν στο Hotel des Invalides (τους στρατώνες των συνταξιούχων στρατιωτών) και κατάσχεσαν μεγάλη ποσότητα τυφεκίων. Μετά από αυτό, πολλοί από τους πολίτες στράφηκαν στη Βαστίλη. Περίπου επτά χιλιάδες πολίτες όρμησαν στη Βαστίλλη όπου λύντσαραν έναν αριθμό φυλάκων και τον διοικητή της φυλακής, Μπερνάρντ - Ρεναί Ζορντάν ντε Λονέ. Η Άλωση της Βαστίλλης ήταν ένα οχλοκρατικό, τρομοκρατικό επεισόδιο που συνέβη στο Παρίσι στις 14 Ιουλίου του 1789 κατά το προοίμιο της Γαλλικής Επανάστασης.
Αφορούσε την ένοπλη κατάληψη των φυλακών "Βαστίλλης Αγίου Αντωνίου" όπως ήταν ο επίσημος τίτλος, με στόχο τη διαρπαγή του φυλασσόμενου εκεί οπλισμού. Το επεισόδιο αυτό καθεαυτό, εκτός των 200 περίπου θυμάτων, ήταν περιορισμένης σημασίας και καμία ουσιώδη πολιτειακή αλλαγή, ή κάποιο άλλο συνταρακτικό γεγονός επέφερε. Παρά ταύτα η μετέπειτα προπαγάνδα, (ενενήντα χρόνια αργότερα) το ανήγαγε σε σύμβολο της Γαλλικής Επανάστασης, καθιερώνοντας μάλιστα την ημερομηνία του γεγονότος σε εθνική επέτειο της Γαλλίας.
Κατ' αρχή η Βαστίλλη ήταν ένα Μεσαιωνικό οκτάπυργο παραλληλόγραμμο φρούριο που ολοκληρώθηκε η οικοδόμησή του το 1383 κατ΄ εντολή του Βασιλέως Καρόλου Ε΄ στο ανατολικό τείχος του Παρισιού και συγκεκριμένα παρά την Πύλη του Αγίου Αντωνίου, εξ ου και η επίσημη ονομασία "Βαστίλλη Αγίου Αντωνίου", για προστασία από επιθέσεις των Άγγλων. Περί τον 17ο αιώνα η Βαστίλλη μετατράπηκε σε κρατικές πολιτικές φυλακές, όχι από τους Βασιλείς της Γαλλίας αλλά από τον καρδινάλιο Ρισελιέ, συνεχίζοντας όμως να διατηρεί οπλοστάσιο.
Λόγω του πολύ περιορισμένου αριθμού των κελιών ο μέσος ετήσιος αριθμός των φυλακισμένων σ' αυτό ήταν περίπου 40. Συνηθέστεροι κρατούμενοι αυτής ήταν πολιτικοί ταραχοποιοί κατόπιν "βασιλικής ενσφράγιστης παραγγελίας", σύμφωνα με την τότε ισχύουσα νομοθεσία, που επείχε θέση τελεσίδικης απόφασης χωρίς δικαίωμα προσφυγής σε ένδικα μέσα, καθώς και άτομα κατ΄ απαίτηση των οικογενειών τους, είτε για ανυπακοή, είτε για να εμποδιστεί κάποιος διασυρμός.
Επί βασιλείας Λουδοβίκου ΙΔ' ήταν τόπος κράτησης καταδικασμένων από τη δικαιοσύνη, τελώντας υπό την εποπτεία του αρχηγού της αστυνομίας, ενώ επί Φιλίππου Β', δούκα της Ορλεάνης κρατούνταν και πολιτικά πρόσωπα που είχαν καταδικαστεί από το κοινοβούλιο. Κατά την περίοδο της λειτουργίας του φρουρίου ως φυλακή είχαν αναπτυχθεί διάφοροι σκοτεινοί θρύλοι απολυταρχισμού όπως περί θανάτων των κρατουμένων, των μέσων και των τρόπων καταστολής ή βασανιστηρίων κ.λπ. που σχεδόν όλα αποτελούσαν αποκυήματα φαντασίας.
Πηγές αυτών των θρύλων υπήρξαν δύο βιβλία που είχαν εκδοθεί λίγα χρόνια πριν τη Γαλλική Επανάσταση. Από δε τις ιστορικές έρευνες διαπιστώθηκε ότι μόλις στο 1% των κρατουμένων είχε συμβεί θάνατος (αυτοκτονία ή πάθηση). Το 1784 (πέντε χρόνια πριν την επανάσταση) ο Βασιλεύς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ μετά από πρόταση του τότε υπουργού των οικονομικών Νεκέρ προγραμμάτισε την κατεδάφιση της Βαστίλης λόγω του τεράστιου κόστους συντήρησής της.
Έτσι κατά το έτος της επανάστασης οι κρατούμενοι της φυλακής ήταν μόλις επτά, εκ των οποίων τέσσερις παραχαράκτες, δύο επίσκοποι και ένας ευγενής κρατούμενος κατά παραγγελία της οικογενείας του. Τελικά η Βαστίλλη άρχισε να κατεδαφίζεται από την επομένη της άλωσης.
Γεγονότα πριν την Άλωση
Παρά τη νίκη της Γαλλίας επί της Αγγλίας στον Αμερικανικό πόλεμο της ανεξαρτησίας όπου και ακολούθησε η Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1786, γεγονός που είχε ευνοήσει ιδιαίτερα την προπαγάνδα - διακίνηση των φιλελεύθερων ιδεών, του λεγόμενου διαφωτισμού, το δημόσιο έλλειμμα συνεχώς διογκωνόταν. Βασική αιτία ήταν οι συνεχείς συνάψεις δανείων που προέβαινε ο επόπτης των οικονομικών Καλόν (Calonne) (είχε αντικαταστήσει τον τραπεζίτη Ζακ Νεκέρ), από το 1783 μέχρι το 1786.
Το 1786, πολύ αργά πλέον, ο Καλόν πρότεινε την φορολογική ισότητα με μία σειρά οικονομικών μέτρων που έπλητταν περισσότερο τις προνομιούχες τάξεις των ευγενών και των κληρικών, οι οποίες και απεφάσισαν να αντιδράσουν. Έτσι στη διετία 1787 - 1788 ξέσπασε η λεγόμενη "αριστοκρατική επανάσταση" που υποχρέωσε τον Βασιλέα να απολύσει τον Καλόν, τη θέση του οποίου ανέλαβε ο Μπριέν ο οποίος με τη σειρά του αδυνατώντας να διαχειριστεί το ζήτημα αντικαταστάθηκε από τον Νεκέρ ορίζοντας τελικά σύγκληση - συνέλευση και των τριών Γενικών Τάξεων προς διευθέτηση του οικονομικού ζητήματος αναλαμβάνοντας όλοι μερίδιο ευθύνης δια ψηφοφορίας.
Μέτρο που κάθε άλλο παρά απολυταρχικό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Πράγματι η συνέλευση αυτή ξεκίνησε στις 5 Μαΐου του 1789 έχοντας η Τρίτη Τάξη (η αστική) διπλασιάσει τον αριθμό των αντιπροσώπων της με εκλογές που διεξήχθησαν τον Δεκέμβριο του 1788 σε γενική ατμόσφαιρα ηρεμίας, με έγκριση της κυβέρνησης, αρνούμενη όμως η τελευταία την ψήφιση «κατά κεφαλή» αντί «κατά τάξη».
Σημειώνεται ότι ο Βασιλεύς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ κατά τον εναρκτήριο λόγο του στη Συνέλευση δεν παρουσίασε κανένα οικονομικό πρόγραμμα προκειμένου να μη δεσμεύσει τη συνέλευση και ούτε πήρε θέση στο ζήτημα της ψήφισης «κατά κεφαλή ή κατά τάξη» αλλά ούτε και έκανε μνεία επ΄ αυτών, αντίθετα ευχήθηκε την ευόδωση του έργου της. Αντίθετη θέση στο ζήτημα της ψήφισης είχαν οι άλλες δύο παραδοσιακές τάξεις, των ευγενών και των κληρικών.
Οι εργασίες της Συνέλευσης συνεχίζονταν και τον Ιούνιο, διακοπτόμενες όμως τακτικά από περιορισμένες ταραχές του λαού που διαμαρτύρονταν για την οικονομική ύφεση, την ανεργία και την πείνα που είχε προκύψει τόσο από την κρίση στη βιομηχανία και το εμπόριο που είχε παραλύσει όλα τα επαγγέλματα όσο και η συγκυρία της καταστροφής της συγκομιδής του προηγούμενου έτους. Κάτω από αυτές της συνθήκες οι αντιπρόσωποι της Τρίτης Τάξης καθοδηγούμενοι ιδεολογικά από τον Εμμανυέλ Ζοζέφ Σιεγές και πιστεύοντας ότι εκπροσωπούν την κοινή γνώμη του λαού στις 17 Ιουνίου αυτοανακηρύσσονται Εθνοσυνέλευση.
Τρεις ημέρες αργότερα, στις 20 Ιουνίου, υπό την προεδρία του Ζαν Συλβαίν Μπαγύ δεσμεύτηκαν με τον λεγόμενο όρκο του σφαιριστηρίου στη σύνταξη και ψήφιση συντάγματος. Την αιφνίδια αυτή πολιτική εκτροπή προσπάθησε ο Βασιλεύς να αναστείλει στις 23 Ιουνίου φοβούμενος μια πιθανή εμφύλια σύγκρουση των Τάξεων, καλώντας την Τρίτη τάξη να ακυρώσει τις αποφάσεις της. Η αυτοαποκαλούμενη όμως εθνοσυνέλευση, στην οποία είχαν εισχωρήσει και μέλη των άλλων Τάξεων αρνήθηκε να υπακούσει.
Έτσι ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ διαβλέποντας ότι η παρουσία κάποιων στρατιωτικών μονάδων για διατήρηση της τάξης είχε αβέβαιο χαρακτήρα αλλά και την αγανάκτηση του λαού για την αδράνεια λήψης κάποιων ανακουφιστικών μέτρων, αναγκάσθηκε τελικά να υποχωρήσει και να αποδεχθεί την εγκυρότητα της εθνοσυνέλευσης προκειμένου να προχωρήσουν οι εργασίες της, προσδιορίζοντας όμως κάποια όρια παραχωρήσεων αντιπροσώπων (ειδικά της Τρίτης Τάξης). Στις 9 Ιουλίου η εθνοσυνέλευση ανακηρύχθηκε πλέον επίσημα σε σώμα, λαμβάνοντας την ονομασία Εθνική Συντακτική Συνέλευση.
Στις 11 Ιουλίου ο Λουδοβίκος παύει τον "πατριώτη υπουργό" (όπως αποκαλούταν από τους οπαδούς της Τρίτης Τάξης) ο Ζακ Νεκέρ με την εντολή να εγκαταλείψει τη Γαλλία λόγω της εκ μέρους του επιδειχθείσης «ακραίας συγκατάβασης» στις απαιτήσεις των Γενικών Τάξεων υπερβαίνοντας τα όρια παραχωρήσεων, διορίζοντας στη θέση του την ίδια ημέρα τον Μπρετέιγ. Η αντικατάσταση αυτή έμελλε τελικά να γίνει η βασική αφορμή των ταραχών που ακολούθησαν το επόμενο τριήμερο με αποκορύφωμα την άλωση της Βαστίλλης.
Ταραχές 12 και 13 Ιουλίου
Η αποπομπή του Νεκέρ συνέβη ημέρα Σάββατο, μετά από εισήγηση - απόφαση του ανακτοσυμβουλίου, τα μέλη του οποίου ανήκαν βεβαίως στη τάξη των ευγενών. Αυτή έγινε ευρύτερα γνωστή στο Παρίσι το μεσημέρι της επομένης και παρότι ήταν Κυριακή η είδησή της επέφερε μεγάλη αναστάτωση στην κοινωνία της πόλης με συνέπεια ν΄ αρχίσουν να διασπείρονται και να προβάλλονται ανεξέλεγκτα διάφορες εικασίες και φήμες όπως π.χ. για επικείμενο βασιλικό πραξικόπημα, δίωξη κάποιων μελών της εθνοσυνέλευσης, απαγόρευση λειτουργίας καταστημάτων και διάθεσης τροφίμων, κ.ά. που ουσιαστικά αποκάλυπταν τον υφιστάμενο φόβο της κοινωνίας για τυχόν ματαίωση των ούτως ή άλλως αναγκαίων και αναμενόμενων μεταρρυθμίσεων.
Έτσι άρχισαν να συγκροτούνται διάφορες ομάδες εξοργισμένων πολιτών της αστικής τάξης και να περιδιαβαίνουν τους δρόμους της πόλης κρατώντας αφίσες του Νεκέρ και του Δούκα της Ορλεάνης, ένθερμου υποστηρικτή των μεταρρυθμίσεων και της αστικής τάξης, προβαίνοντας σε διαμαρτυρίες κατά του Βασιλέως και της κυβέρνησης καλώντας τον λαό σε συστράτευση ενάντια των φημολογούμενων. Στις ομάδες αυτές που συνεχώς πλήθαιναν δεν άργησαν να εισέλθουν αναρχικά και κακοποιά στοιχεία έτοιμα για καταστροφές και λεηλασίες.
Περί τις απογευματινές ώρες ένας Παριζιάνος δημαγωγός - δημοσιογράφος και αποτυχημένος δικηγόρος λόγω τραυλισμού, ο Καμίλ Ντεμουλέν έχοντας εγκατασταθεί στον ανοικτό κήπο του "Παλαί Ρουαγιάλ", οικία του Δούκα της Ορλεάνης, κρατώντας στο χέρι όπλο άρχισε να καλεί και να διεγείρει τον κόσμο για επικείμενη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου αναφωνώντας σχετικά, "Πολίτες, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, η απόλυση του Νεκέρ είναι η κωδωνοκρουσία του Αγίου Βαρθολομαίου για όλους τους πατριώτες. Απόψε το βράδυ τα Ελβετικά και Γερμανικά τάγματα θα βγουν από το στρατόπεδό τους για να μας αφανίσουν όλους.
Μία οδός σωτηρίας απομένει, να πάρουμε τα όπλα!", προτρέποντας ακόμα όλοι οι πατριώτες συγκροτώντας εθνοφρουρά να φέρουν την τρίχρωμη κονκάρδα ώστε ν' αναγνωρίζονται μεταξύ τους.
Παρότι η επιδειχθείσα συνεχής υποχωρητικότητα του Βασιλέως δεν άφηνε περιθώρια ούτε κατά σκέψη ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο, πολύ δε περισσότερο και με ξένες μισθοφορικές και πολύ περιορισμένες στρατιωτικές δυνάμεις εντούτοις η παραπάνω εικασία έγινε πιστευτή και απετέλεσε τη σπίθα της μεταβολής του πλήθους των μέχρι τότε διαμαρτυρομένων πολιτών σε όχλο στασιαστών που θα έκανε πλέον οτιδήποτε τουλάχιστον για να εξοπλιστεί.
Έτσι πρώτοι στόχοι που δέχθηκαν τη μανία του πλήθους και υπέστησαν προσβολή λεηλασία και καταστροφή ήταν τα καταστήματα πώλησης όπλων και τα διάφορα οπλουργεία του Παρισιού. Δεν άργησε όμως να σημειωθεί και η πρώτη σύγκρουση κάποιας ομάδας των στασιαστών με μια Γερμανική ίλη ιππικού στη θέα της οποίας αναγκάστηκαν να σκορπιστούν παρά την πλατεία Λουδοβίκου ΙΕ΄, (σημερινή πλατεία Κονκόρντ), και να σημειωθούν αρκετοί τραυματισμοί και τρεις θάνατοι στασιαστών.
Κατά τις βραδυνές ώρες οι λεηλασίες άρχισαν να επεκτείνονται και σε καταστήματα τροφίμων, όπως παντοπωλεία, μανάβικα, αποθήκες κ.λπ. και να σημειώνονται οι πρώτοι εμπρησμοί δημοσίων κτιρίων όπως των τελωνείων, (που λειτουργούσαν ως δημόσια ταμεία) θεωρούμενα υπεύθυνα για την άνοδο των τιμών. Οι καταστροφές αυτές συνεχίστηκαν όλη τη νύκτα αποκορύφωμα των οποίων ήταν η εισβολή του μανιασμένου όχλου στο μοναστήρι του Αγίου Λαζάρου που λειτουργούσε και ως πτωχοκομείο, νοσοκομείο και σχολείο, όπου σύμφωνα με τις διαδόσεις υπήρχε εκεί μεγάλη περιουσία της Εκκλησίας.
Τελικά βρέθηκαν και λεηλατήθηκαν 52 κάρα με σιτάρι, ενώ πυρπολήθηκε η σπουδαία βιβλιοθήκη του Μοναστηριού. Το ξημέρωμα της 13ης Ιουλίου βρίσκει το Παρίσι να έχει υποστεί τη νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου, όχι βέβαια από στρατιωτικές μονάδες, σύμφωνα με τη φημολογία, που καμία δεν κινήθηκε να σταματήσει τα έκτροπα, αλλά από τους ίδιους τους στασιαστές που σημειωτέον στην πλειονότητα είχαν πλήξει περιουσίες της αστικής τάξης, εκτός του μοναστηριού και των τελωνείων που ουσιαστικά αυτές επιδείνωσαν την οικονομική κατάσταση της Γαλλίας.
Σημειώνεται ότι την εποχή εκείνη τη φρούρηση του Παρισιού και την τήρηση της τάξης ασκούσε η ανακτορική φρουρά η λεγόμενη "Γκαρντ Φρανσαίζ" που συγκροτούνταν σε σύνταγμα 3600 ανδρών διαιρούμενο σε έξι τάγματα, δύο λόχων έκαστο, δύναμης κάθε λόχου 300 ανδρών, έχοντας έδρα τα ανάκτορα των Βερσαλιών. Η Γκαρντ Φρανσαίζ που στελεχωνόταν μόνο από Γάλλους και κυρίως Παριζιάνους με ιδιαίτερα κριτήρια ύψους και εμφάνισης, όλως περιέργως δεν προέβη σε καμία ενέργεια καταστολής, ή τουλάχιστον κάποιου περιορισμού των καταστροφών.
Το πρωί της Δευτέρας 13 Ιουλίου, θορυβημένη η Εθνοσυνέλευση από τα έκτροπα που είχαν συμβεί και τους πληγέντες εξ αυτών αλλά και από το κατρακύλισμα των χρηματιστηριακών αξιών που σημειώνονταν ως φυσικό επόμενο, αποφασίστηκε κατ΄ απόλυτη προτεραιότητα η συγκρότηση ένοπλης πολιτοφυλακής συγκροτημένη από 48.000 "πατριώτες" (από την αστική τάξη), δεκατετραπλάσια της ανακτορικής φρουράς. για διασφάλιση της τάξης χωρίς να προσδιορίζεται εξ αρχής ούτε η νόμιμη προμήθεια ή διάθεση των όπλων, αλλά ούτε τα προσόντα ή ικανότητα των προς κατάταξη πολιτοφυλάκων.
Αντ' αυτών τις απογευματινές ώρες ορίσθηκε μια μόνιμη επιτροπή στο Δημαρχείο του Παρισιού η οποία θα έκανε τη στρατολόγηση και τη χρέωση του οπλισμού. Η επιτροπή αυτή την επομένη το πρωί θα δώσει το σύνθημα της αρπαγής όπλων απ΄ οποιαδήποτε κρατική αποθήκη ή οπλοστάσιο, σε αντίθεση προς τον δήμαρχο του Παρισιού που πάσχιζε για μια νόμιμη διάθεση. Έτσι εν ονόματι της τάξης θα σημειωθεί η απόλυτη αταξία.
Άλωση - 14 Ιουλίου
Το πρωί της 14ης Ιουλίου του 1789, ημέρα Τρίτη, ο μαινόμενος όχλος των στασιαστών αφού προηγουμένως είχε ρημάξει, πυρπολήσει και λεηλατήσει περιουσίες, τα 4/5 των τελωνείων του Παρισιού και ολοκληρώσει την καταστροφή της Μονής του Αγίου Λαζάρου, σπεύδει πλέον ως θριαμβευτής της κατάστασης να ενταχθεί στις τάξεις της πολιτοφυλακής που οργανώνονται από την επαναστατική επιτροπή στο Δημαρχείο του Παρισιού. Ο εκτελών χρέη δημάρχου του Παρισιού, κοσμήτορας των εμπόρων, Ζακ ντε Φλεσέλ, που είχε εκλεγεί από τον Απρίλιο, προσπαθεί να πείσει ότι αναμένει 12.000 τουφέκια μετά από παραγγελία αγοράς, πλην όμως δεν εισακούγεται.
Οι στασιαστές ζητούν άμεση διάθεση όπλων έστω και δια της βίας. Έτσι αποφασίζεται από την επαναστατική επιτροπή η έφοδος στο Μέγαρο των Απομάχων (Οτέλ Ντεζινβαλίντ), όπου υφίστατο αποθήκη οπλισμού. Σημειώνεται ότι την προηγουμένη το απόγευμα αντιπροσωπεία της επαναστατικής επιτροπής είχε μεταβεί στο Μέγαρο των Απομάχων και είχε ζητήσει την παράδοση του αποθηκευμένου εκεί οπλισμού για τον εξοπλισμό της πολιτοφυλακής πλην όμως ο διοικητής του Μεγάρου τους είχε αρνηθεί και η αντιπροσωπεία έφυγε άπρακτη χωρίς να δοθεί κάποια συνέχεια.
Γύρω στις 9 το πρωί ένα σύνθετο πλήθος στασιαστών με προπομπούς τυμπανιστές αρχίζει να κινείται στους κεντρικούς δρόμους του Παρισιού με κατεύθυνση το Μέγαρο των Απομάχων αποφασισμένο άλλη μια φορά για λεηλασία ή εμπρησμό. Παρότι το Μέγαρο βρίσκεται σχετικά πολύ κοντά σε στρατόπεδα πεζικού και πυροβολικού της Ελβετικής φρουράς, στο λεγόμενο Σαμπ ντε Μαρς ("Πεδίο του Άρεως"), όπου και η Στρατιωτική Ακαδημία του Παρισιού, ο διοικητής της φρουράς δεν προβαίνει σε καμία ενέργεια, καταστολής ή προστασίας,
Αλλά αντίθετα μετακινεί τις δυνάμεις του προς άλλη κατεύθυνση φερόμενος να εγκαταλείπει τη θέση του και αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στους στασιαστές. Οι τελευταίοι πηδώντας τις τάφρους αρχίζουν να πολιορκούν το κτίριο απειλώντας να σπάσουν τις πόρτες. Ο διοικητής του Μεγάρου παρότι διέθετε ένοπλη φρουρά αποφάσισε να μη συγκρουσθεί ένοπλα με το πλήθος όπου και ακολούθησε εισβολή στα υπόγεια του Μεγάρου στα οποία βρέθηκαν και κατασχέθηκαν 30.000 - 40.000 μουσκέτα,
Δηλαδή οπλισμός δεκαπλάσιος από εκείνο που έφερε όλη η ανακτορική φρουρά που ασκούσε αστυνομικά καθήκοντα στο Παρίσι. Τώρα οι στασιαστές έγιναν ένοπλοι, αλλά χωρίς σφαίρες και μπαρούτι αυτά θα τ΄ αναζητήσουν στη Βαστίλη.
Έφοδος στη Βαστίλη
Η έφοδος στη Βαστίλη, μετά από πολύωρη πολιορκία των στασιαστών, έγινε το απόγευμα της 14ης Ιουλίου (1789). Το γεγονός όμως ότι ακολούθησε και δεν προηγήθηκε της εφόδου του Μεγάρου των Απομάχων αποκαλύπτει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά και ταυτόχρονα ανατρεπτικά στοιχεία:
1. Η εκεί αποθήκευση και ύπαρξη οπλισμού και εφοδίων, π.χ. σφαιρών και πυρίτιδας δεν ήταν εξ αρχής γνωστή στους στασιαστές. Έγινε γνωστή μετά την έφοδο στο Μέγαρο των Απομάχων.
2. Πρωταρχικός στόχος της εφόδου ήταν η προμήθεια σφαιρών και πυρίτιδας, που αν αυτά υπήρχαν στο Οτέλ ντεζ Ινβαλίντ θα κατάσχονταν και αυτή η έφοδος σε φρούριο δεν θα συνέβαινε.
3. Ο αριθμός των κρατουμένων ήταν άγνωστος στους στασιαστές, η δε απελευθέρωσή τους έγινε κατά την κατάληψη ως δικαιολογία της παρανομίας τους, διαφορετικά με τον συμβολισμό μάλιστα που συνόδευε τη Βαστίλη κατά τους στασιαστές, (σύμφωνα με την προπαγάνδα), η έφοδος αυτή θα έπρεπε να είχε προηγηθεί ένα ή δύο εικοσιτετράωρα.
4. Η έφοδος στο φρούριο δεν είχε αποφασιστεί εξ αρχής, ακόμα και μετά την έφοδο στο Ινβαλίντ, θεωρώντας δεδομένο ότι σε μία τέτοια σύγκρουση και μάλιστα από στασιαστές έστω ένοπλους αλλά ουσιαστικά άοπλους με φρούριο επανδρωμένο, ο αριθμός των θυμάτων εξ αυτών θα είναι ιδιαίτερα μεγάλος.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από τις τρεις προσπάθειες διαπραγματεύσεων που επιχειρήθηκαν πριν την έφοδο.
- Πρώτη Προσπάθεια Διαπραγμάτευσης: Περίπου στις 10:30, έχοντας ολοκληρωθεί η έφοδος και η κατάσχεση όπλων από το Μέγαρο των Απομάχων ένα πλήθος των στασιαστών βρίσκεται ήδη γύρω από τη Βαστίλη με την πληροφορία ότι εκεί βρίσκεται αποθηκευμένη πυρίτιδα και σφαίρες (μολύβδινα βόλια). Η πληροφορία πράγματι είναι αληθής που φέρεται να δόθηκε είτε από το Μέγαρο των Απομάχων, που ως νοσοκομείο δεν θα μπορούσε ποτέ εκεί να αποθηκευτεί πυρίτιδα, είτε από τον απερχόμενο διοικητή της ελβετικής φρουράς στο Σαμπ ντε Μαρς, που φέρεται και περισσότερο πιθανή.
Έτσι την αυτή ώρα φθάνει στη Βαστίλλη η πρώτη αντιπροσωπεία επιτροπής εκλεκτόρων του δήμου προκειμένου ν΄ ακολουθηθεί η οδός της διαπραγμάτευσης. Η Φρουρά της Βαστίλλης, αποτελούμενη, λόγω ειρηνικής περιόδου αλλά και ενόψει επικείμενης κατάργησης και κατεδάφισης, από μόλις 114 άνδρες, (82 απόμαχοι και 32 μισθοφόροι Ελβετοί) έχει στο μεταξύ τεθεί σε συναγερμό, τα παράθυρα έχουν σφραγιστεί και στις επάλξεις έχουν εγκατασταθεί όπλα και κανόνια.
Διοικητής της Φρουράς είναι ο μαρκήσιος Μπερνάρντ Ρενέ ντε Λωναί, αξιωματικός προερχόμενος από την ανακτορική φρουρά, ο οποίος και δέχεται με ευγένεια την αντιπροσωπεία προσκαλώντας την μάλιστα και για μεσημβρινό γεύμα. Οι συνομιλίες που φέρονται να περιστράφηκαν είτε σε παράδοση πολεμοφοδίων είτε στην εγκατάσταση στη Βαστίλλη πολιτοφυλάκων μετατρεπόμενη έτσι σε έδρα της νέας πολιτοφυλακής δεν απέδωσαν και η αντιπροσωπεία επέστρεψε άπρακτη.
- Δεύτερη Προσπάθεια Διαπραγμάτευσης: Μία ώρα αργότερα, περί τις 11:30 ξεκινάει μια δεύτερη αντιπροσωπία αποτελούμενη από έναν απόστρατο και έναν δικηγόρο που και αυτή παρότι έγινε δεκτή με την υπόσχεση να μην ανοιχτεί πυρ κατά των στασιαστών που πολιορκούσαν έντονα το φρούριο ουδέν κατάφερε.
Κατά τη διάρκεια όμως των συνομιλιών κάποιοι από το πλήθος κατάφεραν ν' ανέβουν στον υπέρ την τάφρο προστατευτικό προμαχώνα προσπαθώντας να βάλουν φωτιά στον καταπέλτη της πύλης όπου και η φρουρά αντέδρασε με τα όπλα. Από εκείνη την ώρα (13:30) άρχισε σιγά σιγά να γενικεύονται οι επιθέσεις των στασιαστών και να μετατρέπεται ο προ της Βαστίλλης χώρος σε πεδίο μάχης.
- Τρίτη Προσπάθεια Διαπραγμάτευσης: Γύρω στις 14:00 φθάνει στο χώρο ο Αβάς Κλωντ Φωσέ έχοντας υψωμένο το ξίφος του προκαλώντας τους στασιαστές για ομαδική έφοδο. Λίγα λεπτά αργότερα φθάνει η τρίτη κατά σειρά αντιπροσωπεία της επιτροπής του δήμου, ιδιαίτερα πολυμελής και με περισσότερο επίσημο τρόπο φέροντας σημαία και με προπομπό τυμπανιστή. Και αυτή η επιτροπή έγινε δεκτή, αφού κατέβηκε ο καταπέλτης και εισήλθε στη Βαστίλλη.
Ο Διοικητής του Φρουρίου αναμένοντας ίσως οδηγίες από τις Βερσαλλίες, ή σε κάποια πιθανή βοήθεια, συνέχιζε να παραμένει αρνητικός στην ικανοποίηση των αιτημάτων της επιτροπής όταν κατά το στάδιο των συνομιλιών αυτών συνέβη κάτι που ανέτρεψε τα μέχρι τότε δεδομένα και τη θέση υπεροχής του. Αυτό ήταν η μεγάλη λιποταξία που σημειώθηκε στην ανακτορική φρουρά. Από τα έξι τάγματα τα πέντε, δύναμης 3.000 ανδρών είχαν λιποτακτήσει και κάποιοι εξ αυτών, περίπου 60, είχαν προσχωρήσει με τον οπλισμό τους στους στασιαστές μεταφέροντας μάλιστα μπροστά στη Βαστίλλη και πέντε κανόνια.
Η δύναμη αυτή τελούσε υπό τις διαταγές του υπολοχαγού Ζακόμπ Ελί και του υπαξιωματικού Πιέρ Υλέν. Οι στασιαστές ενθουσιασμένοι από την κυριολεκτικά ένοπλη αυτή παρουσία και εκλαμβάνοντας την καθυστέρηση της εμφάνισης της αντιπροσωπείας από τη διαβούλευση ότι βρίσκεται υπό ομηρεία ξεκίνησε την γενική έφοδο με επακόλουθο την άμεση διακοπή κάθε περαιτέρω διαπραγμάτευσης.
Παράδοση της Βαστίλλης
Οι τρεις ώρες που ακολούθησαν υπήρξαν οι ποιο δραματικές στην ιστορία της Βαστίλλης του Αγίου Αντωνίου, την τελευταία φρουρά της και κυρίως τον τελευταίο διοικητή της που ευρισκόμενος απομονωμένος από την ιεραρχία του έπρεπε ν' αποφασίσει μόνος του στο δίλημμα του καθήκοντος της προάσπισης επί του οποίου είχε ταχθεί ή της παράδοσης των αιτουμένων πολεμοφοδίων, που εκ των πραγμάτων η πολιτοφυλακή θα χρησιμοποιούσε ουσιαστικά εναντίον πολιτών του Παρισιού, πολύ δε περισσότερο αυτού τούτου του φρουρίου.
Η δύναμη που διέθετε σε άνδρες αριθμητικά ήταν ελάχιστη έναντι του μαινόμενου όχλου που υπολογίζονταν σε χίλιους μαχητές, διατηρώντας όμως τετραπλάσια δύναμη πυρός, σε αριθμό κανονιών, ικανά να ανατινάξουν τα φερόμενα υπό των στασιαστών μαζί με τις ομοχειρίες τους σκορπίζοντας τον όλεθρο. Λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογία της εποχής τόσο τα όπλα όσο και τα κανόνια ήταν ιδιαίτερα δύσχρηστα σε σχέση με τα σύγχρονα, η δε επαναληπτικότητα βολών τους ήταν εξαιρετικά βραδεία κυρίως για τα κανόνια, συνεπώς οι βολές που ακολούθησαν κατά την έφοδο θα πρέπει να θεωρούνται σποραδικές και όχι καταιγιστικές.
Όσον αφορά τα κανόνια των στασιαστών λόγω της εγγύτατης απόστασης από το φρούριο δεν είχαν δυνατότητα να προσβάλλουν τις επάλξεις του φρουρίου, παρά μόνο σε σχεδόν ευθυτενή πλέον βολή τις πύλες ή την κινητή γέφυρα, που κρίνεται πολύ αμφίβολο αν η τελευταία θα προσβαλλόταν ποτέ, σε αντίθεση των δυνατοτήτων βολών που είχαν οι υπερασπιστές του φρουρίου, και μόνο εκ της υπεροχής του ύψους. Επισημαίνεται ακόμα πως όλα τα φρούρια της εποχής αλλά και κάποια μεταγενέστερα από τις επάλξεις διέθεταν ειδικούς αμυντικούς οχετούς από τους οποίους ρίπτονταν ζεματιστό νερό ή λάδι εναντίον πολιορκητών που θα επιχειρούσαν αναρρίχηση.
Εν προκειμένω η απόκρουση της εφόδου κράτησε περίπου τρεις ώρες, έχοντας σημειωθεί περίπου 100 θάνατοι και άλλοι τόσοι τραυματισμοί εκ μέρους των στασιαστών. Τον αριθμό αυτόν ίσως να μη γνώριζε εκείνες τις ώρες ο διοικητής της φρουράς ή και ενδεχομένως να υπολόγιζε σε μεγαλύτερο. Πάντως βολή κανονιών κατά των στασιαστών δεν έγινε ούτε ρίψεις ζεματιστού νερού έχουν καταγραφεί.
Τελικά περί τις 17:00 ώρα ο διοικητής Μπερνάρντ ντε Λωναί διατάζει την καθέλκυση της κινητής γέφυρας προκειμένου να ακολουθήσει η διαδικασία της παράδοσης με την εγγύηση της ζωής των αμυνομένων, φερόμενος ο ίδιος (κατά σχετικό θρύλο) να κρατεί ένα λευκό μαντήλι. Ακολουθεί η εισβολή του όχλου, η σύλληψη του διοικητή και των ανδρών της φρουράς του, η αποφυλάκιση των μόλις επτά κρατουμένων, η διαρπαγή των πολύτιμων, για τους πολιτοφύλακες, πολεμοφοδίων και τέλος η άλωση του φρουρίου και η καταστροφή των "αρχείων της Βαστίλλης" που αφορούσαν ποινικά αρχεία των κατά καιρούς φυλακισμένων.
Λιντσαρίσματα
Κατά την μεταφορά - προσαγωγή του διοικητή και των ομήρων υπερασπιστών του Φρουρίου στο Δημαρχείο προκειμένου εκεί ν΄ απολογηθούν, ουσιαστικά για την εκτέλεση του καθήκοντός των, και παρά τα συμφωνηθέντα κατά την παράδοση, δέχθηκαν επίθεση και λιντσάρισμα από το πλήθος όπου μετά από απανωτές μαχαιριές από ξιφολόγχες ο διοικητής Μπερνάρντ ντε Λωναί και κάποιοι άλλοι πέφτουν νεκροί ενώ ένας ταβερνιάρης με χασαπομάχαιρο, πρώην λήσταρχος, με το παρωνύμιο "αποκεφαλιστής", αποκόπτοντας το κεφάλι του νεκρού ντε Λωναί.
Το περιέφερε στη συνέχεια πάνω σε κοντάρι στους δρόμους του Παρισιού και στον κήπο του Παλαί Ρουαγιάλ θριαμβολογώντας για το κατόρθωμά του. Λίγο αργότερα θα σημειωθεί ίδιο σκηνικό μπροστά στο Δημαρχείο όταν κάποιοι θα θεωρήσουν τον κοσμήτορα των εμπόρων προδότη θα τον πυροβολήσουν και στη συνέχεια θα περιφέρουν το αποκομμένο κεφάλι του πάνω σε κοντάρι στους δρόμους του Παρισιού.
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΠΑΡΑΔΙΔΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΜΑΧΗ
Στη συνέχεια, πάντοτε εντελώς «αυθόρμητα και ακαθοδήγητα», οι επαναστάτες στράφηκαν προς τις Βερσαλλίες. Επρόκειτο για το πολυτελές ανάκτορο το οποίο είχε οικοδομήσει ο πανίσχυρος Λουδοβίκος ΙΔ΄, ο ''Βασιλιάς Ήλιος'', αρκετά έξω από τα τότε όρια των Παρισίων με σκοπό ακριβώς να μην είναι ευπρόσβλητο από τυχόν λαϊκές ταραχές, οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε όλες τις εποχές. Το ανάκτορο είχε δική του, καλά εκπαιδευμένη φρουρά, που αποτελείτο από έναν μικρό στρατό.
Έχοντας προβλεφθεί μάλιστα και η πιθανότητα η Γαλλική ανακτορική φρουρά να δίσταζε να βάλει εναντίον του Γαλλικού λαού, είχε προσληφθεί επιπλέον και μια μονάδα επιλεγμένων Ελβετών μισθοφόρων ως προσωπική φρουρά του εκάστοτε μονάρχη. Πριν φθάσει ο επαναστατημένος λαός πεζοπορώντας στα ανάκτορα κατέφθασε εκεί εποχούμενος ο χωλός -επίσκοπος και πρίγκιπας τότε και κατόπιν υπουργός Εξωτερικών και περίφημος διπλωμάτης- Ταλεϋράνδος, με σκοπό να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην καταστολή της εξέγερσης.
Όπως αργότερα διηγείτο ο ίδιος, αν και πρίγκιπας, μόνο μετά από μια μακρά αναμονή κατάφερε να συναντήσει τον δευτερότοκο αδελφό του μονάρχη, τον κατοπινό βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ΄, ο οποίος του ανακοίνωσε: «η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλεύς κοιμάται». Ξεπερνώντας την πρώτη έκπληξη, ο Ταλεϋράνδος τού υπενθύμισε ότι ο όχλος κινείτο προς τις Βερσαλλίες και ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του ήταν να μην τον αφήσουν να πλησιάσει, αλλά να λάβει θέση η βασιλική φρουρά μπροστά από τα ανάκτορα και, μόλις οι εξεγερμένοι φθάσουν, σε απόσταση βολής, να ανοίξει πυρ κατά βούληση.
Σύμφωνα με την πολεμική εμπειρία αιώνων, εφόσον οι εξεγερμένοι ήταν ασύντακτοι και ακαθοδήγητοι -τουλάχιστον έτσι διατείνονταν- μόλις έπεφταν οι πρώτοι νεκροί, οι υπόλοιποι θα διαλύονταν τρεπόμενοι σε άτακτη φυγή. Η απάντηση του πρίγκιπα, «ο βασιλεύς δεν σκοπεύει να χύσει ούτε μια σταγόνα Γαλλικού αίματος, θα δεχθεί τους εξεγερμένους για να τους ακούσει», άφησε άφωνο τον πανέξυπνο Ταλεϋράνδο. Όπως έγραφε αργότερα στα απομνημονεύματα του:
«Εκείνη τη νύκτα εγκατέλειψα τη μοναρχία όχι ασπαζόμενος τη δημοκρατία, αλλά γιατί κατάλαβα ότι η πρώτη είχε πεθάνει. Όσοι συνέχισαν να την ακολουθούν δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να ακολουθούν ένα πτώμα».
Τα λόγια του ήταν προφητικά. Εντελώς ανέλπιστα οι καθοδηγητές της Επανάστασης είδαν τα ανάκτορα να παραδίδονται αμαχητί και τον όχλο «σαν έναν Σηκουάνα να ορμά μέσα παρασύροντας τα πάντα στο διάβα του», όπως έγραψε αργότερα ο μεγάλος Γερμανοεβραίος λογοτέχνης Στέφαν Τσβάιχ. Ο βασιλιάς, υπερβαίνοντας κάθε προσδοκία, παραδόθηκε στους Επαναστάτες και σε όσους βρίσκονταν πίσω από αυτούς.
Έκτοτε η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη, μολονότι ο αγράμματος στην πλειοψηφία του λαός, παρόλη την αντιμοναρχική προπαγάνδα που δεχόταν, παρέμενε πεισματικά βασιλόφρων, πληρώνοντας το πολύ ακριβά μερικές φορές. Ο βασιλιάς έπεσε χάρη στην προσωπική του ανικανότητα να κυβερνήσει και, πληρώνοντας ουσιαστικά λάθη και παραλείψεις προκατόχων του, καρατομήθηκε μόνο με μια ψήφο επιπλέον. Και αυτή η ψήφος δεν ανήκε σε άλλον παρά στον εξάδελφο του, πρίγκιπα Λουδοβίκο Φίλιππο της Ορλεάνης, γεγονός που κατέπληξε και τους πιο ακραίους επαναστάτες.
Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Στις αρχές Ιουλίου του 1789 έχει ήδη συντελεστεί, σε νομικό επίπεδο, η Γαλλική Επανάσταση: η εθνική κυριαρχία έχει υποκαταστήσει τη μοναρχική απολυταρχία χάρη στην ισχυρή συμμαχία των εκπροσώπων της Τρίτης Τάξης με τους εκπροσώπους του κατώτερου κλήρου και τους εκπροσώπους της φιλελεύθερης μερίδας της αριστοκρατίας. Αλλά η σημαντική αυτή νομική ανατροπή δεν έχει περάσει ακόμη στα πράγματα, γιατί συναντά τη σθεναρή και απειλητική αντίσταση των σκληροπυρηνικών αριστοκρατών και του βασιλιά, ο οποίος διατάζει να περικυκλωθεί το Παρίσι από 20.000 ετοιμοπόλεμους στρατιώτες με τη σαφή πρόθεση να καταλύσει την Εθνοσυνέλευση.
Η ανησυχία, που είναι μεγάλη, κερδίζει πολύ γρήγορα τις λαϊκές μάζες στο Παρίσι, όπου κυριαρχεί το σύνθημα της συνωμοσίας των αριστοκρατών. Για μια ακόμη φορά τον τόνο δίνει ο Μαρά: «Ω συμπολίτες μου! Να παρατηρείτε πάντοτε τη συμπεριφορά των υπουργών για να κανονίζετε αναλόγως τη δική σας. Αντικείμενό τους είναι η κατάλυση της εθνικής μας Συνέλευσης, το μοναδικό τους μέσο είναι ο εμφύλιος πόλεμος. Σας περικυκλώνουν με την τρομακτική μηχανή των στρατιωτών, με τις ξιφολόγχες!..». Η ανταπόκριση του Παρισινού λαού ήταν άμεση.
Το πλήθος οπλίζεται ενώ συμπλοκές μεγαλύτερης ή μικρότερης έκτασης ξεσπούν στην πόλη. Το αποτέλεσμα είναι η κατάληψη της Βαστίλλης στις 14 Ιουλίου, πράξη περισσότερο συμβολική, η οποία όμως ενίσχυσε το κύρος της Εθνοσυνέλευσης, επιτρέποντας ταυτοχρόνως τη συγκρότηση της εθνικής φρουράς που ο στόχος της είναι διπλός: αφενός η υπεράσπιση της επανάστασης από τις απειλές της βασιλικής εξουσίας, αφετέρου όμως η αντιμετώπιση της απειλής εκ μέρους κοινωνικών ομάδων που κρίνονταν ήδη επικίνδυνες.
Την ίδια περίοδο η λαϊκή εξέγερση κερδίζει σχεδόν το σύνολο της χώρας, συμπαρασύροντας τόσο τις πόλεις όσο και την ύπαιθρο, όπου πρωταγωνιστικό ρόλο θα παίξουν οι μάζες των αγροτών. Δυναμικοί, οι τελευταίοι προχωρούν στην κατάργηση των φεουδαρχικών προνομίων στην πράξη: πυρπολούν τους πύργους τόσο των ευγενών όσο και πλούσιων αστών, καταστρέφοντας τα αρχεία και τα τεκμήρια της ιδιοκτησίας. Στο τέλος του Ιουλίου του 1789 το κίνημα των αγροτών, που έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ενισχύεται από το φαινόμενο του Μεγάλου Φόβου, που τόσο πολύ απασχόλησε τους ιστορικούς της Επανάστασης.
Στο σύνολο της επικράτειας διαδίδονται φήμες, φανταστικές τις περισσότερες φορές, που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. Πότε η συνωμοσία των αριστοκρατών οπλίζει στρατιές μισθοφόρων εναντίον των αγροτών. Πότε ομάδες αδίστακτων ληστών βαδίζουν πάνοπλες εναντίον πόλεων και χωριών με σκοπό τη λεηλασία τους. Οι φήμες διαδέχονται η μία την άλλη σε αλλεπάλληλα κύματα που τρομάζουν και εξαγριώνουν τον κόσμο. Αλλά μόλις οι φοβίες εξατμιστούν, μένουν, πραγματικά αυτά, τα προνόμια όσων έχουν και οι διεκδικήσεις όσων δεν έχουν. Ο κίνδυνος, που αργότερα θα ονομαστεί κοινωνική επανάσταση, είναι πλέον ορατός.
Η εθνική Συνέλευση παρακολουθεί τα γεγονότα αδύναμη και κυρίως αμήχανη. Στην πραγματικότητα διστάζει να επέμβει γιατί βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα. Θα νομιμοποιήσει τη νέα κατάσταση που έχει προκύψει στην ύπαιθρο ή θα αρνηθεί να υποκύψει στις απαιτήσεις του κινήματος των αγροτών, διακινδυνεύοντας τη συμμαχία της με την τεράστια πλειοψηφία του γαλλικού πληθυσμού; Στις 3 Αυγούστου, ύστερα από θυελλώδεις συζητήσεις, η Συνέλευση μοιάζει να προκρίνει τη λύση της καταστολής, συντάσσοντας το ακόλουθο προσχέδιο:
«Η εθνική Συνέλευση πληροφορούμενη ότι η καταβολή φόρων γίνεται αντικείμενο πεισματικής άρνησης, ότι οπλισμένοι άνδρες ασκούν βία εισβάλλοντας στους πύργους όπου καίνε στις αυλές όλους τους τίτλους ιδιοκτησίας, δηλώνει ότι κανένας λόγος δεν μπορεί να νομιμοποιήσει την άρνηση καταβολής των φόρων πριν από τη δική της απόφαση ως προς το πρόβλημα των δικαιωμάτων».
Την επομένη, 4η Αυγούστου, έγινε φανερό ότι το προσχέδιο δεν μπορούσε να εφαρμοστεί και οι πιο ριζοσπαστικοί από τους ηγέτες της αστικής τάξης υποχρέωσαν τη Συνέλευση να προβεί σε σημαντικές υποχωρήσεις. Το βράδυ της ίδια ημέρας προτάθηκε η κατάργηση όλων των φορολογικών προνομίων, καθώς και των αγγαρειών κάθε είδους, όπως επίσης και η εξαγορά των πραγματικών δικαιωμάτων: όλα τα προνόμια που αναγνώριζε το Παλαιό Καθεστώς θυσιάστηκαν στον «βωμό της πατρίδας».
Στις 2 το πρωί, έχοντας επίγνωση του ιστορικού βήματος που μόλις είχε κάνει, η Εθνοσυνέλευση αποφάσισε να συμπεριλάβει τον βασιλιά στην απόφασή της, ανακηρύσσοντάς τον «συνιδρυτή της Γαλλικής ελευθερίας». Η διοικητική και πολιτική ενότητα της χώρας, που η απόλυτη μοναρχία δεν μπόρεσε να πετύχει, φάνηκε να ολοκληρώνεται. Με μια ξηρή φράση ανακοινώθηκε η κατάργηση του καθεστώτος που από τότε θα ονομαζόταν παλαιό: «Η εθνική Συνέλευση καταργεί πλήρως το φεουδαρχικό καθεστώς».
Από την προκήρυξη των γενικών αρχών στη διατύπωση των συγκεκριμένων διατάξεων ο αγώνας θα είναι μεγάλος και θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την πορεία της επανάστασης στα επόμενα χρόνια. Αλλά το βήμα που συντελέστηκε τη νύχτα της 4ης Αυγούστου 1789 θα γίνει και θα μείνει ορόσημο και σημείο αναφοράς της Μεγάλης Επανάστασης.
Η ΣΤΡΑΤΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
Μεταξύ του 1789 και του 1815, η Γαλλία είδε περίπου 140.000 άτομα πληθυσμό, τους μετανάστες να εγκαταλείπουν την χώρα, εξαιτίας των επαναστατικών ταραχών κι αυτό από την επομένη, κιόλας, της 14ης Ιουλίου 1789 και της κατάληψης της Βαστίλλης. Οι μετανάστες αυτοί, προερχόμενοι από την μοναρχία και το απολυταρχικό καθεστώς, φοβόντουσαν την κατάρρευσή της. Πολλοί μεταξύ τους, συνεπώς, ήταν ευγενείς, εύποροι αστοί ή υψηλά πρόσωπα της Γαλλικής Εκκλησίας. Μερικοί εξ' αυτών μετανάστευσαν ώστε να πολεμήσουν την Επανάσταση από το εξωτερικό: ήταν μεταξύ αυτών που δημιουργήθηκε η Στρατιά των Μεταναστών.
Η Στρατιά των Μεταναστών επιθυμούσε στις αρχές των πολέμων της Επανάστασης και της Αυτοκρατορίας να βαδίσουν στην εμπροσθοφυλακή των αντίπαλων στρατευμάτων της Γαλλικής Επανάστασης, να ελευθερώσουν την βασιλική οικογένεια και να επαναφέρουν το πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας. Όμως, στην διάρκεια αυτής της εκστρατείας του 1792, οι παλαιοί εχθροί της Γαλλίας διαίρεσαν τις ύλες της, 20.000 άνδρες, σε τρία στρατιωτικά σώματα, δίνοντάς τους μονάχα την ευκαιρία να πολεμούν ως οπισθοφυλακή.
Έπειτα από την απόσυρσή τους και στα χρόνια που ακολούθησαν, άλλαξε και ο στόχος των πριγκίπων, ο οποίος ήταν πλέον η συντήρηση ενός Γαλλικού στρατεύματος, υπό τις διαταγές τους, και ο οποίος θα πολεμούσε τους Επαναστάτες, και στη συνέχεια τις δυνάμεις του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Στόχος τους, ήταν να μπορέσουν, την ημέρα της νίκης των συμμάχων τους, να μπορέσουν να κάτσουν στο τραπέζι των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, ώστε να αποφύγουν έναν διαμελισμό, από τους νικητές, της Γαλλίας, παρόμοιο με αυτό της Πολωνίας και την τοποθέτηση μιας νέας δυναστείας -ενδεχομένως ξένη- στον θρόνο της Γαλλίας.
Συνεπώς, χρειαζόταν ένας στρατός μεταναστών, όχι για να τους πολεμήσει, αλλά για να υπενθυμίσει τον ρόλο του στις ένοπλες συγκρούσεις απέναντι στα επαναστατικά στρατεύματα και να καθησυχάσει τους ξένους μονάρχες, αναφορικά με τις πιθανότητες Παλινόρθωσης από τους Βουρβώνους μιας μοναρχίας, με έδρα το Παρίσι. Ωστόσο, μετά την εκστρατεία του 1792, ο στρατός των πριγκίπων διασκορπίστηκε, ενώ αυτός του Κοντέ συνέχισε να πολεμά, στην υπηρεσία της Αυστρίας, και στην συνέχεια της Αγγλίας και της Ρωσίας, μέχρι το 1801.
Οι πρίγκιπες δεν κατάφεραν να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιό τους. Οι μετανάστες, οι οποίοι πολέμησαν ενάντια της Επανάστασης, είτε σκοτώθηκαν στα πεδία των μαχών χωρίς να αντικατασταθούν, είτε, κατά την περίοδο της Αυτοκρατορίας, επέστρεψαν στην Γαλλία για να πολεμήσουν, για ορισμένους, εντός των στρατευμάτων του Ναπολέοντα. Στην πορεία, τα συντάγματα και οι λεγεώνες που υπηρετούσαν τους συμμαχικούς, προς αυτές, μονάρχες σταδιακά εξαφανίστηκαν και οι άνδρες τους, ειδικά οι διοικητές αποδέχτηκαν να υπηρετήσουν ξένους μονάρχες.
Αυτή η ένταξη των μεταναστών στον πρωσικό στρατό, για παράδειγμα, θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την γιγάντωση της δύναμης της πρωσικής μοναρχίας και η αντι-επαναστατική αυτή Γαλλική μετανάστευση, όπως και εκείνη των Ουγενότων κατά τον προηγούμενο αιώνα, θα αποτελέσουν τμήμα της δύναμης του Πρωσικού μιλιταρισμού.
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΣΦΑΙΡΙΣΤΗΡΙΟΥ
Γενικά ως αίθουσα σφαιριστηρίου χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε αίθουσα που χρησιμοποιείται για άθληση, ή ψυχαγωγία με ρίψη σφαίρας ή σφαιρών (μπάλες), διαθέτοντας έτσι κατάλληλο εξοπλισμό όπως τέτοιες είναι οι αίθουσες μπιλιάρδων,αντισφαίρισης, σκοποβολής με μπάλες κ.ά.. Ειδικότερα όμως με την ονομασία αίθουσα του σφαιριστηρίου φέρεται μια ιστορική τέτοια αίθουσα που βρίσκεται στις Βερσαλλίες, παρά το Παρίσι, έχοντας διαμορφωθεί σήμερα σε μουσείο της περιόδου της Γαλλικής Επανάστασης.
Η αίθουσα αυτή, αυτόνομου κτιρίου, βρίσκεται στον ομώνυμο δρόμο (Οδός Σφαιριστηρίου) στη συνοικία του Αγίου Λουδοβίκου των Βερσαλιών στο προάστιο "Ιλ ντε Φρανς" του Παρισιού. Πρόκειται για την αίθουσα εκείνη όπου οι βουλευτές τς Τρίτης Τάξεως στις 20 Ιουνίου του 1789 έδωσαν τον ομώνυμο υποσχετικό όρκο του Σφαιριστηρίου. Η αίθουσα αυτή καλύπτει όλο τον εσωτερικό χώρο αυτόνομου κτιρίου διαστάσεων περίπου 30μ. μήκους, 10μ. πλάτους και 12μ. ύψους, φέροντας ξύλινη κεραμοσκεπή.
Οικοδομήθηκε το 1686 επί βασιλείας Λουδοβίκου ΙΔ΄ από τον αρχιτέκτονα Νικολά Κρετέ για εξυπηρέτηση αναγκών άθλησης και διασκέδασης σε ένα είδος πρώιμης μορφής τένις, που υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ των τότε ευγενών. Για τις ανάγκες του παιχνιδιού αυτού τα παράθυρα της αίθουσας φέρονται περιμετρικά παρά τη στέγη, ενώ η αίθουσα ήταν βαμμένη μαύρη προκειμένου το μπαλάκι να είναι περισσότερο ευδιάκριτο, η δε οροφή της σε χρώμα μπλε έφερε διάσπαρτους χρυσούς κρίνους.
Το κτίριο αυτό μετά τα χρόνια της Επανάστασης δεν φέρεται να χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα, μέχρι την ανακήρυξη της Δεύτερης Δημοκρατίας, (25 Φεβρουαρίου του 1848) , όταν στις 14 Μαρτίου του 1848 πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο πολιτικό συμπόσιο. Από τότε σχεδόν εγκαταλείφθηκε τελείως. Ο επιλεγόμενος Όρκος του Σφαιριστηρίου κατά Ελληνική μετάφραση του Γαλλικού "Serment du Jeu de Paume" (Σερμάν ντυ Ζε ντε Πωμ) ήταν ο υποσχετικός όρκος που έδωσαν οι Γάλλοι εκπρόσωποι της λεγόμενης Τρίτης Τάξης αντιπροσώπων στην αίθουσα του σφαιριστηρίου, εξ ου και η ονομασία του, κατά το προοίμιο της Γαλλικής Επανάστασης, το 1789.
Συγκεκριμένα στις 20 Ιουνίου του 1789 προσερχόμενα τα μέλη της Τρίτης Τάξεως, καθ΄ όλα νόμιμης και αναγνωρισμένης, στην ειδική αίθουσα συνεδριάσεων που είχε οικοδομηθεί επί τούτου για τις συνελεύσεις των Γενικών Τάξεων, βρίσκοντας την πόρτα κλειδωμένη και φρουρούμενη από στρατιώτες με την δικαιολογία της ανακαίνισης του χώρου αποφάσισαν υπό την καθοδήγηση του Ζοζέφ Σιεγές να καταφύγουν σε παρακείμενο χώρο όπου βρισκόταν η αίθουσα του σφαιριστηρίου. Καταλαμβάνοντας τον χώρο αυτόν πραγματοποίησαν εκεί την τριήμερη συνεδρίασή τους από 20 μέχρι και 23 Ιουνίου.
Την νύκτα της πρώτης συνεδρίασης οι σύνεδροι έδωσαν ένα υποσχετικό όρκο να παραμείνουν ενωμένοι και ακλόνητοι στις πολιτικές τους επιδιώξεις μέχρι της ψήφισης του νέου συντάγματος. Τον όρκο αυτόν στη συνέχει υπέγραψαν όλοι οι παρευρισκόμενοι, τον οποίο απεδείχθη τελικά ότι και τήρησαν. Ως πράξη αυτή καθεαυτή ήταν παράνομη, στερούμενη σχετικής έγκρισης σύμφωνα με το υφιστάμενο καθεστώς.
Πλην όμως απετέλεσε σταθμό για τα γεγονότα που ακολούθησαν στο επόμενο δίμηνο της περιόδου εκείνης λαμβάνοντας υπόψη τη μετέπειτα σύσταση της Εθνοσυνέλευσης και της Συντακτικής Συνέλευσης, τη νύκτα της 4ης Αυγούστου, και τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (26 του Αυγούστου) τα οποία και αποδέχθηκε στη συνέχεια ο Βασιλεύς των Γάλλων Λουδοβίκος ΙΣΤ΄.
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΤΗΣ 26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1789
Ο Γαλλικός λαός, πεπεισμένος ότι η λήθη και η περιφρόνηση των φυσικών δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι οι μόνες αιτίες για τα δεινά του κόσμου, αποφάσισε να εκθέσει σε μια επίσημη διακήρυξη αυτά τα ιερά και αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα, προκειμένου όλοι οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν αδιαλείπτως τις πράξεις της κυβέρνησης με τον αντικειμενικό σκοπό κάθε κοινωνικού θεσμού, έτσι ώστε να μην επιτρέψουν ποτέ στον εαυτό τους να γίνει αντικείμενο καταπίεσης και εξευτελισμού από την τυραννία.
Έτσι, ο λαός θα έχει πάντα μπροστά στα μάτια του τις βάσεις της ελευθερίας και της ευτυχίας του, ο δικαστής τον κανόνα των υποχρεώσεών του και ο νομοθέτης το αντικείμενο της αποστολής του. Κατά συνέπεια, κοινοποιεί, παρουσία του υπέρτατου Όντος, την ακόλουθη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη. Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη αποτελεί, μαζί με τα διατάγματα της 4ης και 11ης Αυγούστου 1789 περί κατάργησης των φεουδαρχικών δικαιωμάτων, ένα από τα θεμελιώδη κείμενα που ψήφισε η Συντακτική Συνέλευση.
Η Διακήρυξη, η οποία υιοθετήθηκε επί της αρχής της πριν από την 14η Ιουλίου 1789, δίνει αφορμή για την εκπόνηση πολλών άρθρων. Μετά από πολλές συζητήσεις, οι κοινοβουλευτικοί ψηφίζουν το τελικό κείμενο στις 26 Αυγούστου 1789. Η Διακήρυξη περιλαμβάνει έναν πρόλογο και 17 άρθρα που αναφέρονται σε διατάξεις που αφορούν στο άτομο και το Έθνος. Καθορίζει τα «φυσικά και απαράγραπτα » δικαιώματα όπως η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η αντίσταση στη βία. Η Διακήρυξη αναγνωρίζει επίσης την ισότητα απέναντι στο νόμο και τη δικαιοσύνη. Τέλος, δηλώνει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
Υπό την πίεση της Εθνοσυνέλευσης και του λαού ο οποίος έχει καταλήψει τις Βερσαλλίες, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ επικυρώνει τη Διακήρυξη μόλις στις 5 Οκτωβρίου. Η Διακήρυξη αποτέλεσε και το προοίμιο του πρώτου Συντάγματος της Γαλλικής Επανάστασης που υιοθετήθηκε το 1791. Παρόλο που η Επανάσταση αρνήθηκε στη συνέχεια κάποιες από τις αρχές της συγκεκριμένης διακήρυξης και εκπόνησε δύο άλλες διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα το 1793 και το 1795, το κείμενο της 26ης Αυγούστου 1789 αποτελεί το σημείο αναφοράς των Γαλλικών θεσμών, κυρίως στα Συντάγματα του 1852, 1946 και 1958.
Κατά τον 19ο αιώνα, η Διακήρυξη του 1789 αποτελεί πηγή έμπνευσης, για την εκπόνηση παρόμοιων κειμένων σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής. Η Γαλλική επαναστατική παράδοση είναι επίσης παρούσα στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου που υπογράφτηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950.
Οι αντιπρόσωποι του Γαλλικού λαού, συγκεντρωμένοι σε Εθνική Συνέλευση, επειδή πιστεύουν ότι η άγνοια, η λήθη και η περιφρόνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι οι αποκλειστικοί λόγοι της κοινής δυστυχίας και της διαφθοράς των κυβερνήσεων, αποφάσισαν να εκθέσουν σε μια επίσημη διακήρυξη τα φυσικά, αναπαλλοτρίωτα και ιερά δικαιώματα του ανθρώπου με τελικό σκοπό αυτή η διακήρυξη, μια και θα βρίσκεται συνέχεια μπροστά στα μάτια του κοινωνικού σώματος, να υπενθυμίζει σε όλους αδιάκοπα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
Ακόμη σκοπεύει να καταστήσει τις αποφάσεις της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας περισσότερο σεβαστές, μια και θα μπορούν σε κάθε περίπτωση να συγκρίνονται με τον τελικό στόχο του κάθε πολιτικού θεσμού. Τέλος, η διακήρυξη αυτή αποβλέπει να στρέψει τις διεκδικήσεις των πολιτών, που θα στηρίζονται πια σε απλές αρχές και αναμφισβήτητες, προς τη στήριξη του Συντάγματος και προς το γενικό καλό. Επομένως, η Εθνική Συνέλευση μπροστά και κάτω από την προστασία του Ανωτάτου Όντος αναγνωρίζει και διακηρύσσει τα παρακάτω δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη.
∆ιακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (26 Αυγούστου 1789)
Άρθρο 1 - Οι άνθρωποι γεννιούνται καί παραμένουν ελεύθεροι, με ίσα δικαιώματα. Κοινωνικές διακρίσεις γίνονται μόνο με γνώμονα το κοινό συμφέρον.
Άρθρο 2 - Σκοπός κάθε πολιτικής ένωσης αποτελεί η διατήρηση των φυσικών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τα δικαιώματα αυτά είναι η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η αντίσταση στη βία.
Άρθρο 3 - Το Έθνος είναι η αποκλειστική πηγή κάθε εξουσίας. Καμία ομάδα ανθρώπων και κανένα άτομο δεν μπορεί να ασκεί εξουσία που δεν απορρέει από το Έθνος.
Άρθρο 4 - Ελευθερία σημαίνει το να μπορεί να πράττει το κάθε άτομο οτιδήποτε δε βλάπτει ένα άλλο άτομο. Έτσι, η άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων κάθε ανθρώπου θέτει σαν όριο το σημείο εκείνο, από το οποίο αρχίζει η άσκηση των ίδιων δικαιωμάτων για το άλλο άτομο. Το όριο αυτό δεν καθορίζεται παρά μόνον από το νόμο.
Άρθρο 5 - Ο νόμος μπορεί να απαγορεύσει μόνο ό,τι είναι επιζήμιο για την κοινωνία. Ό,τι δεν απαγορεύεται από το νόμο θεωρείται επιτρεπτό και δεν μπορεί σε κανέναν να επιβληθεί να κάνει κάτι που δεν ορίζεται από το νόμο.
Άρθρο 6 - Ο νόμος αποτελεί έκφραση της κοινής βούλησης. Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, προσωπικά ή με αντιπροσώπους τους, να μετέχουν στη θέσπισή του. Ο νόμος πρέπει να είναι ο ίδιος για όλους, ανεξάρτητα αν προστατεύει ή τιμωρεί. Εφόσον όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, μπορούν όλοι να μετέχουν το ίδιο και στα δημόσια αξιώματα, στις θέσεις και τις υπηρεσίες ανάλογα με τις ικανότητές τους και χωρίς καμία άλλη διάκριση παρά αυτή που πηγάζει από την αρετή τους και το ταλέντο τους.
Άρθρο 7 - Κανένα άτομο δεν μπορεί να κατηγορηθεί, να συλληφθεί ή να κρατηθεί παρά μόνο στις περιπτώσεις που ο νόμος ορίζει και σύμφωνα με τις διαδικασίες που προκαθορίζονται από αυτόν. Όσοι αιτούνται, εκδιώκουν, και εκτελούν αμέσως ή εμμέσως αυθαίρετες εντολές πρέπει να τιμωρούνται. Όπως επίσης, κάθε πολίτης ο οποίος καλείται ή συλλαμβάνεται εν ονόματι του νόμου πρέπει να συμμορφώνεται αμέσως, κάθε αντίσταση που προβάλλει όντας ομολογία ενοχής.
Άρθρο 8 - Ο νόμος οφείλει να επιβάλλει ποινές που είναι αποκλειστικά και απόλυτα αναγκαίες. Κανείς δεν μπορεί να τιμωρηθεί παρά με νόμο που είχε θεσπιστεί πριν το αδίκημα και ο οποίος εφαρμόζεται νόμιμα.
Άρθρο 9 - Επειδή κάθε άνθρωπος θεωρείται αθώος έως ότου αποδειχτεί η ενοχή του, αν κριθεί αναγκαίο να συλληφθεί, κάθε αυστηρό μέτρο που δεν θα ήταν αναγκαίο για τη σύλληψή του απαγορεύεται αυστηρά από το νόμο.
Άρθρο 10 - Κανείς δεν πρέπει να διώκεται για τις πεποιθήσεις του, ακόμη και τις θρησκευτικές, εφόσον η εκδήλωσή τους δεν διαταράσσει τη δημόσια τάξη που ο νόμος έχει επιβάλλει.
Άρθρο 11 - Η ελεύθερη ανταλλαγή σκέψεων και ιδεών είναι ένα από τα πολυτιμότερα δικαιώματα του ανθρώπου. Επομένως, κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να ομιλεί, να γράφει, και να τυπώνει τα έργα του ελεύθερα, αρκεί να μην κάνει κατάχρηση αυτής της ελευθερίας σε περιπτώσεις που ορίζονται σαφώς από το νόμο.
Άρθρο 12 - Η εξασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη κάνει αναγκαία την ύπαρξη μιας κρατικής εξουσίας. Άρα αυτή η εξουσία έχει θεσπιστεί για το καλό όλων και όχι για την ιδιωτική ωφέλεια αυτών, στους οποίους έχει ανατεθεί.
Άρθρο 13 - Για τη συντήρηση της κρατικής εξουσίας και για τα έξοδα της διοίκησης μια κοινή συνεισφορά είναι αναγκαία. Η συνεισφορά αυτή πρέπει να είναι κατανεμημένη με δικαιοσύνη στους πολίτες, ανάλογα με τις δυνατότητές τους
Άρθρο 14 - Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, αυτοπροσώπως ή με τους αντιπροσώπους τους, ν’αποδέχονται ελεύθερα την αναγκαιότητα της δημόσιας εισφοράς, να παρακολουθούν τη χρήση της και να καθορίζουν την ποσότητα, τη διάθεση, την είσπραξη και τη διάρκειά της.
Άρθρο 15 - Η κοινωνία έχει το δικαίωμα να ζητήσει ευθύνη από κάθε δημόσιο λειτουργό για τον τρόπο που άσκησε το λειτούργημά του.
Άρθρο 16 - Κάθε κοινωνία η οποία δεν έχει εξασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών της και δεν έχει καθορίσει με ακρίβεια τη διάκριση των εξουσιών, δεν μπορεί να θεωρηθεί οργανωμένη.
Άρθρο 17 - Επειδή η ιδιοκτησία είναι ένα απαραβίαστο και ιερό δικαίωμα κανείς δεν μπορεί να τη στερηθεί παρά μόνο σε περίπτωση δημόσιας ανάγκης που έχει καθορισθεί από το νόμο και φυσικά με την προϋπόθεση να καταβληθεί προηγουμένως στον κάτοχο μια δίκαιη αποζημίωση.
Ο Λουδοβίκος αρνήθηκε και πάλι να αποδεχθεί τις αποφάσεις της συνέλευσης και η νέα σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Στις 5 Οκτωβρίου πλήθη λαού συγκεντρώθηκαν στα βασιλικά ανάκτορα των Βερσαλλιών και τα κατέλαβαν. Ο βασιλιάς μαζί με την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια οδηγήθηκαν στο ανάκτορο του Κεραμεικού στο Παρίσι. Η πρωτεύουσα τώρα ζούσε στον πυρετό της επανάστασης.
Στη Συνέλευση, που συνέχιζε τις εργασίες της, διαμορφώθηκαν τρεις ομάδες, ανάλογες προς τις πολιτικές και γενικότερα τις ιδεολογικές απόψεις των αντιπροσώπων: η δεξιά, η αριστερά και το κέντρο, οι οποίες ονομάστηκαν έτσι από τις θέσεις που κατελάμβαναν οι αντιπρόσωποι στην αίθουσα των συνεδριάσεων. Τη δεξιά αποτελούσαν οι ευγενείς, οι οποίοι απέρριπταν κάθε μεταβολή του παλιού καθεστώτος. Την αριστερά συγκροτούσαν οι «πατριώτες», οι οποίοι επεδίωκαν τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και την ενίσχυση της Συνέλευσης.
Τέλος το κέντρο υποστηριζόταν από τους μετριοπαθείς, οι οποίοι απέβλεπαν στην εγκαθίδρυση βασιλικού πολιτεύματος με 2 βουλές, σύμφωνα με το αγγλικό παράδειγμα. Μέσα σε ατμόσφαιρα αντιπαραθέσεων και των έντονων ιδεολογικών διαφορών, οι οποίες κράτησαν δύο χρόνια, ψηφίστηκε το Σύνταγμα του 1791 το οποίο καθιέρωνε την συνταγματική μοναρχία. Κατά το σύνταγμα αυτό, την εκτελεστική εξουσία ασκούσε ο βασιλιάς και την νομοθετική η Συνέλευση.
Πολιτικά δικαιώματα αναγνωρίστηκαν μόνο στους ενεργούς πολίτες, δηλαδή σε όσους κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους, ενώ οι υπόλοιποι δε συμμετείχαν στην πολιτική ζωή. Τρίτη εξουσία αναγνωριζόταν η δικαστική. Οι υπάλληλοι και οι δικαστές θα εκλέγονταν και δε θα διορίζονταν από τον βασιλιά, όπως συνέβαινε προηγουμένως. Στις 20 Ιουνίου 1791 ο βασιλιάς προσπάθησε μαζί με την οικογένεια του να διαφύγει στο γειτονικό Λουξεμβούργο, όπου βασίλευε ο κουνιάδος του Λεοπόλδος Β΄. Μοιραία όμως στις Βαρέννες, κοντά στα σύνορα, τον αναγνώρισαν και τον ανάγκασαν να επιστρέψει στο Παρίσι.
Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ
Ήδη στο Σύνταγμα του 1791 υπήρχε ξεκάθαρη η αυτονομία του λαού. Μια δημοκρατία χωρίς βασιλιά υποστηριζόταν μόνο από μερικούς ακροαριστερούς, των οποίων όμως η σημασία ήταν μηδαμινή. Η νέα Νομοθετική συνέλευση, η οποία προήλθε από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1791, διχάστηκε ανάμεσα στους μετριοπαθείς και στους Ιακωβίνους. Η Αυστρία και η Πρωσία προετοίμαζαν πόλεμο για την επαναφορά της απόλυτης μοναρχίας στην Γαλλία και οι αντιμαχόμενες πολιτικές παρατάξεις της Συνέλευσης επεδίωκαν τον πόλεμο αυτό, που κάθε μια τον θεωρούσε ευκαιρία για εξυπηρέτηση των συμφερόντων της.
Ο πόλεμος κηρύχθηκε τελικά από την Γαλλία τον Απρίλιο του 1792, αλλά τα Γαλλικά στρατεύματα είχαν αποτυχίες. Τον Αύγουστο του 1792, ο λαός του Παρισιού που είχε υποψιαστεί προδοτική συμφωνία με τους εχθρούς της Επανάστασης, ήταν εξοργισμένος και η Συμβατική Συνέλευση (Convention Nationale), η οποία είχε αναδειχθεί με καθολική ψηφοφορία, κατάργησε την μοναρχία στις 21 Σεπτεμβρίου 1792. Ο βασιλιάς και η οικογένειά του φυλακίστηκαν. To Βασίλειο της Γαλλίας με καθεστώς συνταγματικής μοναρχίας ήταν η ονομασία του Γαλλικού κράτους από τις 4 Σεπτεμβρίου 1791 μέχρι τις 21 Σεπτεμβρίου 1792, κατά την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης.
Ήταν ένα καθεστώς που περιείχε στοιχεία της απόλυτης μοναρχίας και της αβασίλευτης δημοκρατίας. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1791, αποδεχόμενος το Σύνταγμα που συντάχθηκε από τα μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης (Σύνταγμα του 1791), ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' πέρασε την Γαλλία από το πολίτευμα της Απόλυτης Μοναρχίας σε αυτό της Συνταγματικής Μοναρχίας. Το Σύνταγμα αυτό κατάργησε την έννοια του "Ελέω Θεού" που έδινε στον βασιλιά την απόλυτη εξουσία στην Γαλλία. Ο βασιλιάς όφειλε, πλέον, να ορκίζεται ενώπιον του Έθνους, ορκιζόμενος να σεβαστεί το Σύνταγμα και να το εφαρμόζει, ενώ έφερε τον τίτλο του Βασιλιά των Γάλλων.
Το αξίωμά του παρέμεινε κληρονομικό και έγινε αρχηγός κυβέρνησης έξι υπουργών τους οποίους όριζε ή απομάκρυνε, που ήταν, όμως, υπόλογοι εμπρός στην Νομοθετική Εθνοσυνέλευση. Καθήκον του ήταν η διοίκηση του Κράτους, ο διορισμός ορισμένων ανώτερων δημοσίων υπαλλήλων και η εκπροσώπηση του Έθνους εμπρός στα άλλα Κράτη. Τέλος, μοιραζόταν με την Εθνοσυνέλευση την εξουσία του να κηρύσσει ή να παύει έναν πόλεμο. Αν και το πρόσωπο του βασιλιά είχε καθοριστεί ως «απαραβίαστο και ιερό», το Σύνταγμα προέβλεπε περιπτώσεις όπου μπορούσε να αποπεμφθεί των καθηκόντων του από την Εθνοσυνέλευση.
Σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 1791, η συνταγματική μοναρχία ήρθε αντιμέτωπη με τις επαναλαμβανόμενες διαφωνίες μεταξύ της Εθνοσυνέλευσης και του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, του οποίου το δικαίωμα στο ''veto'' καθιστούσε αδύνατη την έγκριση ορισμένων μεταρρυθμίσεων. Το αδιέξοδο στο οποίο βρισκόταν τότε η Γαλλία, ενδεχομένως, να ώθησε τον Λουδοβίκο τον ΙΣΤ΄ να ζητήσει από τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά βασίλεια μια στρατιωτική επέμβαση ώστε να επανέλθει η Γαλλική μοναρχία.
Αυτά, επίσης ενδεχομένως, ανταποκρίθηκαν σε αυτό το κάλεσμα ώστε να προστατεύσουν την δική τους εξουσία η οποία ετίθετο υπό αμφισβήτηση από το επαναστατικό κύμα που σάρωνε τότε όλη την Ευρώπη (παράδειγμα η Επανάσταση της Βραβάντης του 1790). Η απόπειρα φυγής του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και της οικογένειάς του (κατά την νύχτα της 20ής Ιουνίου 1791), και η μετέπειτα σύλληψή τους στην Βαρέν, προκάλεσε την είσοδο στον πόλεμο του Αυτοκράτορα της Αυστρίας (αδερφού της Μαρίας Αντουανέτας) και του Βασιλιά της Πρωσίας, που εισέβαλαν στην Γαλλία το 1792.
Αυτός ήταν και ο πρώτος πόλεμος στον οποίον συμμετείχαν τα Γαλλικά επαναστατικά στρατεύματα. Με αυτή την ευκαιρία, είναι που το τραγούδι των Μασσαλών εθελοντών στρατιωτών, σε σύνθεση του Ρουζέ ντε Λιλ, το οποίο τραγουδούσαν, πήρε την ονομασία Marseillaise. Η Μάχη του Βαλμί, στις 20 Σεπτεμβρίου 1792, που είδε την νίκη των επαναστατικών στρατευμάτων, έδωσε την δυνατότητα στην Επανάσταση να συνεχίσει την ύπαρξή της, με το τέλος της συνταγματικής μοναρχίας και την εγκαθίδρυση της Πρώτης Δημοκρατίας.
Μεταξύ 1814 και 1848, η Γαλλία γνώρισε μια δεύτερη, περιορισμένη αυτή την φορά, περίοδο μοναρχικού πολιτεύματος, με τις Χάρτες του 1814 και του 1830. Καθώς αυτές οι χάρτες είχαν χορηγηθεί από τους βασιλείς, ήταν αδύνατο το πολίτευμα αυτό της μοναρχίας να χαρακτηριστεί ως συνταγματικό. Ωστόσο, βοήθησε στην εγκαθίδρυση του κοινοβουλευτισμού. Εκείνη η περίοδος, γνωστή ως Παλινόρθωση, ξετυλίχτηκε με την βασιλεία των αδερφών του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, Λουδοβίκου ΙΗ΄ και Καρόλου Ι΄, κι έπειτα, μετά την Επανάσταση του 1830, με την βασιλεία του παρακλαδιού των Βουρβώνων, των Ορλεάν, με τον βασιλιά Λουδοβίκο - Φίλιππο Α΄.
Αν και αυτή η περίοδος παρείχε την δυνατότητα επικύρωσης των κεκτημένων της Γαλλικής Επανάστασης και πολιτικού πειραματισμού με τα ξεκινήματα του κοινοβουλευτισμού, η αποτυχία της θεσμοθέτησης της καθολικής ψηφοφορίας στην θέση της τιμοκρατικής ψηφοφορίας, θα έχει ως αποτέλεσμα την Επανάσταση του 1848.
Η Μασσαλιώτιδα
Η Μασσαλιώτιδα (La Marseillaise) είναι ο εθνικός ύμνος της Γαλλικής Δημοκρατίας. Η σύνθεση του ύμνου ανήκει στον αξιωματικό του Γαλλικού στρατού (του μηχανικού) Ρουζέ ντε Λιλ (Claude Joseph Rouget de Lisle) ή, Ελληνοποιημένα, Κλαύδιου Ιωσήφ Ρουζέ Ντελίλ. Γράφτηκε στο Στρασβούργο την νύκτα της κήρυξης του πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας 17 Απριλίου 1792. Αρχικά τιτλοφορήθηκε Πολεμικό άσμα για τη στρατιά του Ρήνου (Chant de guerre pour l'armée du Rhin) αφού γράφτηκε σαν πολεμικό εμβατήριο.
Κατά την επιστροφή του Γαλλικού στρατού κάποιοι Μασσαλιώτες εθελοντές άρχισαν να το τραγουδούν στους δρόμους του Παρισιού οπότε και ονομάστηκε στην αρχή «Τραγούδι των Μασσαλιωτών» και αργότερα «Μασσαλιώτιδα». Με τον τίτλο δε αυτόν τραγουδήθηκε στην Όπερα κατά τη κήρυξη της Δημοκρατίας οπότε και συμπεριλήφθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1792 στη χορογραφία του Γκαρμιέλ ως «Προσφορά εις την Ελευθερία». Διαρκούσης όμως της Αυτοκρατορίας και της Παλινόρθωσης θεωρήθηκε επαναστατικό τραγούδι.
Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση την αποδέχτηκε ως το Γαλλικό εθνικό ύμνο σε διάταγμα που εκδόθηκε στις 14 Ιουλίου 1795, καθιστώντας την τον πρώτο ύμνο της Γαλλίας. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ναπολέοντα Α ' τοVeillons au Salut de l'Empire ήταν ο ανεπίσημος ύμνος του καθεστώτος, και επί της βασιλείας του Ναπολέοντα ΙΙΙ, ήταν Partant pour la Syrie, ενώ τo τραγούδι είχε απαγορευτεί εντελώς από τον Λουδοβίκο τον 18ο και τον Κάρολο τον 10ο. Αποκαταστάθηκε λίγο μετά την Επανάσταση Ιουλίου του 1830.
Κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου έως τις αρχές του εικοστού αιώνα, η «Μασσαλιώτιδα» αναγνωρίστηκε ως ύμνος του διεθνούς επαναστατικού κινήματος ως εκ τούτου εγκρίθηκε από την Κομμούνα του Παρισιού το 1871. Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1879, αποκαταστάθηκε ως ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας και έχει παραμείνει από τότε. Η Μασσαλιώτιδα έγινε για πρώτη φορά Εθνικός Ύμνος της Γαλλίας στις 14 Ιουλίου 1795, ανήμερα της έκτης επετείου από την Πτώση της Βαστίλης.
Απαγορευμένη κατά τη διάρκεια της Αυτοκρατορίας και της Παλινόρθωσης, επειδή θεωρήθηκε επαναστατικό τραγούδι, η Μασσαλιώτιδα ξαναβρήκε την αίγλη της στην Επανάσταση του 1830, όταν ο Εκτόρ Μπερλιόζ την ενορχήστρωσε και την αφιέρωσε στον Ρουζέ Ντε Λιλ. Απαγορεύθηκε εκ νέου από το φιλοναζιστικό καθεστώς του Βισί, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα Συντάγματα του 1946 και 1958 καθιέρωσαν την Μασσαλιώτιδα ως τον Εθνικό Ύμνο της Γαλλίας (Άρθρο 2). Για πολλά χρόνια η Μασσαλιώτιδα ήταν ο Ύμνος του Διεθνούς Επαναστατικού και Αριστερού κινήματος.
Απαγορευμένη κατά τη διάρκεια της Αυτοκρατορίας και της Παλινόρθωσης, επειδή θεωρήθηκε επαναστατικό τραγούδι, η Μασσαλιώτιδα ξαναβρήκε την αίγλη της στην Επανάσταση του 1830, όταν ο Εκτόρ Μπερλιόζ την ενορχήστρωσε και την αφιέρωσε στον Ρουζέ Ντε Λιλ. Απαγορεύθηκε εκ νέου από το φιλοναζιστικό καθεστώς του Βισί, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα Συντάγματα του 1946 και 1958 καθιέρωσαν την Μασσαλιώτιδα ως τον Εθνικό Ύμνο της Γαλλίας (Άρθρο 2). Για πολλά χρόνια η Μασσαλιώτιδα ήταν ο Ύμνος του Διεθνούς Επαναστατικού και Αριστερού κινήματος.
Οι στίχοι της Διεθνούς (The Intenationale) γράφτηκαν το 1870 από τον Εζέν Ποτιέ πάνω στη μουσική της Μασσαλιώτιδας. Το 1871 υιοθετήθηκε ως Ύμνος της Παρισινή Κομμούνας, τραγουδήθηκε από τους απεργούς του Σικάγου στα αιματηρά γεγονότα του Χέιμαρκετ που οδήγησαν στην καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς και μαζί με τη Διεθνή, που είχε αποκτήσει τη δική της μουσική το 1888 από τον Πιερ Ντεζετέ, ήταν οι επίσημοι ύμνοι της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία. Σταδιακά, η Μασσαλιώτιδα υποχώρησε και η Διεθνής επικράτησε ως ο Ύμνος του Διεθνούς Επαναστατικού και Αριστερού κινήματος.
ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Με την ονομασία Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο, ή Γαλλικό Επαναστατικό Ημερολόγιο, φέρεται το ημερολόγιο που θεσπίστηκε από τη Γαλλική Επανάσταση και ίσχυσε για 12 περίπου χρόνια, από τα τέλη του 1793 μέχρι το 1805, καθώς και για 18 μόνο ημέρες από την Κομμούνα του Παρισιού το 1871. Μέσα στη γενικότερη αντίληψη των μεταρρυθμίσεων της Γαλλικής Επανάστασης και του αποκλεισμού σχεδόν κάθε θρησκευτικού ή πολιτειακού (βασιλικού) κατεστημένου, που ίσχυε προηγουμένως.
Αλλά και προκειμένου η ίδια η επανάσταση ν΄ αποτελέσει από τους θιασώτες της ορόσημο νέας χρονολόγησης, εξετάσθηκε και μελετήθηκε η καθιέρωση ενός νέου ημερολογίου βασιζόμενο στο δεκαδικό σύστημα που την ίδια εποχή άρχιζε να κυριαρχεί στις φυσικές επιστήμες.
Την επιτροπή εκπόνησης του νέου ημερολογίου συγκρότησαν διάφοροι επιστήμονες κυρίως αστρονόμοι και μαθηματικοί καθώς και ένας ηθοποιός και ένας κηπουρός.
Έτσι το νέο ημερολόγιο βασιζόμενο στο δωδεκάμηνο, διατήρησε 12 μήνες και τις τέσσερις τρίμηνες εποχές. Κάθε μήνας λαμβάνοντας όνομα μετεωρολογικού φαινομένου, ή αγροτικής εργασίας, αποφεύγοντας έτσι χριστιανικές αντιλήψεις, διαιρέθηκε σε τρία δεκαήμερα, αντί των συμβατικών τεσσάρων εβδομάδων. Κάθε ημέρα του δεκαήμερου λάμβανε αριθμητική ονομασία. Η δε διάρκεια της ημέρας (του συμβατικού 24ώρου) διαιρέθηκε σε 10 ώρες και κάθε ώρα σε εκατό πρώτα λεπτά της ώρας, ενώ κάθε πρώτο λεπτό σε 100 δεύτερα του λεπτού της ώρας.
Άμεση συνέπεια αυτής της διαίρεσης ήταν στο τέλος του έτους να προστίθενται οι περισσευούμενες πέντε ή έξι ημέρες των δίσεκτων ετών ενώ στον ωροχρόνο η διάρκεια της νέας ώρας να είναι μεγαλύτερη του δίωρου της συμβατικής ενώ οι αντίστοιχες των πρώτων λεπτών να είναι μεγαλύτερες και των δεύτερων λεπτών μικρότερες των συμβατικών αντίστοιχα. Το νέο αυτό "επαναστατικό επίτευγμα" παρουσίασε στην Εθνική Συνέλευση ο πρόεδρος της επιτροπής Σαρλ Ρομ στις 23 Σεπτεμβρίου του 1793.
Το οποίο ημερολόγιο εγκρίθηκε ένα μήνα αργότερα στις 24 Οκτωβρίου του ίδιου έτους και μάλιστα με αναδρομική ισχύ ενός έτους, δηλαδή από 22 Σεπτεμβρίου του 1792. Με την εφαρμογή αυτού κάθε προηγούμενο διάταγμα που όριζε ως αρχή αρίθμησης το έτος της Επανάστασης (1789) καταργήθηκε θέτοντας ορόσημο μέτρησης την ημερομηνία της αναδρομικής ισχύος δηλαδή του έτους της ανακήρυξης της Γαλλικής Δημοκρατίας, το 1792, λαμβάνοντας Λατινογράμματη αρίθμηση (Ι,ΙΙ,ΙΙΙ,ΙV κ.λπ.).
Οι μήνες του νέου αυτού ημερολογίου ξεκινούσαν από τη Φθινοπωρινή Ισημερία λαμβάνοντας ονόματα ή καταλήξεις από την αρχαία Ρωμαϊκή και Ελληνική γλώσσα ως ακολούθως, στη Γαλλική και σε (επίσημη) Ελληνική απόδοση:
Φθινόπωρο: (ονομασίες με κατάληξη -αίρ)
- Βαντεμιαίρ (Vendémiaire = Τρυγητής), (από το Λατινικό Vindemia = "συγκομιδή σταφυλιών", "τρύγος"), αρχής γενομένης 22, 23 ή 24 του Σεπτεμβρίου.
- Μπρυμαίρ (Brumaire = Ομιχλώδης), (από το Γαλλικό Brume = «ομίχλη»), ξεκινώντας 22, 23 ή 24, Οκτωβρίου.
- Φριμαίρ (Frimaire = Παχνώδης), (από το Γαλλικό Frimas = «δροσοπάχνη»), ξεκινώντας 21, 22 ή 23, Νοεμβρίου.
- Νιβόζ (Nivôse = Χιονιστής), (από το Λατινικό nivosus, "χιονισμένος"), αρχής γενομένης 21, 22 ή 23 του Δεκεμβρίου.
- Πλυβιόζ (Pluviôse = Υετώδης), (από το Λατινικό pluvius, "βροχερός"), αρχής γενομένης στις 20, 21 ή 22 Ιανουαρίου.
- Βεντόζ (Ventôse = Ανεμώδης) (από το Λατινικό ventosus, "ανεμικός"), αρχής γενομένης 19, 20 ή 21 Φεβρουαρίου.
- Γκερμινάλ (Germinal = Βλασταίος), (από τα Λατινικά germen, «βλαστικός»), αρχής γενομένης στις 20 και 21 Μάρτη.
- Φλορεάλ (Floréal = Ανθεστηριώνας) (από τα Λατινικά flos, "άνθος"), αρχής γενομένης στις 20 ή 21, Απριλίου.
- Πρεριάλ (Prairial = Λειμώνιος) (από το Γαλλικό Prairi (πρερί) λιβάδι, λειμώνας).
- Μεσιντόρ (Messidor = Θεριστής) (από το Λατινικό Μέσης, "συγκομιδή"), αρχής γενομένης 19 ή 20, Ιουνίου.
- Θερμιντόρ (Thermidor = Θερμιδώρ, ως θερμότατος, (ή Fervidor = Φλογιστής) (από την Ελληνική Θέρμο , "ζέστη του καλοκαιριού»), ξεκινώντας 19 ή 20 του Ιούλη.
- Φρυκτιντόρ (Fructidor = Οπωρώδης) (από το Λατινικό fructus, "φρούτα", "οπώρες"), αρχής γενομένης 18 ή στις 19 Αυγούστου.
Τελικά το ημερολόγιο αυτό καταργήθηκε από τον ίδιο τον Ναπολέοντα με πράξη που υπογράφηκε στις 22 Φρυκτιντόρ (Fructidor) του XIII έτους από ανακήρυξης της Δημοκρατίας, ήτοι στις 9 Σεπτεμβρίου του 1805 με την βασική δικαιολογία της αβεβαιότητας του καθορισμού των δίσεκτων ετών, παρά τους κάποιους κανόνες υπολογισμού που είχαν προταθεί. Αλλά και η χρήση του υπήρξε ιδιαίτερα περιορισμένη ιδίως στις Γαλλικές επαρχίες και αποικίες.
Παράλληλα με αυτό το "επαναστατικό ημερολόγιο" τέθηκε σε χρήση και ένα άλλο "αγροτικό ημερολόγιο" όπου οι ημέρες του έτους φέρονταν με ιδιαίτερη ονομασία φρούτων, λαχανικών, αγροτικών εργαλείων μέχρι και ορυκτών (π.χ. καρότο, αχλάδι, αξίνα, φτυάρι, πανέρι κ.λπ.) όπου όλη η κατάσταση άγγιζε τα όρια της γελοιότητας. Στόχος και αυτής της μεταρρύθμισης ήταν ουσιαστικά η αποκοπή κάθε σχέσης με τη θρησκεία και θρησκευτικές εορτές και τελετές σε μνήμες αγίων.
Συνέπεια όλων αυτών ήταν μια γενικότερη ευρωπαϊκή σκωπτική αντιμετώπιση του εγχειρήματος φθάνοντας μάλιστα ορισμένοι συγγραφείς και χρονογράφοι να αντικαθιστούν τα ονόματα των μηνών με άλλα τελείως "απίθανα" προς χάρη διακωμώδησης. Παρά ταύτα το Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο ίσχυσε και στις χώρες δορυφόρους που δημιούργησε τότε η Γαλλική Δημοκρατία και ειδικότερα σε συνθήκες και συμβάσεις που συνομολογήθηκαν στη διάρκεια της ισχύος του.
Χαρακτηριστικές παραμένουν μέχρι σήμερα οι ημερομηνίες σπουδαίων γεγονότων όπως π.χ. η 18 Μπρυμαίρ όπου συνέβη το πραξικόπημα του Ναπολέοντα, ή η 9 Θερμιντόρ όπου συνελήφθη ο Ροβεσπιέρος και η ομάδα του και οδηγήθηκαν στη γκιλοτίνα. Τέλος σημειώνεται ότι τόσο ο δημιουργός του Δημοκρατικού Ημερολογίου Σαρλ-Γκιλμπέρτ Ρομ, (μέλος Μασονικής στοάς) όσο και του αγροτικού ημερολογίου Φαμπρ ντ' Εγκλαντίν (ηθοποιός) καταδικάστηκαν από τη Γαλλική Δημοκρατία σε θάνατο, όπου και οδηγήθηκαν στη γκιλοτίνα.
Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ
Η Συμβατική Συνέλευση πρωτοσυγκεντρώθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1792 και αποφάσισε την επόμενη μέρα την κατάργηση της μοναρχίας. Υπέρ της δημοκρατίας και κατά της μοναρχίας τασσόταν η νέα Συνέλευση. Γίνονταν συζητήσεις για το πώς θα έπρεπε να τιμωρηθεί ο βασιλιάς για την προδοσία του προς την Επανάσταση. Μια μειονότητα, μεταξύ τους και ο Ροβεσπιέρος, ήθελαν τον άμεσο θάνατο του βασιλιά χωρίς δικαστική διαδικασία.
Η πλειονότητα όμως αποφάσισε μία δίκη, στην οποία ο βασιλιάς κρίθηκε ένοχος με ομοφωνία λόγω της μεγάλης προδοσίας του προς τους επαναστάτες. Στις 21 Ιανουαρίου 1793 ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ αποκεφαλίστηκε με γκιλοτίνα, στη σημερινή Πλας ντε λα Κονκόρντ. Στις 16 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, μεσουρανίς της "Μεγάλης Τρομοκρατίας", καρατομήθηκε και η βασίλισσα.
Η ΠΡΩΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Στις 24 Ιουνίου 1793 ψήφισε η Συμβατική Συνέλευση το σύνταγμα της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Αποφασίστηκε να τεθεί σε ισχύ με την πρώτη περίοδο ειρήνης. Αντιθέτως η αντιεπαναστατική συσπείρωση των Ευρωπαίων ηγεμόνων προκάλεσε ρήξη στο εσωτερικό μέτωπο της Γαλλίας. Εκδηλώθηκαν φιλοβασιλικές εξεγέρσεις. Για την αντιμετώπιση της κρίσης σχηματίστηκε με την συγκατάθεση της Συμβατικής Συνέλευσης η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας, με επικεφαλής αρχικά τον Δαντόν και στη συνέχεια, από τις 27 Ιουλίου 1793 ως τις 27 Ιουλίου 1794, το Ροβεσπιέρο.
Τα δήθεν μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης στράφηκαν όχι μόνο εναντίον των αριστοκρατών και των μετριοπαθών πολιτικών, αλλά και κατά των μεγαλοαστών. Με βίαια μέσα εξουδετερώθηκαν όσοι θεωρήθηκαν ύποπτοι για υπονόμευση της Επανάστασης στο εσωτερικό. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Τρομοκρατία και κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής θανατώθηκαν πάνω από 35.000 άνθρωποι.
Τα μέτρα αυτά αλλά και άλλες υπερβολές της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας δημιούργησαν πολλούς εχθρούς εναντίον του Ροβεσπιέρου. Η σύλληψή του και η θανάτωσή του στις 28 Ιουλίου 1794 μαζί με άλλους 20 στενούς συνεργάτες του υπήρξε το τέλος της ταραγμένης εκείνης περιόδου.
ΑΙΤΙΑ – ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ – ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ
Αίτια:
Τα κατά τόπους επιμέρους συμφέροντα, δημιουργούσαν ομάδες αντίστασης, κατά της Επανάστασης. Από τα μέτρα των Επαναστατών θίγονταν:
- Αριστοκράτες: κατάργηση φεουδαρχικών δασμών – Εισαγωγή νέου διοικητικού & εκλογικού συστήματος.
- Τεχνίτες: κατάργηση επαγγελματικών συντεχνιών.
- Εκκλησία: Κατάσχεση εκκλησιαστικής περιουσίας – διάλυση μοναστικών ταγμάτων – υποταγή κληρικών στο κράτος.
- Λαϊκά στρώματα: Αύξηση επιστράτευσης & Φορολογία .
Συνθήκες Εκδήλωσης:
Με κύριες εστίες τη Νότια & Δυτική Γαλλία, η αντεπανάσταση απέκτησε μαζικό χαρακτήρα και ένοπλη μορφή κυρίως το 1793. Η σύγκρουση πήρε διαστάσεις εμφύλιου πόλεμου με εκατέρωθεν σφαγές και βιαιοπραγίες.
Έκβαση:
Αρχικά σημειώθηκε συντηρητική στροφή με την επανάκτηση του ελέγχου από τους μεγαλοαστούς και τους Γιρονδίνους. Όμως, όταν τελικά κι αυτοί επέδειξαν αδυναμία στον έλεγχο της κατάστασης, με συνέπεια την ακυβερνησία, επωφελήθηκε ο στρατηγός του πυροβολικού Ναπολέων Βοναπάρτης και επέβαλε προσωποπαγή δικτατορία, κλείνοντας έτσι την επαναστατική περίοδο.
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΤΗΣ 24ης ΙΟΥΝΙΟΥ 1793
Στις 24 Ιουνίου 1793 ψήφισε η Συμβατική Συνέλευση το σύνταγμα της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Αποφασίστηκε να τεθεί σε ισχύ με την πρώτη περίοδο ειρήνης. Αντιθέτως η αντιεπαναστατική συσπείρωση των Ευρωπαίων ηγεμόνων προκάλεσε ρήξη στο εσωτερικό μέτωπο της Γαλλίας. Εκδηλώθηκαν φιλοβασιλικές εξεγέρσεις. Για την αντιμετώπιση της κρίσης σχηματίστηκε με την συγκατάθεση της Συμβατικής Συνέλευσης η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας, με επικεφαλής αρχικά τον Δαντόν και στη συνέχεια, από τις 27 Ιουλίου 1793 ως τις 27 Ιουλίου 1794, τον Ροβεσπιέρο.
Τα δήθεν μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης στράφηκαν όχι μόνο εναντίον των αριστοκρατών και των μετριοπαθών πολιτικών, αλλά και κατά των μεγαλοαστών. Με βίαια μέσα εξουδετερώθηκαν όσοι θεωρήθηκαν ύποπτοι για υπονόμευση της Επανάστασης στο εσωτερικό. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Τρομοκρατία και κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής θανατώθηκαν πάνω από 35.000 άνθρωποι. Τα μέτρα αυτά αλλά και άλλες υπερβολές της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας δημιούργησαν πολλούς εχθρούς εναντίον του Ροβεσπιέρου.
Η σύλληψη του και η θανάτωση του στις 28 Ιουλίου 1794 μαζί με άλλους 20 στενούς συνεργάτες του υπήρξε το τέλος της ταραγμένης εκείνης περιόδου. Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη της 24ης Ιουνίου 1793:
Άρθρο 1 - Σκοπός της κοινωνίας είναι η καθολική ευημερία. Η κυβέρνηση υπάρχει για να εγγυάται στον άνθρωπο ότι θα απολαμβάνει τα φυσικά και αναφαίρετα δικαιώματά του.
Άρθρο 2 - Αυτά τα δικαιώματα είναι η ισότητα, η ελευθερία, η ασφάλεια και η ιδιοκτησία.
Άρθρο 3 - Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι εκ φύσεως και ίσοι απέναντι στον νόμο.
Άρθρο 4 - Ο νόμος είναι η ελεύθερη και επίσημη έκφραση της κοινής βούλησης ∙ είναι κοινός για όλους, είτε προστατεύει είτε τιμωρεί∙ δεν μπορεί να προστάζει παρά μόνο αυτό που είναι δίκαιο και ωφέλιμο για την κοινωνία∙ δεν μπορεί να απαγορεύει παρά μόνο αυτό που είναι επιβλαβές γι’ αυτήν.
Άρθρο 5 - Όλοι οι πολίτες έχουν ισότιμη πρόσβαση στα δημόσια λειτουργήματα. Οι ελεύθεροι λαοί δεν αναγνωρίζουν άλλα κριτήρια προτίμησης, όταν εκλέγουν τους δημόσιους λειτουργούς τους, παρά μόνο τις αρετές και τις δεξιότητές τους.
Άρθρο 6 - Η ελευθερία είναι η δύναμη που έχει ο άνθρωπος να πράττει ό,τι δεν προσβάλλει τα δικαιώματα του άλλου: πηγή της ελευθερίας είναι η φύση, κανόνας της η δικαιοσύνη, προστάτης της ο νόμος. Το ηθικό της όριο συνοψίζεται σε αυτό το απόφθεγμα: Μην κάνεις στον άλλον αυτό που δε θέλεις να σου συμβεί.
Άρθρο 7 - Το δικαίωμα να εκφράζει κάποιος τις σκέψεις και τις απόψεις του, είτε μέσω της φωνής του Τύπου, είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο αυτός νομίζει, το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης, καθώς και αυτό της ελεύθερης άσκησης της θρησκείας, δεν μπορούν να απαγορευτούν. Η αναγκαιότητα έκφρασης αυτών των δικαιωμάτων προϋποθέτει είτε την παρουσία είτε την πρόσφατη ανάμνηση του δεσποτισμού.
Άρθρο 8 - Η ασφάλεια συνίσταται στην προστασία που παρέχεται από την κοινωνία σε κάθε ένα από τα μέλη της, με στόχο τη διαφύλαξη της προσωπικότητας, των δικαιωμάτων και της περιουσίας του.
Άρθρο 9 - Ο νόμος πρέπει να προστατεύει τη δημόσια και την ατομική ελευθερία ενάντια στην καταπίεση αυτών που κυβερνούν.
Άρθρο 10 - Κανείς δεν πρέπει να κατηγορείται, να συλλαμβάνεται ή να κρατείται, παρά μόνο σε περιπτώσεις και με τον τρόπο που έχουν οριστεί από τον νόμο. Κάθε πολίτης ο οποίος κλητεύεται ή συλλαμβάνεται από την εξουσία του νόμου, πρέπει να υπακούει αμέσως· με την αντίσταση καθιστά τον εαυτό του ένοχο.
Άρθρο 11 - Κάθε πράξη που γίνεται ενάντια σε έναν άνθρωπο, εκτός των περιπτώσεων και των τρόπων που καθορίζει ο νόμος, είναι αυθαίρετη και τυραννική· εάν υπάρχει πρόθεση άσκησης βίας εναντίον κάποιου, αυτός έχει το δικαίωμα να την αποκρούσει με τη βία.
Άρθρο 12 - Όσοι υποκινούν, προετοιμάζουν, προσυπογράφουν, εκτελούν ή μεσολαβούν στην εκτέλεση αυθαίρετων πράξεων, θα θεωρούνται ένοχοι και πρέπει να τιμωρούνται.
Άρθρο 13 - Κάθε άνθρωπος θεωρείται αθώος έως ότου κριθεί ένοχος. Εάν κριθεί απαραίτητη η σύλληψή του, οποιαδήποτε σκληρή συμπεριφορά η οποία δεν εγγυάται την ασφάλειά του, πρέπει να καταστέλλεται αυστηρά από τον νόμο.
Άρθρο 14 - Κανείς δεν πρέπει να δικάζεται και να τιμωρείται παρά μόνο αφού απολογηθεί ή κλητευθεί νομίμως, και σύμφωνα με νόμο που να έχει δημοσιευτεί πριν από την αξιόποινη πράξη του. Εάν ένας νόμος τιμωρούσε αδικήματα που είχαν συντελεστεί προτού αυτά οριστούν ως αξιόποινα, αυτό θα ήταν τυραννία· η αναδρομική ισχύς ενός νόμου θα ήταν έγκλημα.
Άρθρο 15 - Ο νόμος δεν πρέπει να επιβάλλει παρά μόνο ποινές αυστηρά και απολύτως απαραίτητες: οι ποινές θα πρέπει να είναι ανάλογες του αδικήματος και ωφέλιμες για την κοινωνία.
Άρθρο 16 - Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι το προνόμιο που έχει κάθε πολίτης να απολαμβάνει και να διαθέτει κατά τη βούλησή του τα αγαθά του, τα εισοδήματά του, τους καρπούς της εργασίας και της δραστηριότητάς του.
Άρθρο 17 - Κανένα είδος εργασίας, καλλιέργειας ή εμπορίου δεν μπορεί να απαγορευτεί στους πολίτες.
Άρθρο 18 - Κάθε άνθρωπος μπορεί να διαθέτει κατά το δοκούν τις υπηρεσίες και τον χρόνο του. Ωστόσο, ο ίδιος δεν μπορεί να πουλήσει τον εαυτό του, ούτε να γίνει αντικείμενο πώλησης από άλλους∙ το άτομό του αποτελεί ιδιοκτησία αναπαλλοτρίωτη. Ο νόμος δεν αναγνωρίζει καθεστώς υπηρέτη∙ μπορεί να υπάρχει μόνο σύμβαση για παροχή υπηρεσιών και καταβολή αμοιβών ανάμεσα σε έναν άνθρωπο που εργάζεται και σε κάποιον που τον απασχολεί.
Άρθρο 19 - Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί ούτε το ελάχιστο μέρος της ιδιοκτησίας του χωρίς δική του συγκατάθεση, παρά μόνο αν κάποια δημόσια ανάγκη το απαιτήσει αυτό, και υπό την προϋπόθεση μιας δίκαιης και εκ των προτέρων αποζημίωσης;.
Άρθρο 20 - Κανένας φόρος δεν μπορεί να επιβληθεί, παρά μόνο αν αποβλέπει σε δημόσιο συμφέρον. Όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των φόρων, στην επίβλεψη της κατανομής τους και στον έλεγχο της διαχείρισής τους.
Άρθρο 21 - Η δημόσια πρόνοια είναι χρέος ιερό. Η κοινωνία πρέπει να προνοεί για τη συντήρηση των δύστυχων πολιτών, είτε μέσω της προσφοράς εργασίας, είτε μέσω της εξασφάλισης των μέσων επιβίωσης σε όσους δεν είναι σε θέση να εργαστούν.
Άρθρο 22 - Η παιδεία αποτελεί καθολική ανάγκη. Η κοινωνία πρέπει να ενισχύει με όλες της τις δυνάμεις την προαγωγή του δημόσιου λόγου, καθιστώντας την εκπαίδευση προσιτή σε κάθε πολίτη.
Άρθρο 23 - Κοινωνική εγγύηση είναι η κοινή δράση που διασφαλίζει στον καθένα την απόλαυση και διατήρηση των δικαιωμάτων του· αυτή η εγγύηση τίθεται πάνω από την εθνική κυριαρχία.
Άρθρο 24 - Δεν μπορεί να υπάρξει (κοινωνική εγγύηση) αν τα όρια των δημόσιων αξιωμάτων δεν είναι σαφώς καθορισμένα από τον νόμο και αν δεν εξασφαλίζεται η ευθύνη όλων των δημόσιων λειτουργών.
Άρθρο 25 - Η κυριαρχία ανήκει στον λαό∙ είναι αδιαίρετη, απαράγραπτη και αναπαλλοτρίωτη.
Άρθρο 26 - Καμιά μερίδα του λαού δεν μπορεί να ασκήσει την εξουσία ολόκληρου του λαού, αλλά κάθε τμήμα της επικράτειας πρέπει να απολαμβάνει, μέσα στην Εθνοσυνέλευση, το δικαίωμα έκφρασης της βούλησής του με πλήρη ελευθερία.
Άρθρο 27 - Οποιοσδήποτε σφετερίζεται την εθνική κυριαρχία πρέπει να θανατώνεται αμέσως από τους ελεύθερους πολίτες.
Άρθρο 28 - Ο λαός έχει πάντα το δικαίωμα να αναθεωρεί, να μεταρρυθμίζει και να τροποποιεί το Σύνταγμα του. Μία γενιά δεν μπορεί να υποτάσσει στους νόμους της τις μελλοντικές γενιές.
Άρθρο 29 - Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διαμόρφωση των νόμων και στον διορισμό των εντολοδόχων ή των εκπροσώπων του.
Άρθρο 30 - Τα δημόσια αξιώματα είναι απαραιτήτως προσωρινά. Δεν μπορούν να θεωρηθούν ως διακρίσεις ή ανταμοιβές, αλλά ως καθήκοντα.
Άρθρο 31 - Τα εγκλήματα των εντολοδόχων του λαού και των εκπροσώπων τους δεν πρέπει ποτέ να μένουν ατιμώρητα. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απαιτήσει για τον εαυτό του μεγαλύτερη ανοχή στην παράβαση από άλλους πολίτες.
Άρθρο 32 - Το δικαίωμα της υποβολής αναφορών στους αρμοδίους δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να απαγορευθεί, να ανασταλεί ή να περιοριστεί.
Άρθρο 33 - Η αντίσταση στην καταπίεση είναι συνέπεια των υπολοίπων Δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Άρθρο 34 - Ολόκληρο το κοινωνικό σώμα καταπιέζεται, όταν καταπιέζεται έστω και ένα μόνο μέλος του. Και κάθε μέλος καταπιέζεται, όταν καταπιέζεται ολόκληρο το κοινωνικό σώμα.
Άρθρο 35 - Όταν η κυβέρνηση παραβιάζει τα δικαιώματα του λαού, η επανάσταση είναι για τον λαό, και για κάθε μερίδα του, το πιο ιερό δικαίωμα και το πιο αναγκαίο καθήκον.
ΤΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΡΙΟ ΚΑΙ Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ (1794 - 1799)
Η Συμβατική Συνέλευση, η οποία ελεγχόταν από τους μετριοπαθείς, προχώρησε στην ψήφιση νέου συντάγματος, περισσότερο δημοκρατικού από το προηγούμενο, τον Αύγουστο του 1795). Η Νομοθετική εξουσία κατανεμήθηκε σε 2 σώματα, την Βουλή και την Γερουσία, ενώ την Εκτελεστική ανέλαβε το Διευθυντήριο, με 5 μέλη. Το Διευθυντήριο προσπάθησε να αποκαταστήσει την εσωτερική ηρεμία στην Γαλλία, ενώ ταυτόχρονα αυτή βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Από εκείνη την στιγμή και μετά, κέντρο των εξελίξεων γίνεται ο Ναπολέων και γενικά οι στρατηγοί, οι οποίοι απέκτησαν πολιτική δύναμη.
Το Διευθυντήριο ήταν ένας τύπος διακυβέρνησης που υιοθετήθηκε από την Πρώτη Γαλλική Δημοκρατία, από τις 26 Οκτωβρίου 1795 (4η Μπρυμαίρ του Έτους Δ΄) έως τις 9 Νοεμβρίου 1799 (18η Μπρυμαίρ του Έτους Η΄). Το όνομά του προέρχεται από τους πέντε στον αριθμό Διευθυντές που ήταν υπεύθυνοι για την εκτελεστική εξουσία. Σημαδεύτηκε από την επαναφορά της καθολικής ψηφοφορίας.
Μετά τις ακραίες δραστηριότητες της Συνέλευσης, η οποία είχε υπό τον έλεγχό της την νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, το Σύνταγμα του έτους Γ' έδωσε την εκτελεστική εξουσία σε ένα Διευθυντήριο αποτελούμενο από πέντε μέλη, τα οποία είχαν οριστεί από το Νομοθετικό Σώμα και τους συνέδρους στο Παλάτι του Λουξεμβούργου. Οι πέντε πρώτοι Διευθυντές ήταν οι Ρεμπέλ, Μπαρά, Λα Ρεβεγιέρ-Λεπώ, Καρνό και Λετουρνέρ. Κάθε χρόνο ένας εξ αυτών, επιλεγμένος με κλήρο, υποχρεούνταν να αποχωρήσει από την θέση του.
Οι απαρχές του Διευθυντηρίου αποτελούν μια λαμπρή εποχή για τις Γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις: το σύνολο της στρατιωτικής ιστορίας εκείνης της εποχής σημαδεύτηκε από τα ονόματα του Βοναπάρτη, του Κλεμπέρ, του Ντεσαί, του Μασενά, του Μορώ, του Μαρσό και του Ως. Στο εσωτερικό του, το έργο του Διευθυντηρίου προσπαθεί να φέρει κοντά τα διάφορα συμφέροντα, να σβήσει τα πάθη και τα μίση, να καθιερώσει το νέο τρόπο διακυβέρνησης, κι αυτό χωρίς την χρησιμοποίηση μεθόδων, οι οποίες θεωρούνταν τότε εξτρεμιστικές.
Παρά ταύτα, θα αναγκαστεί να κρύψει την χρεοκοπία της χώρας υπό τον μανδύα μιας υποτίμησης του νομίσματος. Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Ιταλία (1797), οι οποίες έδωσαν την δυνατότητα επιβολής σημαντικών φόρων στους υποτελείς, πλέον, πληθυσμούς, το Διευθυντήριο, υπό την ηγεσία του Μπαρά («ο βασιλιάς των Διεφθαρμένων» σύμφωνα με τον Βοναπάρτη), έγινε σύντομα συνώνυμο της διαφθοράς και της οικονομικής εξαθλίωσης του Κράτους. Οι Διευθυντές, ανίκανοι να συνεννοηθούν μεταξύ τους, κατηγορήθηκαν για ανικανότητα.
Το Διευθυντήριο ξεκίνησε να χαρακτηρίζεται ως «Δημοκρατία των Αστών» ή των «ιδιοκτητών». Οι ταραχές, γνωστές ως «πραξικοπήματα» θα διαδέχονται η μία την άλλη, υπό την μορφή πατριωτικών ενεργειών και κατάχρησης εξουσίας. Το 1797, κι ενώ οι βασιλόφρονες και οι συντηρητικοί αποτελούσαν την πλειοψηφία εντός των Συμβουλίων του Κράτους, τρεις εκ των Διευθυντών, οι Μπαρά, Ρεμπέλ και Λα Ρεβεγιέρ-Λεπώ, θέτουν σε εφαρμογή με την στήριξη του στρατού το Πραξικόπημα της 18ης Φρουκτιντόρ του Έτους Ε΄.
Αρκετοί βουλευτές, δημοσιογράφοι, στρατιωτικοί και άλλοι αντικαθεστωτικοί θα φυλακιστούν τότε και στη συνέχεια θα σταλούν σε εξορία στην Γουιάνα, ενώ περιοριστικοί νόμοι θα τεθούν ξανά σε ισχύ. Μετά την αντικατάσταση των Διευθυντών Μπαρτελεμί (εξόριστος) και Καρνό (φυγάς), οι οποίοι είχαν αντιταχθεί στο πραξικόπημα, η εξουσία πέρασε στα χέρια μιας τριανδρίας (Ρεμπέλ,Μπαρά και Λα Ρεβεγιέρ-Λεπώ). Στις 11 Μαΐου 1798 (22α Φλορεάλ του Έτους ΣΤ΄), το Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων θα ακυρώσει τις εκλογές σε αρκετούς νομούς, εκδιώκοντας από το αξίωμά τους 106 νεοεκλεγέντες βουλευτές, οι οποίοι ήταν ανεπιθύμητοι από το Διευθυντήριο.
Οι διοικητικές και δικαστικές αρχές πέρασαν επίσης από κάθαρση (Νόμος της 22ας Φλορεάλ του Έτους ΣΤ΄). Τέλος, στις 18 Ιουνίου 1799, το Πραξικόπημα της 30ής Πραιριάλ του Έτους Ζ΄ (επίσης γνωστό ως η εκδίκηση των συμβουλίων) υποχρεώνει δύο εκ των διευθυντών σε παραίτηση, αμαυρώνοντας ακόμη περισσότερο την, ήδη αρκετά αμαυρωμένη, εικόνα του συγκεκριμένου πολιτικού θεσμού. Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1799, και μετά την εκδίκηση των συμβουλίων, οι πέντε διευθυντές ήταν οι Μπαρά, Σιεγιές, Γκοϊέ, Ντυκό και Μουλέν.
Ο Σιεγιές, νεοεισελθόν μέλος του Διευθυντηρίου, ήταν αποφασισμένος να ανατρέψει το υπάρχον καθεστώς, αν και χρειαζόταν γι' αυτό τον σκοπό την στήριξη του στρατού. Αποφάσισε αρχικά να στηριχτεί στον στρατηγό Ζουμπέρ, όμως ο τελευταίος σκοτώθηκε στην Μάχη του Νόβι. Ο Σιεγιές προσέγγισε τότε τον Βοναπάρτη, ο οποίος είχε μόλις επιστρέψει από την Αίγυπτο. Την 18η Μπρυμαίρ (9 Νοεμβρίου), με την δικαιολογία ενός πραξικοπήματος εκ μέρους των Αναρχικών, ο Βοναπάρτης θα συγκεντρώσει τις δύο συνελεύσεις εκτός Παρισιού, στο Κάστρο του Σαιν-Κλου.
Εκεί, οι διευθυντές θα ωθηθούν στην παραίτηση, ενώ τα μέλη του Συμβουλίου των Πεντακοσίων θα εκδιωχθούν και θα τους απαγορευτεί η άμεση επιστροφή στο Παρίσι. Το Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων, τότε, και περίπου πενήντα μεταξύ των βουλευτών του Συμβουλίου των Πεντακοσίων, οι οποίοι ήταν υπέρ του Σιεγιές και του Βοναπάρτη, ψήφισαν την διάλυση του Διευθυντηρίου και την θεσμοθέτηση μιας προσωρινής Υπατείας, την οποία αποτελούσαν οι Βοναπάρτης, Σιεγιές και Ντυκό.
Ένα νέο σύνταγμα θα συγγραφεί τότε. Ο Σιεγιές στόχευε στην δημιουργία ενός αξιώματος του Μεγάλου Εκλέκτορα, το οποίο θα του έδινε την δυνατότητα να αναρριχηθεί στην ηγεσία του Κράτους. Αλλά παράλληλα ο Βοναπάρτης μηχανορραφούσε σε βάρος των σχεδίων του, με το Σύνταγμα του Έτους Η΄ να δίνει τελικώς την εκτελεστική εξουσία στην Υπατεία, την οποία αποτελούσαν οι Καμπασερές, Λεμπράν και Βοναπάρτης. Ο τελευταίος θα αρχίσει σταδιακά να συγκεντρώνει γύρω του όλες τις εξουσίες, χρίζοντας τον εαυτό του Πρώτο Ύπατο και μετέπειτα δια βίου Ύπατο το 1802.
ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Άρθρο 2 - Αυτά τα δικαιώματα είναι η ισότητα, η ελευθερία, η ασφάλεια και η ιδιοκτησία.
Άρθρο 3 - Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι εκ φύσεως και ίσοι απέναντι στον νόμο.
Άρθρο 4 - Ο νόμος είναι η ελεύθερη και επίσημη έκφραση της κοινής βούλησης ∙ είναι κοινός για όλους, είτε προστατεύει είτε τιμωρεί∙ δεν μπορεί να προστάζει παρά μόνο αυτό που είναι δίκαιο και ωφέλιμο για την κοινωνία∙ δεν μπορεί να απαγορεύει παρά μόνο αυτό που είναι επιβλαβές γι’ αυτήν.
Άρθρο 5 - Όλοι οι πολίτες έχουν ισότιμη πρόσβαση στα δημόσια λειτουργήματα. Οι ελεύθεροι λαοί δεν αναγνωρίζουν άλλα κριτήρια προτίμησης, όταν εκλέγουν τους δημόσιους λειτουργούς τους, παρά μόνο τις αρετές και τις δεξιότητές τους.
Άρθρο 6 - Η ελευθερία είναι η δύναμη που έχει ο άνθρωπος να πράττει ό,τι δεν προσβάλλει τα δικαιώματα του άλλου: πηγή της ελευθερίας είναι η φύση, κανόνας της η δικαιοσύνη, προστάτης της ο νόμος. Το ηθικό της όριο συνοψίζεται σε αυτό το απόφθεγμα: Μην κάνεις στον άλλον αυτό που δε θέλεις να σου συμβεί.
Άρθρο 7 - Το δικαίωμα να εκφράζει κάποιος τις σκέψεις και τις απόψεις του, είτε μέσω της φωνής του Τύπου, είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο αυτός νομίζει, το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης, καθώς και αυτό της ελεύθερης άσκησης της θρησκείας, δεν μπορούν να απαγορευτούν. Η αναγκαιότητα έκφρασης αυτών των δικαιωμάτων προϋποθέτει είτε την παρουσία είτε την πρόσφατη ανάμνηση του δεσποτισμού.
Άρθρο 8 - Η ασφάλεια συνίσταται στην προστασία που παρέχεται από την κοινωνία σε κάθε ένα από τα μέλη της, με στόχο τη διαφύλαξη της προσωπικότητας, των δικαιωμάτων και της περιουσίας του.
Άρθρο 9 - Ο νόμος πρέπει να προστατεύει τη δημόσια και την ατομική ελευθερία ενάντια στην καταπίεση αυτών που κυβερνούν.
Άρθρο 10 - Κανείς δεν πρέπει να κατηγορείται, να συλλαμβάνεται ή να κρατείται, παρά μόνο σε περιπτώσεις και με τον τρόπο που έχουν οριστεί από τον νόμο. Κάθε πολίτης ο οποίος κλητεύεται ή συλλαμβάνεται από την εξουσία του νόμου, πρέπει να υπακούει αμέσως· με την αντίσταση καθιστά τον εαυτό του ένοχο.
Άρθρο 11 - Κάθε πράξη που γίνεται ενάντια σε έναν άνθρωπο, εκτός των περιπτώσεων και των τρόπων που καθορίζει ο νόμος, είναι αυθαίρετη και τυραννική· εάν υπάρχει πρόθεση άσκησης βίας εναντίον κάποιου, αυτός έχει το δικαίωμα να την αποκρούσει με τη βία.
Άρθρο 12 - Όσοι υποκινούν, προετοιμάζουν, προσυπογράφουν, εκτελούν ή μεσολαβούν στην εκτέλεση αυθαίρετων πράξεων, θα θεωρούνται ένοχοι και πρέπει να τιμωρούνται.
Άρθρο 13 - Κάθε άνθρωπος θεωρείται αθώος έως ότου κριθεί ένοχος. Εάν κριθεί απαραίτητη η σύλληψή του, οποιαδήποτε σκληρή συμπεριφορά η οποία δεν εγγυάται την ασφάλειά του, πρέπει να καταστέλλεται αυστηρά από τον νόμο.
Άρθρο 14 - Κανείς δεν πρέπει να δικάζεται και να τιμωρείται παρά μόνο αφού απολογηθεί ή κλητευθεί νομίμως, και σύμφωνα με νόμο που να έχει δημοσιευτεί πριν από την αξιόποινη πράξη του. Εάν ένας νόμος τιμωρούσε αδικήματα που είχαν συντελεστεί προτού αυτά οριστούν ως αξιόποινα, αυτό θα ήταν τυραννία· η αναδρομική ισχύς ενός νόμου θα ήταν έγκλημα.
Άρθρο 15 - Ο νόμος δεν πρέπει να επιβάλλει παρά μόνο ποινές αυστηρά και απολύτως απαραίτητες: οι ποινές θα πρέπει να είναι ανάλογες του αδικήματος και ωφέλιμες για την κοινωνία.
Άρθρο 16 - Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι το προνόμιο που έχει κάθε πολίτης να απολαμβάνει και να διαθέτει κατά τη βούλησή του τα αγαθά του, τα εισοδήματά του, τους καρπούς της εργασίας και της δραστηριότητάς του.
Άρθρο 17 - Κανένα είδος εργασίας, καλλιέργειας ή εμπορίου δεν μπορεί να απαγορευτεί στους πολίτες.
Άρθρο 18 - Κάθε άνθρωπος μπορεί να διαθέτει κατά το δοκούν τις υπηρεσίες και τον χρόνο του. Ωστόσο, ο ίδιος δεν μπορεί να πουλήσει τον εαυτό του, ούτε να γίνει αντικείμενο πώλησης από άλλους∙ το άτομό του αποτελεί ιδιοκτησία αναπαλλοτρίωτη. Ο νόμος δεν αναγνωρίζει καθεστώς υπηρέτη∙ μπορεί να υπάρχει μόνο σύμβαση για παροχή υπηρεσιών και καταβολή αμοιβών ανάμεσα σε έναν άνθρωπο που εργάζεται και σε κάποιον που τον απασχολεί.
Άρθρο 19 - Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί ούτε το ελάχιστο μέρος της ιδιοκτησίας του χωρίς δική του συγκατάθεση, παρά μόνο αν κάποια δημόσια ανάγκη το απαιτήσει αυτό, και υπό την προϋπόθεση μιας δίκαιης και εκ των προτέρων αποζημίωσης;.
Άρθρο 20 - Κανένας φόρος δεν μπορεί να επιβληθεί, παρά μόνο αν αποβλέπει σε δημόσιο συμφέρον. Όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των φόρων, στην επίβλεψη της κατανομής τους και στον έλεγχο της διαχείρισής τους.
Άρθρο 21 - Η δημόσια πρόνοια είναι χρέος ιερό. Η κοινωνία πρέπει να προνοεί για τη συντήρηση των δύστυχων πολιτών, είτε μέσω της προσφοράς εργασίας, είτε μέσω της εξασφάλισης των μέσων επιβίωσης σε όσους δεν είναι σε θέση να εργαστούν.
Άρθρο 22 - Η παιδεία αποτελεί καθολική ανάγκη. Η κοινωνία πρέπει να ενισχύει με όλες της τις δυνάμεις την προαγωγή του δημόσιου λόγου, καθιστώντας την εκπαίδευση προσιτή σε κάθε πολίτη.
Άρθρο 23 - Κοινωνική εγγύηση είναι η κοινή δράση που διασφαλίζει στον καθένα την απόλαυση και διατήρηση των δικαιωμάτων του· αυτή η εγγύηση τίθεται πάνω από την εθνική κυριαρχία.
Άρθρο 24 - Δεν μπορεί να υπάρξει (κοινωνική εγγύηση) αν τα όρια των δημόσιων αξιωμάτων δεν είναι σαφώς καθορισμένα από τον νόμο και αν δεν εξασφαλίζεται η ευθύνη όλων των δημόσιων λειτουργών.
Άρθρο 25 - Η κυριαρχία ανήκει στον λαό∙ είναι αδιαίρετη, απαράγραπτη και αναπαλλοτρίωτη.
Άρθρο 26 - Καμιά μερίδα του λαού δεν μπορεί να ασκήσει την εξουσία ολόκληρου του λαού, αλλά κάθε τμήμα της επικράτειας πρέπει να απολαμβάνει, μέσα στην Εθνοσυνέλευση, το δικαίωμα έκφρασης της βούλησής του με πλήρη ελευθερία.
Άρθρο 27 - Οποιοσδήποτε σφετερίζεται την εθνική κυριαρχία πρέπει να θανατώνεται αμέσως από τους ελεύθερους πολίτες.
Άρθρο 28 - Ο λαός έχει πάντα το δικαίωμα να αναθεωρεί, να μεταρρυθμίζει και να τροποποιεί το Σύνταγμα του. Μία γενιά δεν μπορεί να υποτάσσει στους νόμους της τις μελλοντικές γενιές.
Άρθρο 29 - Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διαμόρφωση των νόμων και στον διορισμό των εντολοδόχων ή των εκπροσώπων του.
Άρθρο 30 - Τα δημόσια αξιώματα είναι απαραιτήτως προσωρινά. Δεν μπορούν να θεωρηθούν ως διακρίσεις ή ανταμοιβές, αλλά ως καθήκοντα.
Άρθρο 31 - Τα εγκλήματα των εντολοδόχων του λαού και των εκπροσώπων τους δεν πρέπει ποτέ να μένουν ατιμώρητα. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απαιτήσει για τον εαυτό του μεγαλύτερη ανοχή στην παράβαση από άλλους πολίτες.
Άρθρο 32 - Το δικαίωμα της υποβολής αναφορών στους αρμοδίους δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να απαγορευθεί, να ανασταλεί ή να περιοριστεί.
Άρθρο 33 - Η αντίσταση στην καταπίεση είναι συνέπεια των υπολοίπων Δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Άρθρο 34 - Ολόκληρο το κοινωνικό σώμα καταπιέζεται, όταν καταπιέζεται έστω και ένα μόνο μέλος του. Και κάθε μέλος καταπιέζεται, όταν καταπιέζεται ολόκληρο το κοινωνικό σώμα.
Άρθρο 35 - Όταν η κυβέρνηση παραβιάζει τα δικαιώματα του λαού, η επανάσταση είναι για τον λαό, και για κάθε μερίδα του, το πιο ιερό δικαίωμα και το πιο αναγκαίο καθήκον.
ΤΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΡΙΟ ΚΑΙ Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ (1794 - 1799)
Η Συμβατική Συνέλευση, η οποία ελεγχόταν από τους μετριοπαθείς, προχώρησε στην ψήφιση νέου συντάγματος, περισσότερο δημοκρατικού από το προηγούμενο, τον Αύγουστο του 1795). Η Νομοθετική εξουσία κατανεμήθηκε σε 2 σώματα, την Βουλή και την Γερουσία, ενώ την Εκτελεστική ανέλαβε το Διευθυντήριο, με 5 μέλη. Το Διευθυντήριο προσπάθησε να αποκαταστήσει την εσωτερική ηρεμία στην Γαλλία, ενώ ταυτόχρονα αυτή βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Από εκείνη την στιγμή και μετά, κέντρο των εξελίξεων γίνεται ο Ναπολέων και γενικά οι στρατηγοί, οι οποίοι απέκτησαν πολιτική δύναμη.
Το Διευθυντήριο ήταν ένας τύπος διακυβέρνησης που υιοθετήθηκε από την Πρώτη Γαλλική Δημοκρατία, από τις 26 Οκτωβρίου 1795 (4η Μπρυμαίρ του Έτους Δ΄) έως τις 9 Νοεμβρίου 1799 (18η Μπρυμαίρ του Έτους Η΄). Το όνομά του προέρχεται από τους πέντε στον αριθμό Διευθυντές που ήταν υπεύθυνοι για την εκτελεστική εξουσία. Σημαδεύτηκε από την επαναφορά της καθολικής ψηφοφορίας.
Μετά τις ακραίες δραστηριότητες της Συνέλευσης, η οποία είχε υπό τον έλεγχό της την νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, το Σύνταγμα του έτους Γ' έδωσε την εκτελεστική εξουσία σε ένα Διευθυντήριο αποτελούμενο από πέντε μέλη, τα οποία είχαν οριστεί από το Νομοθετικό Σώμα και τους συνέδρους στο Παλάτι του Λουξεμβούργου. Οι πέντε πρώτοι Διευθυντές ήταν οι Ρεμπέλ, Μπαρά, Λα Ρεβεγιέρ-Λεπώ, Καρνό και Λετουρνέρ. Κάθε χρόνο ένας εξ αυτών, επιλεγμένος με κλήρο, υποχρεούνταν να αποχωρήσει από την θέση του.
Οι απαρχές του Διευθυντηρίου αποτελούν μια λαμπρή εποχή για τις Γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις: το σύνολο της στρατιωτικής ιστορίας εκείνης της εποχής σημαδεύτηκε από τα ονόματα του Βοναπάρτη, του Κλεμπέρ, του Ντεσαί, του Μασενά, του Μορώ, του Μαρσό και του Ως. Στο εσωτερικό του, το έργο του Διευθυντηρίου προσπαθεί να φέρει κοντά τα διάφορα συμφέροντα, να σβήσει τα πάθη και τα μίση, να καθιερώσει το νέο τρόπο διακυβέρνησης, κι αυτό χωρίς την χρησιμοποίηση μεθόδων, οι οποίες θεωρούνταν τότε εξτρεμιστικές.
Παρά ταύτα, θα αναγκαστεί να κρύψει την χρεοκοπία της χώρας υπό τον μανδύα μιας υποτίμησης του νομίσματος. Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Ιταλία (1797), οι οποίες έδωσαν την δυνατότητα επιβολής σημαντικών φόρων στους υποτελείς, πλέον, πληθυσμούς, το Διευθυντήριο, υπό την ηγεσία του Μπαρά («ο βασιλιάς των Διεφθαρμένων» σύμφωνα με τον Βοναπάρτη), έγινε σύντομα συνώνυμο της διαφθοράς και της οικονομικής εξαθλίωσης του Κράτους. Οι Διευθυντές, ανίκανοι να συνεννοηθούν μεταξύ τους, κατηγορήθηκαν για ανικανότητα.
Το Διευθυντήριο ξεκίνησε να χαρακτηρίζεται ως «Δημοκρατία των Αστών» ή των «ιδιοκτητών». Οι ταραχές, γνωστές ως «πραξικοπήματα» θα διαδέχονται η μία την άλλη, υπό την μορφή πατριωτικών ενεργειών και κατάχρησης εξουσίας. Το 1797, κι ενώ οι βασιλόφρονες και οι συντηρητικοί αποτελούσαν την πλειοψηφία εντός των Συμβουλίων του Κράτους, τρεις εκ των Διευθυντών, οι Μπαρά, Ρεμπέλ και Λα Ρεβεγιέρ-Λεπώ, θέτουν σε εφαρμογή με την στήριξη του στρατού το Πραξικόπημα της 18ης Φρουκτιντόρ του Έτους Ε΄.
Αρκετοί βουλευτές, δημοσιογράφοι, στρατιωτικοί και άλλοι αντικαθεστωτικοί θα φυλακιστούν τότε και στη συνέχεια θα σταλούν σε εξορία στην Γουιάνα, ενώ περιοριστικοί νόμοι θα τεθούν ξανά σε ισχύ. Μετά την αντικατάσταση των Διευθυντών Μπαρτελεμί (εξόριστος) και Καρνό (φυγάς), οι οποίοι είχαν αντιταχθεί στο πραξικόπημα, η εξουσία πέρασε στα χέρια μιας τριανδρίας (Ρεμπέλ,Μπαρά και Λα Ρεβεγιέρ-Λεπώ). Στις 11 Μαΐου 1798 (22α Φλορεάλ του Έτους ΣΤ΄), το Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων θα ακυρώσει τις εκλογές σε αρκετούς νομούς, εκδιώκοντας από το αξίωμά τους 106 νεοεκλεγέντες βουλευτές, οι οποίοι ήταν ανεπιθύμητοι από το Διευθυντήριο.
Οι διοικητικές και δικαστικές αρχές πέρασαν επίσης από κάθαρση (Νόμος της 22ας Φλορεάλ του Έτους ΣΤ΄). Τέλος, στις 18 Ιουνίου 1799, το Πραξικόπημα της 30ής Πραιριάλ του Έτους Ζ΄ (επίσης γνωστό ως η εκδίκηση των συμβουλίων) υποχρεώνει δύο εκ των διευθυντών σε παραίτηση, αμαυρώνοντας ακόμη περισσότερο την, ήδη αρκετά αμαυρωμένη, εικόνα του συγκεκριμένου πολιτικού θεσμού. Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1799, και μετά την εκδίκηση των συμβουλίων, οι πέντε διευθυντές ήταν οι Μπαρά, Σιεγιές, Γκοϊέ, Ντυκό και Μουλέν.
Ο Σιεγιές, νεοεισελθόν μέλος του Διευθυντηρίου, ήταν αποφασισμένος να ανατρέψει το υπάρχον καθεστώς, αν και χρειαζόταν γι' αυτό τον σκοπό την στήριξη του στρατού. Αποφάσισε αρχικά να στηριχτεί στον στρατηγό Ζουμπέρ, όμως ο τελευταίος σκοτώθηκε στην Μάχη του Νόβι. Ο Σιεγιές προσέγγισε τότε τον Βοναπάρτη, ο οποίος είχε μόλις επιστρέψει από την Αίγυπτο. Την 18η Μπρυμαίρ (9 Νοεμβρίου), με την δικαιολογία ενός πραξικοπήματος εκ μέρους των Αναρχικών, ο Βοναπάρτης θα συγκεντρώσει τις δύο συνελεύσεις εκτός Παρισιού, στο Κάστρο του Σαιν-Κλου.
Εκεί, οι διευθυντές θα ωθηθούν στην παραίτηση, ενώ τα μέλη του Συμβουλίου των Πεντακοσίων θα εκδιωχθούν και θα τους απαγορευτεί η άμεση επιστροφή στο Παρίσι. Το Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων, τότε, και περίπου πενήντα μεταξύ των βουλευτών του Συμβουλίου των Πεντακοσίων, οι οποίοι ήταν υπέρ του Σιεγιές και του Βοναπάρτη, ψήφισαν την διάλυση του Διευθυντηρίου και την θεσμοθέτηση μιας προσωρινής Υπατείας, την οποία αποτελούσαν οι Βοναπάρτης, Σιεγιές και Ντυκό.
Ένα νέο σύνταγμα θα συγγραφεί τότε. Ο Σιεγιές στόχευε στην δημιουργία ενός αξιώματος του Μεγάλου Εκλέκτορα, το οποίο θα του έδινε την δυνατότητα να αναρριχηθεί στην ηγεσία του Κράτους. Αλλά παράλληλα ο Βοναπάρτης μηχανορραφούσε σε βάρος των σχεδίων του, με το Σύνταγμα του Έτους Η΄ να δίνει τελικώς την εκτελεστική εξουσία στην Υπατεία, την οποία αποτελούσαν οι Καμπασερές, Λεμπράν και Βοναπάρτης. Ο τελευταίος θα αρχίσει σταδιακά να συγκεντρώνει γύρω του όλες τις εξουσίες, χρίζοντας τον εαυτό του Πρώτο Ύπατο και μετέπειτα δια βίου Ύπατο το 1802.
ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Γιρονδίνοι
Ένα από τα πολιτικά κόμματα της Γαλλικής Επανάστασης, αντίπαλο των «Ορεινών» Ιακωβίνων κατά την περίοδο 1792 - 1793. Αρχηγός του κόμματος, την βάση του οποίου αποτελούσαν οι πλούσιοι κεφαλαιοκράτες της επαρχίας, ήταν ο πολιτικός και συγγραφέας Brissot. Έως το 1792 ακολουθούσαν τους υπόλοιπους Ιακωβίνους σε ριζοσπαστισμό, μετά όμως από παρασκηνιακές κινήσεις και ζυμώσεις βρέθηκαν αντίπαλοί τους, αρχίζοντας να στηρίζουν τα αρχικά λίγα συνθήματα για υπεράσπιση της ιδιοκτησίας, δηλαδή για σεβασμό του απαραβίαστου των περιουσιών των μεγάλων γαιοκτημόνων.
Την άνοιξη του 1792 υποστήριξαν τον πόλεμο ενάντια στην Αυστρία και τον εθνικό επεκτατισμό, μιλώντας για «φυσικά σύνορα» της Γαλλίας και ορίζοντάς τα με τα Πυρηναία όρη, τον Ρήνο ποταμό και τις Άλπεις, και επίσης πρότειναν σχέδιο για δημιουργία «αδελφών δημοκρατιών» περιφερειακά της επαναστατημένης Γαλλίας (πράγμα που επετεύχθη κατά την περίοδο 1795 – 1798 σε τμήματα της Ολλανδίας, της Ελβετίας και της βόρειας Ιταλίας).
Τον Σεπτέμβριο του 1792, φοβισμένοι μετά από την κατάργηση της μοναρχίας, την φυλάκιση του βασιλιά Λουδοβίκου και την παραπομπή των αντεπαναστατών οπαδών του σε λαϊκά δικαστήρια, οι Γιρονδίνοι έκαναν νέα στροφή προς τον συντηρητισμό και από κόμμα ριζοσπαστών μετετράπησαν σε κόμμα «κοινωνικής γαλήνης», την ίδια ώρα που η «Λέσχη των Ιακωβίνων» περνούσε αποκλειστικά στα χέρια του κόμματος των «Ορεινών», επικεφαλής του οποίου ήσαν οι Μαρά, Ροβεσπιέρος και Σαιν Ζυστ, που έκτοτε έγιναν τα σύμβολα του Ιακωβινισμού.
Στην Συμβατική Εθνοσυνέλευση οι Γιρονδίνοι καταλάμβαναν την δεξιά πτέρυγα (εγκαινιάζοντας τον έκτοτε πολιτικό όρο «Δεξιά»), ενώ οι «Ορεινοί» την αριστερή. Φοβούμενοι την περαιτέρω άνοδο των «Ορεινών» και των «Σανκιλότ» («Αβράκωτων»), οι Γιρονδίνοι κατέληξαν τελικά στο να οργανώσουν εξέγερση της Γαλλικής επαρχίας κατά του Παρισιού (60 από τους 80 νομούς της χώρας είχαν εξεγερθεί), η οποία καταπνίγηκε όμως στις 2 Ιουνίου 1793 από τους «Σανκιλότ». Οι Γιρονδίνοι διαλύθηκαν, οι αρχηγοί τους καρατομήθηκαν τον Οκτώβριο του 1793 και ξεκίνησε η «Δημοκρατία των Ιακωβίνων», που έμελλε να διαρκέσει έως τον Ιούλιο του 1794.
Ορεινοί
Οι Ορεινοί ήταν κόμμα στη Γαλλία που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης το 1793 με επαναστατικές ιδεολογίες. Πήραν το όνομα αυτό καθώς τα άτομα που πρέσβευαν την ιδεολογία του κόμματος αυτού κατά την είσοδο στην αίθουσα του Σφαιριστηρίου πήγαν και κάθισαν στα επάνω καθίσματα. Κύριος εκπρόσωπος του κόμματος ήταν ο Ροβεσπιέρος. Έχοντας να αντιμετωπίσουν πολλές αντιεπαναστατικές κινήσεις σε πολλές περιοχές της Γαλλίας, οι Ορεινοί αναδιοργάνωσαν τον στρατό, κάνοντάς τον ένα ισχυρό όπλο απέναντι στους εχθρούς της Επανάστασης τόσο τους εσωτερικούς όσο και τους εξωτερικούς.
Παράλληλα, στο όνομα της προστασίας της επανάστασης εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες 40.000 περίπου ανθρώπους που θεωρήθηκαν ύποπτοι για αντεπαναστατική δράση (περίοδος της Τρομοκρατίας). Ακόμη, η Χριστιανική θρησκεία αντικαταστάθηκε από τη λατρεία του Ανώτατου Όντος, ενώ δόθηκαν και νέα ονόματα στους μήνες.
Ιακωβίνοι
Οι Ιακωβίνοι ξεκίνησαν ως αποκλειστικά κοινοβουλευτική οµάδα, αλλά µεταµορφώθηκαν σε µαζικό κόµµα -το πρώτο στην ιστορία- και κατέληξαν καθαρά αντικοινοβουλευτική δύναµη, υπονοµευτική των αντιπροσωπευτικών θεσµών και της λαϊκής κυριαρχίας. Τα πέντε χρόνια της ύπαρξής τους συµπυκνώνουν τέσσερα στάδια κοµµατικής εξέλιξης για τα οποία, στη συνέχεια, χρειάστηκε διάστηµα ενός αιώνα και πλέον. Από κοινοβουλευτική οµάδα έγιναν κόµµα, ύστερα µαζικό κόµµα και, τέλος, µονοκοµµατικό καθεστώς.
Ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 1789 ως λέσχη των βουλευτών από τη Βρετάνη (ClubBreton) στις Βερσαλίες, όπου είχε συγκληθεί η συνέλευση των Τριών Τάξεων (ÉtatsGénéraux), η µετέπειτα Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Γρήγορα προσχώρησαν στη λέσχη οµοϊδεάτες από άλλες επαρχίες και από το Παρίσι. Όταν η Εθνοσυνέλευση µετακόµισε στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1789, ακολουθώντας τον Βασιλιά, η λέσχη ανασυγκροτήθηκε ως «Εταιρεία των Φίλων του Συντάγµατος» (Société des Amis dela Constitution) και εγκαταστάθηκε στο παλιό µοναστήρι των «Ιακωβίνων» (∆οµινικανών) στην οδό Σεντ Ονορέ.
Αυτό το τυχαίο όνοµα έµελλε να καθιερωθεί. Η Εταιρεία έγινε περισσότερο γνωστή απλώς ως «Λέσχη των Ιακωβίνων».Το πρώτο Καταστατικό (Règlement), που συνέταξε ο Αντουάν Μπαρνάβ (AntoineBarnave) και υιοθετήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1790, καθιέρωνε ρητά τον κοινοβουλευτικό χαρακτήρα της εταιρείας, ορίζοντας ως πρωταρχικό σκοπό της «να συζητεί εκ των προτέρων τα ζητήµατα που πρέπει να αποφασιστούν στην Εθνοσυνέλευση» (Άρθρο 1). Άρχισαν, ωστόσο, να γίνονται επιλεκτικά δεκτοί ως µέλη και πολίτες που δεν ήσαν µέλη της Εθνοσυνέλευσης.
Αυτό επρόκειτο ανεπαίσθητα να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη µεταγενέστερη µεταµόρφωση της Εταιρείας,όπως θα δούµε. Παράλληλα, το Καταστατικό προέβλεπε (στο Άρθρο 7) ότι η Εταιρεία θα δεχότανως «συνδεδεµένες» (associées) τις οµοειδείς εταιρείες σε όλη την επικράτεια, µε τις οποίες και θα βρισκόταν σε συνεχή ανταπόκριση. Αυτή η πρόβλεψη επρόκειτο να µεταµορφώσει τους Ιακωβίνους του Παρισιού σε κέντρο µιας εθνικής οργάνωσης (και την κοινοβουλευτική οµάδα σε κανονικό κόµµα). Από την αρχή, µόνο µία εταιρεία σε κάθε δήµο αναγνωριζόταν ως «συνδεδεµένη».
Αυτό ακριβώς επέτρεψε στην οργάνωση να παραµείνει ενιαία και συµπαγής, παρά τις απανωτές κρίσεις και εκκαθαρίσεις. Όταν ψηφιζόταν το Καταστατικό, τον Φεβρουάριο του 1790, υπήρχαν µόνο 23 συνδεδεµένες εταιρείες στις επαρχίες. Μέχρι το τέλος του 1790, ο αριθµός τους είχε αυξηθεί σε 276 και τον Ιούλιο του 1791 σε 434. Στις αρχές του 1794, στο ζενίθ της δύναµής τους, υπήρχαν τουλάχιστον 2.000. Ο ακριβής υπολογισµός είναι δύσκολος,επειδή οι κυριότερες εταιρείες κάθε νοµού απέκτησαν µε τη σειρά τους δικές τους συνδεδεµένες εταιρείες ως τοπικά παραρτήµατα.
Η Λέσχη Ιακωβίνων του Μπορντώ, για παράδειγµα, είχε 35 τον Αύγουστο του 1793. Προέκυψε έτσι µία οργανωτική πυραµίδα µε τρία επίπεδα.Η πρωτοκαθεδρία της Παρισινής λέσχης στην κορυφή αυτής της πυραµίδας παρέµεινε αδιαµφισβήτητη µέχρι το τέλος. Μόνο δύο φορές προτάθηκε (µάταια) η σύγκληση πραγµατικά εθνικού σώµατος, από αντιπροσώπους όλων των λεσχών. Ότι η λέσχη στο Παρίσι ήταν η πρώτη, η «εταιρεία - µητέρα» (société mère) δεν θα αρκούσε από µόνο του. Αυτό που επέβαλε την κυριαρχία της ήταν ότι επρόκειτο στην ουσία για κοινοβουλευτική οµάδα, τη µοναδική οργανωµένη κοινοβουλευτική οµάδα της Εθνοσυνέλευσης.
Οι Ιακωβίνοι ήσαν οι µόνοι που απέκτησαν οργάνωση σε εθνική κλίµακα, αντίθεταµε όλες τις άλλες Παρισινές λέσχες, που φαίνονται ισότιµες µ’αυτούς. Αυτό ήταν το κλειδί της ασύγκριτης δύναµης των Ιακωβίνων, γι’ αυτό και όσοι προσπάθησαν να την εξουδετερώσουν πρότειναν να απαγορευθεί το σύστηµα της «σύνδεσης» µεταξύ εταιρειών. Με τις συνθήκες αυτές, η ανταπόκριση µε τις επαρχίες αποτελούσε το ισχυρότερο µέσο ελέγχου και η Επιτροπή Ανταπόκρισης (Comité de correspondance) την αληθινή ηγεσία της οργάνωσης.
Για δύο χρόνια, διατήρησαν τον έλεγχο οι κοινοβουλευτικοί ιδρυτές, που ήσαν παράλληλα και ηγέτες της πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ροβεσπιέρος προσπάθησε αλλά απέτυχε να εκλεγεί στην Επιτροπή Ανταπόκρισης, στις 27 Μαΐου 1791. Η ώρα του δεν είχε έρθει ακόµη. Στην Εθνοσυνέλευση, ο Ροβεσπιέρος παρέµενε περιθωριακός έως γραφικός. Ήταν όµως ο µόνος που είχε µακροπρόθεσµη προσωπική στρατηγική. Αφού δεν ακουγόταν στην Εθνοσυνέλευση, είχε επιλέξει ως ακροατήριο τους Ιακωβίνους.
Πιό συγκεκριµένα, απευθυνόταν σε δύο κατηγορίες Ιακωβίνων που συνεχώς αυξάνονταν, αλλά ήσαν εξ αντικειµένου αποκλεισµένες από την Εθνοσυνέλευση:
α) Τα µέλη που δεν ήσαν βουλευτές και έτσι σύχναζαν στις συνεδριάσεις της Εταιρείας (ενώ ο ιβουλευτές ήσαν απορροφηµένοι από τις εργασίες της Εθνοσυνέλευσης).
β) Τις συνδεδεµένες εταιρείες των επαρχιών, στις οποίες έστελνε συστηµατικά τα κείµενα των οµιλιών του.
Έχοντας αποκτήσει ερείσµατα στις δύο αυτές κατηγορίες, ο Ροβεσπιέρος αιφνιδίασε και κατάφερε καίριο πλήγµα στους αντιπάλους του, προτείνοντας στην Εθνοσυνέλευση στις 16 Μαΐου 1791 να µην είναι εκλόγιµα τα µέλη της στην επόµενη συνέλευση (τη Νοµοθετική). Η απροσδόκητη πρόταση έγινε αµέσως δεκτή, χωρίς συζήτηση. Έτσι, το νεοπαγές Σύνταγµα στερήθηκε τους συντάκτες του από την πρώτη στιγµή της εφαρµογής του. Εµποδίζοντας την επανεκλογή τους, ο Ροβεσπιέρος µιλούσε για λογαριασµό των νέων Ιακωβίνων - «αυτών που δεν είναι βουλευτές, που θέλουν να γίνουν», όπως γράφει επιγραµµατικά ο Μισελέ.
Αφού απέκλεισε τους ανταγωνιστές του από την επόµενη συνέλευση, δενέµενε παρά να τους αποκλείσει και από τους Ιακωβίνους. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε δύο µήνες αργότερα, στις 16 Ιουλίου 1791. Την παραµονή, ένας όχλος είχε εισβάλει στη συνεδρίαση των Ιακωβίνων στο Παρίσι και είχε εκβιάσει καταρχήν απόφαση για την έκδοση ψηφίσµατος που θα ζητούσε την έκπτωση του Λουδοβίκου 16ου (µετά τη φυγή και τη σύλληψή του). Το κείµενο επρόκειτο να συνταχθεί το πρωί της 16ης. Αλλά οι Ιακωβίνοι βουλευτές δεν προσήλθαν. Φοβήθηκαν, όπως φαίνεται, τον όχλο.
Συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία των «Φεγιάν» (Feuillants), από την οποία πήρε και την ονοµασία της η νέα τους λέσχη. Στις 17 Ιουλίου, η λαϊκή συγκέντρωση στο Πεδίο του Άρεως για την έκπτωση του Λουδοβίκου πνίγηκε στο αίµα από την Εθνοφρουρά. Ωστόσο, οι κοινοβουλευτικοί δεν άδραξαν την ευκαιρία ούτε για να διεκδικήσουν δυναµικά την παλιά τους λέσχη, ως ιδρυτές, ούτε για να την κλείσουν, ως εξουσία. Την άφησαν έτσι στον έλεγχο του Ροβεσπιέρου.Με την αποχώρηση των κοινοβουλευτικών, η Λέσχη των Ιακωβίνων στο Παρίσι έχασε περίπου 80% των µελών της.
Από 300 και πλέον βουλευτές, έµειναν µόλις έξη.Ο Ροβεσπιέρος όµως όχι µόνο εµπόδισε κάθε απόπειρα επανένωσης, αλλά και επέβαλε την πρώτη «εκκαθάριση» (scrutin épuratoire), επιτυγχάνοντας τη διαγραφή και άλλων. Όπως εξηγήθηκε, η δύναµη των Ιακωβίνων δεν επήγαζε από τον αριθµό τους στο ίδιο το Παρίσι, αλλά από την οργάνωσή τους σε εθνική κλίµακα. Πριν, αυτό που µετρούσε ήταν η κοινοβουλευτική ιδιότητα των µελών στο Παρίσι. Τώρα, αυτό που χρειαζόταν ο Ροβεσπιέρος ήταν µία ολιγοµελής και συνεκτική οµάδα, που θα µπορούσε να χειραγωγεί ο ίδιος - αντίστοιχη µε µεταγενέστερες Κεντρικές Επιτροπές.
Οι κοινοβουλευτικοί είχαν παρατήσει στον Ροβεσπιέρο την παλιά τους λέσχη,ελπίζοντας ότι θα της αποσπούσαν το δίκτυο των συνδεδεµένων εταιρειών, που αποτελούσε την αληθινή της δύναµη. Έχασαν όµως αυτή την κρίσιµη µάχη, τοκαλοκαίρι του 1791, µε µοιραία αποτελέσµατα (και για τους ίδιους προσωπικά).Μέχρι το Σεπτέµβριο, η συντριπτική πλειοψηφία των Ιακωβίνων στις επαρχίες είχε συνταχθεί µε την «εταιρεία - µητέρα», προπαντός για χάρη της ενότητας. Από τη στιγµή εκείνη, τίποτε δεν µπορούσε πλέον να σταµατήσει τη µακρά πορεία του Ροβεσπιέρου προς την εξουσία.
Οι Γιρονδίνοι, αργότερα, αποδείχθηκαν εντελώς ανεπαρκείς και στο οργανωτικό πεδίο, εξανεµίζοντας την υποστήριξη των επαρχιακών εταιρειών που τους ακολουθούσαν. Σταδιακά, οι Ιακωβίνοι σε όλη τη Γαλλία εξελίχθηκαν σε πρωτοφανή µαζική οργάνωση. Μολονότι στο Παρίσι δεν ξεπέρασαν ποτέ τα 1.200 µέλη, ο συνολικός αριθµός µελών σε όλη την επικράτεια έφθασε τα 150.000 τον Μάρτιο του 1793, κατάτους συντηρητικότερους υπολογισµούς (ενώ άλλοι τον ανεβάζουν στο µισό εκατοµµύριο).
Αρκεί να σηµειώσει κανείς εδώ ότι το εκλογικό σώµα ήταν περίπου έξη εκατοµµύρια, από τα οποία όµως µόλις 1.813.000 ψήφισαν για το Σύνταγµα του 1793 (που ουδέποτε εφαρµόστηκε). Έτσι, και µε το συντηρητικότερο υπολογισµό, τα οργανωµένα µέλη των Ιακωβίνων αντιπροσώπευαν 8,3% των ενεργών ψηφοφόρων,ενώ υπήρχαν µέρη όπου ξεπερνούσαν ακόµη και το 10% του συνολικού πληθυσµού. Συνακόλουθα, η κοινωνική τους σύνθεση έγινε περισσότερο µικροαστική, παραπλήσια µε εκείνη των «αβράκωτων» (sans culottes).
Υπό τον έλεγχο του Ροβεσπιέρου, οι Ιακωβίνοι εξελίχθηκαν επίσης σε αντικοινοβουλευτική δύναµη. Σε συντονισµό µε τον παρισινό όχλο, έγιναν ακαταµάχητο όπλο καθυπόταξης και τροµοκράτησης των κοινοβουλευτικών συνελεύσεων (Συντακτικής, Νοµοθετικής και Συµβατικής). Οι εκάστοτε κοινοβουλευτικοί συνάδελφοι του Ροβεσπιέρου, πρώτα στη Συντακτική και αργότερα στη Συµβατική, ουδέποτε βυθοµέτρησαν την απόλυτη απουσία συναδελφικής αλληλεγγύης εκ µέρους του, ενώ οι ίδιοι δεσµεύονταν από αυτήν.
Ήδη από το 1790, ο Ροβεσπιέρος υπονόµευε συστηµατικά στους Ιακωβίνους το σεβασµό (αρχικά απόλυτο) για την Εθνοσυνέλευση, τις αποφάσεις και τα µέλη της. Με τη µαζική αποχώρηση των κοινοβουλευτικών, τον Ιούλιο του 1791, η λέσχη έπαψε πλέον να είναι κοινοβουλευτική στη σύνθεση και τον προσανατολισµό της. Νέο καταστατικό,τον Σεπτέµβριο του 1791, πιστοποίησε τη µεταµόρφωση απαλείφοντας κάθε αναφορά στο κοινοβουλευτικό έργο. Από τον Οκτώβριο του 1791, οι συνεδριάσεις των Ιακωβίνων έγιναν δηµόσιες.
Από κοινοβουλευτική οµάδα της Εθνοσυνέλευσης, που ήσαν αρχικά, ολοκλήρωσαν έτσι τη µεταµόρφωσή τους σε παράλληλη συνέλευση - ανταγωνιστική της κοινοβουλευτικής.Οι βουλευτές της Νοµοθετικής και αργότερα της Συµβατικής που έγιναν µέλη των Ιακωβίνων στο Παρίσι δεν ήσαν σε θέση να ανατρέψουν αυτά τα τετελεσµένα. Στο σύνολο των µελών, αποτελούσαν µικρή µειοψηφία.
Από την έναρξη της Συµβατικής, το Σεπτέµβριο του 1792, τους απαγορεύθηκε να συσκέπτονται χωριστά, ενώ απαιτήθηκε να παρίστανται στις συνεδριάσεις της Εταιρείας - διασκορπισµένοι στο πλήθος και κάτω από τη δαµόκλεια σπάθη ενδεχόµενης διαγραφής τους. Όπως έµελλε να συµβεί ξανά πολύ αργότερα, η διαγραφή από τη Λέσχη των Ιακωβίνων κατέληξε να ισοδυναµεί µε θανατική καταδίκη την περίοδο της Τροµοκρατίας. Προεξοφλούσε δηλ. τη σύλληψη και εκτέλεση του διαγραµµένου, όπως στο Σοβιετικό και τα άλλα κοµµουνιστικά καθεστώτα.
Μέχρι την έναρξη της Συµβατικής, οι Ιακωβίνοι είχαν αποδειχθεί υπονοµευτές όχι µόνο του κοινοβουλευτισµού, αλλά και της ίδιας της συνταγµατικής νοµιµότητας. Αναγνωρίζοντας ότι δεν ταίριαζε πλέον να ονοµάζονται «Φίλοι του Συντάγµατος», αφού είχαν συµβάλει στην ανατροπή του, υιοθέτησαν στις 21 Σεπτεµβρίου 1792 το δεύτερο επίσηµο όνοµά τους: «Εταιρεία των Φίλων της Ελευθερίας και της Ισότητας». Η άρνηση του κοινοβουλευτισµού και της νοµιµότητας ολοκληρώθηκε στις 2 Ιουνίου 1793, όταν η Συµβατική εξαναγκάστηκε µε τη βία των όπλων να αυτοακρωτηριαστεί, ψηφίζοντας τη σύλληψη των Γιρονδίνων.
Οι Ιακωβίνοι είχαν προ πολλού αναγγείλει και νοµιµοποιήσει το βιασµό της Συµβατικής σαν «εξέγερση» εναντίον των «διεφθαρµένων βουλευτών». Στη συνέχεια (και για δεκατέσσερις µήνες) οι Ιακωβίνοι λειτούργησαν ουσιαστικά ως µονο κοµµατικό ολοκληρωτικό καθεστώς, προαναγγέλλοντας τυπικά γνωρίσµατα τέτοιων καθεστώτων στον 20ό αιώνα. Ένα είναι η κατάργηση της εσωκοµµατικής δηµοκρατίας. Πέρα από την ατοµική διαγραφή, οι Ιακωβίνοι επινόησαν τη µαζική «εκκαθάριση».
Η Παρισινή λέσχη υπέστη «εκκαθάριση» τέσσερις φορές σε τρία χρόνια, ενώ και οι επαρχιακές εταιρείες υποβλήθηκαν σε διαδοχικές εκκαθαρίσεις. Άλλο τυπικό γνώρισµα είναι η αλληλοεπικάλυψη κόµµατος και κράτους, που κάνει το πρώτο αξεχώριστο και τελικά εξαρτηµένο από το δεύτερο. Η θανάσιµη αναµέτρηση των Ιακωβίνων µε τη Συµβατική οδήγησε στην ανατροπή του Ροβεσπιέρου στις 9 Θερµιδόρ (27 Ιουλίου 1794). Την παραµονή, οι Ιακωβίνοι είχαν φθάσει στο σηµείο να προγράψουν την πλειοψηφία της Συµβατικής. Εξώθησαν έτσι τα µέλη της να δράσουν αποφασιστικά, για να σώσουν την ίδια τους τη ζωή.
Κατά συνέπεια, η ανατροπή και εκτέλεση του Ροβεσπιέρου και των συνεργατών του εσήµανε την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής νοµιµότητας και ταυτόχρονα την οριστική συντριβή της τροµοκρατικής δύναµης των Ιακωβίνων. Όταν δοκίµασαν ξανά να φοβερίσουν τη Συµβατική, δεν κατάφεραν τίποτε άλλο παρά να επισπεύσουν την απαγόρευση της «σύνδεσης» µεταξύ εταιρειών, τον Οκτώβριο. Ακολούθησε το (αυθαίρετο) κλείσιµο της λέσχης τους, στις 12 Νοεµβρίου 1794. Αρκούν δύο µόνο διαπιστώσεις:
α) Οι Ιακωβίνοι έγιναν το µοναδικό µαζικό κόµµα στη Γαλλία και
β) Απέκτησε τον αδιαµφισβήτητο έλεγχό τους ο Ροβεσπιέρος.
ΧΑΡΤΕΣ
.jpg)
.jpg)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
(Κάντε κλικ στις φωτογραφίες για μεγέθυνση)
* ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ: ΜΕΡΟΣ Β'
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου