Η έκβαση της δίκης κατά την οποία ο Θράσυλλος προσπάθησε να πείσει τη βουλή πως ο Δημόκριτος ήταν … διανοητικά ανίκανος

Υπόθεση που άφησε εποχή ήταν και εκείνη, κατά την οποία ο Αβδηρίτης βουλευτής Θράσυλλος, μέσω ενός αρκετά επιτήδειου συκοφάντη των Αβδήρων, προσπάθησε να πείσει τη βουλή ότι ο Δημόκριτος, ο «Γελασίνος Αβδηρίτης», ήταν διανοητικά ανίκανος (τρελός). Αν το δικαστήριο παραδεχόταν την κατηγορία, θα έπρεπε η περιουσία του φιλοσόφου να κατασχεθεί, λόγω δε κάποιας μακρινής συγγένειας του συκοφάντη, υπήρχε περίπτωση να περιέλθει η περιουσία του Δημοκρίτου στα χέρια του διαβολέα.

Εξηγώντας τον χαρακτηρισμό «Γελασίνος», θα πρέπει να λεχθεί ότι με το σκωπτικό αυτό παρωνύμιο έμεινε στην Ιστορία ο Δημόκριτος, επειδή γελούσε συνεχώς. Η συμπεριφορά αυτή απασχόλησε, για πολλούς αιώνες, μεγάλους καλλιτέχνες, στην προσπάθειά τους να την απεικονίσουν και πολλούς φιλοσόφους να την ερμηνεύσουν.

Η εικόνα, πάντως, του γέλιου ως οργάνου ποινής σωφρονισμού και διακωμώδησης, δίδεται από τον ίδιο τον φιλόσοφο: «Γελάω με τον άνθρωπο, που είναι γεμάτος ανοησία και άδειος από σωστές ασχολίες, που παιδιαρίζει… Γελάω με τους άφρονες, που πληρώνουν για την κακία τους, τη φιλαργυρία, την απληστία, το μίσος, τις ενέδρες, τα επίβουλα σχέδια, τον φθόνο, την απρονοησία τους… Ε΄ λοιπόν, όταν βλέπω τόσες ανάξιες και άθλιες ψυχές, πώς να μη χλευάσω την τόση αστοχασιά, που διέπει τη ζωή τους… 'Οσο για μένα, πιστεύω ότι το γέλιο μου δεν φτάνει και θα ήθελα να επινοήσω κάτι (ισχυρότερο), που να τους λυπεί (περισσότερο)…».

Από την ακροαματική διαδικασία της διεξαχθείσης δίκης με κατηγορούμενο τον Δημόκριτο, έχουν περισωθεί αποσπάσματα της αγόρευσης του συκοφάντη, τα οποία είναι λίαν ενδιαφέροντα. Αφού, πρώτα, προσπαθεί με μεγάλη μαεστρία να πείσει τη βουλή, ότι ο Δημόκριτος είναι τρελός, καταλήγει, «Και ημείς ακόμη αμφιβάλλομεν αν αξίζει να κλεισθή εις σκοτεινή φυλακή (τρελοκομείο)! Τι θέλουν γίνειν τα Αβδηρα αν τελευταίον μεταδοθή η παραφροσύνη του; Προτιμώμεν να ιδώμεν τα αποτελέσματα των κακών παρά να τα προλάβομεν. Κατ’ ευτυχίαν οι νόμοι μας δίδουν εις τας χείρας το Ιατρικόν. Είναι απλούν, είναι δίκαιον, είναι άβλαβον. Σκοτεινόν οίκημα, σεβασμιώτατοι πατέρες, σκοτεινόν οίκημα! Δια μιας εκβαίνομεν από τον κίνδυνον και ο Δημόκριτος ας μαίνεται όσο θέλει».

Ο δυστυχής φιλόσοφος, εις τας δυσμάς του βίου του, θα κλεινόταν σε τρελοκομείο, εάν μερικοί σοβαροί βουλευτές, θέλοντας να περισώσουν την κατάσταση, δεν έπειθαν τον πρόεδρο της βουλής, ότι θα ήταν φρονιμότερο, πριν ο Δημόκριτος εγκλεισθεί σε «σκοτεινό οίκημα», να εξετασθεί από τον Ιπποκράτη, ο οποίος εκείνη την περίοδο βρισκόταν, τυχαίως, στη Θάσο. Εκείνος, τελικά, αποφάσισε για την τύχη του Αβδηρίτη φιλοσόφου.

Η συνέχεια, λίγο έως πολύ, είναι γνωστή. Ο Ιπποκράτης, κατά τη συνάντησή του με τον Δημόκριτο, όχι μόνο δεν διαπίστωσε ότι ο φιλόσοφος πάσχει από παράνοια, αλλά υποκλίθηκε μπροστά στις γνώσεις του. Η υπόθεση τέθηκε στο ιστορικό αρχείο, ο δε Δημόκριτος δεν θέλησε να δώσει συνέχεια, δεν στράφηκε δηλ. εναντίον του συκοφάντη του.

Είναι ευτύχημα, που η συκοφαντία, με τη σημερινή έννοια της λέξης, εξελίχθηκε σε άδικη και αξιόποινη πράξη. Ο αμαρτάνων διαβολέας δεν θα πρέπει να μένει ατιμώρητος, όπως έγινε στα Αβδηρα.