O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα

4. Τα ρήματα σε -ίειν και -ύειν

§ 208. Τα μετονοματικά σε -ίειν από θέματα σε ι είναι ελάχιστα και περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην ομηρική ποίηση. Παραδείγματα: μηνίειν 'μνησικακώ' από το *μηνι- ι̯ - από το μῆνι-ς 'μνησικακία', μητίεσθαι 'επινοώ' από το μῆτις 'ευφυΐα', μαστίειν 'μαστιγώνω' από το μάστις[1] 'μαστίγιο'. Πρβ. λατ. f ī nio 'περιορίζω' απ΄το f ī ni - s 'όριο'. Λίγο περισσότερα είναι όσα λήγουν σε -ύειν από θέματα σε υ: δακρύειν 'δακρύζω' από το δάκρυ, ἰθύειν 'ορμώ καταπάνω' από το ἰθύς 'κατευθείαν μπροστά' ή από το ἡ ἰθ ύ̄ ς 'πορεία, δρόμος', μεθύειν 'είμαι μεθυσμένος' από το μέθυ 'μέθη', φιτύειν 'φυτεύω, γεννώ' από το φῑτυ 'βλαστάρι'.

Παράρτημα

§ 209. Σχετικά με την ποσότητα της απόληξης του θέματος των φωνηεντόληκτων ρημάτων. Οι περίπλοκες ποσοτικές σχέσεις ερμηνεύονται κατά τον καλύτερο τρόπο ως εξής: Η ποσοτική αντίθεση - ῐ́ ειν : - ί̄̄ σειν, - ὑ̄ ειν : - ύ̄ σειν, όπως εμφανίζεται ακόμη στον Όμηρο, είναι παλιά και μοιάζει με τα f ī ni - s 'όριο': f ī n ī- tus 'περιορισμένος', can ĭ- s 'σκύλος' : can ī- nus 'σκυλίσιος', stat ŭ- s 'στάση' : stat ū- tus 'στηριγμένος', lac ŭ- s 'δεξαμενή' : lac ū- na 'αυλάκι', επιπλέον πόλῐ-ς : πολ ί̄ -της, πρέσβῠ-ς : πρεσβ ύ̄ -της. Και η αντίθεση -έ-ω (από το *-ĕ- i ̯ -ō) : -ή-σω φαίνεται να είναι παλιά (τροπή - e i ̯ - : -ē-;)· πρβ. claudus 'κουτσός' : claud ĕ- re 'κουτσαίνω' όπως φίλος 'αγαπητός' : φιλή-σω 'θα αγαπήσω'. Σε συνάρτηση με αυτό το -έω, - ῐ́ ω, - ύ̆ ω : -ήσω, - ί̄ σω, - ύ̄ σω ήδη στην πρωτοελληνική περίοδο μετασχηματίστηκε και το *- ά̄ ω (από το *-ᾱ - i̯ ō από θέματα σε -ᾱ ή ρίζες σε -ᾱ) : - ά̄ σω μετασχηματισμένο σε - ά̆ ω : -ά̄ σω· το -όω : -ώσω είναι πάλι από την πλευρά του απομίμηση του - ά̆ ω : - ά̄ σω. Στους ιστορικούς χρόνους σημειώθηκε εν μέρει μια παλινδρόμηση με την έννοια της εισαγωγής της μακρότητας και στον ενεστώτα· έτσι στην περιοχή των δωρικών, αιολικών και βορειοδυτικών διαλέκτων απαντούν τύποι όπως στεφανωέτω και ἀδικήει· στην ιωνική-αττική το (- ί̄̄ ω) - ύ̄ ω είναι ο κανόνας (τα -άω, -έω,-όω απέφυγαν εδώ αυτή τη μοίρα, καθώς είχαν ήδη συναιρεθεί).
-------------------------
[1] μάστις: σπανιότερος τύπος του μάστιξ.