Η σχέση με τον εαυτό μας
Τι ψάχνετε;
Θεωρώ πολύ σημαντικό να ανακαλύψουμε πρώτα τι είναι
αυτό που ψάχνουμε. Δεν πρόκειται για ένα ερώτημα θεωρητικό,
αλλά για ένα ερώτημα το οποίο αναπόφευκτα οφείλει να θέσει ο καθένας από μας στον εαυτό του· και όσο πιο ώριμοι, νοήμονες και αφυπνισμένοι είμαστε, τόσο μεγαλύτερη και πιο επείγουσα γίνεται η ανάγκη να ανακαλύψουμε τι είναι
αυτό που ψάχνουμε.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι θέτουμε αυτό το ερώτημα επιφανειακά και, όταν παίρνουμε μια επιφανειακή
απάντηση, αρκούμαστε σε αυτή. Αν, όμως, σας ενδιαφέρει να
εμβαθύνετε στην ουσία, θα δείτε ότι το μυαλό ψάχνει απλώς
κάποιο είδος ικανοποίησης, κάποιο είδος ευχάριστης εφεύρεσης που θα του δώσει χαρά· και από τη στιγμή που θα βρει ή
θα δημιουργήσει μόνο του ένα καταφύγιο από απόψεις και συμπεράσματα, εκεί θα μείνει, οπότε η αναζήτησή μας φτάνει
στο τέλος της.
Αν, πάλι, δεν ικανοποιηθούμε, περνάμε από τη
μια φιλοσοφία στην άλλη, από το ένα δόγμα στο άλλο, από τη
μια εκκλησία, από τη μια σέκτα, από το ένα βιβλίο στο άλλο,
σε μια απόπειρα να βρούμε μόνιμη ασφάλεια, εσωτερική όπως
και εξωτερική, μόνιμη σιγουριά, μόνιμη γαλήνη.
Κατανοήστε το μυαλό, τον εαυτό, που ψάχνει
Πριν ακόμα αρχίσουμε να ψάχνουμε, λοιπόν, δεν είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη διαδικασία του ίδιου του μυαλού;
Αφού αυτό που ψάχνουμε τώρα είναι αρκετά σαφές. Για να
καταλάβετε τον εαυτό σας απαιτούνται τεράστια αποθέματα
υπομονής, αφού ο εαυτός είναι μια εξαιρετικά περίπλοκη διαδικασία, και αν δεν κατανοήσει κανείς τον εαυτό του, οτιδήποτε κι αν αναζητά ελάχιστη έχει σημασία.
Όταν δεν κατανοούμε τις δικές μας ορμές και τους δικούς
μας εξαναγκασμούς, συνειδητούς και ασυνείδητους, αυτοί
προκαλούν συγκεκριμένες δραστηριότητες, οι οποίες καταλήγουν σε σύγκρουση μέσα μας· και αυτό που ουσιαστικά
ψάχνουμε είναι να αποφύγουμε ή να αποδράσουμε από αυτή
ακριβώς τη σύγκρουση, έτσι δεν είναι; Συνεπώς, από τη στιγμή που δεν κατανοούμε τη διαδικασία του εαυτού μας, της
ίδιας μας της σκέψης, η αναζήτησή μας είναι εξαιρετικά επιφανειακή, περιορισμένη και ασήμαντη.
Η αυτογνωσία είναι το κλειδί για την ελευθερία
Αν θέλουμε, λοιπόν, πραγματικά να φτιάξουμε έναν κόσμο
διαφορετικό,
μια διαφορετική σχέση ανάμεσα στα ανθρώπινα
όντα, μια διαφορετική στάση απέναντι στη ζωή, είναι εξαιρετικά σημαντικό να κατανοήσουμε πρώτα τον εαυτό μας, έτσι
δεν είναι;
Αυτό δεν σημαίνει εστίαση στο εγώ, κάτι που αναπόφευκτα οδηγεί στην υπέρτατη δυστυχία. Αυτό που θέλω
να πω είναι ότι, χωρίς την αυτογνωσία, χωρίς τη βαθιά γνώση
του εαυτού μας, κάθε έρευνα, κάθε σκέψη, κάθε συμπέρασμα,
κάθε άποψη και κάθε αξία έχουν ελάχιστη σημασία. Οι περισσότεροι από μας έχουμε μπει σε ένα καλούπι –στο καλούπι
του χριστιανού, του μουσουλμάνου, όποιο τέλος πάντων κι
αν είναι αυτό– και μέσα σε αυτό τον στενό χώρο ζούμε τη
ζωή μας.
Το μυαλό μας έχει διαμορφωθεί από τα πρότυπα
της κοινωνίας, από την εκπαίδευση, από την κουλτούρα που
μας περιβάλλει και, δίχως την κατανόηση της συνολικής διαδικασίας αυτής της διαμόρφωσης, η έρευνά μας, η γνώση
μας, η αναζήτησή μας μόνο σε περισσότερο κακό μπορούν
να οδηγήσουν, σε μεγαλύτερη δυστυχία, και αυτό είναι που
τελικά συμβαίνει.
Η αυτογνωσία δεν έχει κάποια συγκεκριμένη φόρμουλα.
Μπορείτε να πάτε σε έναν ψυχολόγο ή σε έναν ψυχαναλυτή
για να γνωρίσετε τον εαυτό σας, ωστόσο αυτό δεν είναι αυτογνωσία. Η αυτογνωσία επέρχεται όταν έχουμε επίγνωση του
εαυτού μας μέσα στη σχέση, κάτι που μας δείχνει τι είμαστε σε
κάθε δεδομένη στιγμή.
Σχέση και απομόνωση
Έχω ήδη αναφέρει ότι μόνο μέσα στη σχέση μπορεί κανείς να
ανακαλύψει τον εαυτό του. Αυτό ισχύει, έτσι δεν είναι; Δεν
μπορεί κανείς να γνωρίσει τον εαυτό του, αυτό που πραγματικά είναι, έξω από τη σχέση. Ο θυμός, η ζήλια, ο φθόνος, η
λαγνεία – όλες οι παρόμοιες αντιδράσεις υπάρχουν μόνο στη
σχέση κάποιου με τους ανθρώπους, με τα αντικείμενα και με
τις ιδέες.
Αν δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση, αν υπάρχει
η απόλυτη απομόνωση, δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει τον
εαυτό του. Ο νους απομονώνεται, πιστεύοντας ότι είναι κάποιος, γεγονός που αποτελεί παραφροσύνη, ανισορροπία, και
σε αυτή την κατάσταση αδυνατεί να γνωρίσει τον εαυτό του.
Έχει απλώς ιδέες για τον εαυτό του, σαν τον ιδεαλιστή, ο οποίος απομονώνεται από την πραγματικότητα αυτού που είναι,
κυνηγώντας αυτό που θα έπρεπε να είναι. Και αυτό είναι που
κάνουμε οι περισσότεροι.
Επειδή η σχέση είναι επώδυνη, επιθυμούμε να απομονωθούμε από τον πόνο, και σε αυτή τη διαδικασία απομόνωσης
δημιουργούμε το ιδανικό που θα έπρεπε να είμαστε, κάτι που
είναι φανταστικό, ένα αποκύημα του νου. Επομένως, μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας έτσι όπως πραγματικά είμαστε, συνειδητά όπως και ασυνείδητα, μόνο μέσα στη σχέση,
και αυτό είναι, θαρρώ, προφανές.
Ελπίζω να σας ενδιαφέρουν όλα αυτά, επειδή αποτελούν
κομμάτι της καθημερινής σας δραστηριότητας· είναι η ίδια μας
η ζωή και, αν δεν το κατανοήσουμε αυτό, το να παρευρισκόμαστε σε μια σειρά συναντήσεων ή να αποκτάμε ξερή γνώση
από τα βιβλία ελάχιστη σημασία έχει.
Υπάρχει εαυτός χωρίς σχέση;
Το δεύτερο μέρος του ερωτήματος είναι το εξής: «Είναι ο
εαυτός μια αυτόνομη οντότητα ή μήπως, δίχως τη σχέση, δεν
υπάρχει καθόλου εαυτός;».
Με άλλα λόγια, υπάρχω μόνο μέσα
στη σχέση ή υπάρχω ως μια απομονωμένη οντότητα πέρα και
έξω από τη σχέση; Πιστεύω ότι το δεύτερο είναι αυτό που θα
προτιμούσαν οι περισσότεροι από μας, αφού η σχέση είναι
επώδυνη.
Σε αυτή καθαυτή την πλήρωση της σχέσης υπάρχει
φόβος, άγχος· και επειδή το γνωρίζουμε αυτό, το μυαλό επιδιώκει να απομονωθεί από τους θεούς του, από τον ανώτερο
εαυτό και ούτω καθεξής. Η ίδια η φύση του εαυτού, του «εγώ»,
είναι μια διαδικασία απομόνωσης, έτσι δεν είναι; Ο εαυτός και
οι έγνοιες του εαυτού –η οικογένειά μου, η περιουσία μου, η
αγάπη μου, η επιθυμία μου– είναι από μόνα τους μια διαδικασία απομόνωσης, και αυτή η διαδικασία είναι μια πραγματικότητα, υπό την έννοια ότι όντως συμβαίνει.
Μπορεί, άραγε,
ένα τόσο κλεισμένο στον εαυτό του μυαλό να βρει κάτι που
υπάρχει πέρα από αυτό; Προφανώς όχι. Μπορεί να επεκτείνει
τα τείχη του, τα σύνορά του· μπορεί να επεκτείνει τον χώρο
του, αλλά εξακολουθεί να είναι η συνείδηση του «εγώ».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου