Η συμφωνία του Φάουστ με τον Μεφιστοφελή ήταν απαράβατη και μη αναστρέψιμη

Ο πραγματικός Φάουστ γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα περί το 1480 στην νότια Γερμανία και πέθανε το 1539 ή το 1540 στο Στάουφεν του Μέλανα δρυμού. Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1587, κυκλοφορεί ανώνυμα ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο που έφερε τον τίτλο Η ιστορία του Δρος Γιόχαν Φάουστ του διαβόητου θαυματοποιού που επιδίδονταν στην μαύρη μαγεία. Ο συγγραφέας της ιστορίας παραμένει ακόμα και σήμερα άγνωστος. Το βιβλίο δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία πως το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται δεν είναι φανταστικό. Μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα είχε ήδη αποκρυσταλλωθεί ο μύθος του περιπλανώμενου μάγου. Απόδειξη ότι ήταν υπαρκτό πρόσωπο είναι πως ο Επίσκοπος Γεώργιος Γ΄ κατέβαλε ένα υψηλό ποσό για την σύνταξη του Φάουστ, όπου στα έγγραφα που διασώζονται αναφέρεται ως ωροσκόπος. Λίγα χρόνια αργότερα, το δημοτικό συμβούλιο της Νυρεμβέργης του απαγορεύει την είσοδο στην πόλη.

Το ότι ο συγγραφέας της ιστορίας παρέμεινε άγνωστος φανερώνει πως πενήντα χρόνια αργότερα το όνομα του Φάουστ προκαλούσε ακόμα υποψίες ότι όσο ζούσε εξασκούσε την μαύρη μαγεία και πως είχε συνθηκολογήσει με τον διάβολο, παράπτωμα που εκείνη την εποχή θα μπορούσε να τον κρίνει ένοχο θανάτου.

Ο Φάουστ θα ολοκληρώσει τις θεολογικές του σπουδές, όμως θα εγκαταλείψει γρήγορα την θεολογία. Αρχίζει να μελετά χαλδαϊκά, περσικά, αραβικά και ελληνικά, συμμετέχει σε επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές τελετουργίες. Σπουδάζει ιατρική, καταγίνεται με την αστρολογία και τα μαθηματικά.

Ένα βράδυ επικαλείται τον Διάβολο όπου εκείνος εμφανίζεται με το όνομα Μεφιστοφελής όπου συνάπτουν μια συμφωνία όπου θα υπηρετεί πιστά τον Φάουστ έτσι ώστε να κατακτήσει την απόλυτη γνώση, με τίμημα, μετά από 24 χρόνια να του πάρει ο Διάβολος την ψυχή.

Ο Φάουστ με την βοήθεια του Μεφίστο επιδίδεται στην σύνταξη ημερολογίων, προσφέρει τις υπηρεσίες του ως αστρολόγος, προλέγει το μέλλον, ταξιδεύει, γνωρίζοντας τον τότε γνωστό κόσμο, μέχρι που επιστρέφει και εγκαταλείπει με βία τα εγκόσμια. Ένας περιπλανώμενος τυχοδιώκτης ή ένας άνθρωπος που αναζητούσε επίμονα την αλήθεια; Όποιος κι αν ήταν ο λόγος, όποιος και να ήταν ο ίδιος, ένας καιροσκόπος, ένας τσαρλατάνος ή τελικά ένας μεγάλος μάγος, αυτό που έχει σημασία είναι πως η ιστορία του ενέπνευσε τον Γκαίτε.

Γνωρίζοντας την ιστορία του Φάουστ, μιας και την έχει παρακολουθήσει σ΄ ένα από τα περιπλανώμενα θέατρα της εποχής, ο Γκαίτε αρχίζει να γράφει το πρώτο μέρος του έργου το οποίο δημοσιεύει το 1808. Η αρχή της τραγωδίας λαμβάνει χώρα στον ουρανό, όπου εμφανίζεται ο Κύριος με τις ουράνιες στρατιές καθώς επίσης και ο Διάβολος. Με διάθεση ειρωνείας ο Μεφίστο αμφισβητεί τα έργα του θεού, (θυμίζοντας την ιστορία του Ιώβ από την Βίβλο), και προκαλεί τον θεό να τον αφήσει να δοκιμάσει τον Φάουστ όπως και πραγματικά γίνεται. Ο Φάουστ αφήνει τα βιβλία του και με την προτροπή του Μεφίστο αρχίζει να ανακαλύπτει τον κόσμο.

Μπαίνει σε καταγώγια που δε θα έμπαινε ποτέ, συνομιλεί με κακά πνεύματα και παρασύρει ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι, τη Μαργαρίτα σε έναν έρωτα που θα την οδηγήσει σε τραγικό τέλος. Κατά τη διάρκεια αυτού του “ταξιδιού” ο Φάουστ αλλάζει συναισθήματα: απελπισία – έρωτας – μετάνοια. Ωστόσο η συμφωνία είναι κατά πως φαίνεται πράγμα απαράβατο και μη αναστρέψιμο.

Φτάνει σε ένα βασίλειο όπου βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση. Με την βοήθεια πάντα του Μεφίστο ο Φάουστ προτείνει στον βασιλιά να φτιάξει χάρτινο χρήμα για να σωθεί από την κρίση Όταν ο βασιλιάς υπακούει, η χώρα σώζεται από την χρεοκοπία, όμως αυξάνεται η φιλαργυρία των πολιτών, όπου όλα πια μετριούνται με την αξία του χρήματος. Η κοινωνία διακατέχεται από την έμμονη σκέψη του κέρδους. Ο Γκαίτε βάζει εσκεμμένα τον ίδιο τον Διάβολο να συνεργήσει ώστε ο Βασιλιάς να ακούσει τα λόγια του Φάουστ και να εκδώσει χάρτινο χρήμα, υπονοώντας την σατανική του προέλευση. Ο ίδιος άλλωστε απεχθανόταν το χάρτινο χρήμα, και δεν το χρησιμοποίησε ποτέ στην ζωή του.

Δεν είναι τυχαίο που σε λίγο δεν θα αργήσει να έρθει στο προσκήνιο ο πόλεμος. Ο Φάουστ ζητά από τον Μεφίστο εξουσία, δράση. Ο Μεφίστο επηρεάζει κι αυτή την φορά τους ανθρώπους να στραφούν εναντίον του εαυτού τους, έτσι ώστε να έχει την ευκαιρία ο Φάουστ να εδραιώσει την κυριαρχία του και να γνωρίσει την περιπέτεια της εξουσίας. Ανακηρύσσει τον Φάουστ γενικό διοικητή των βασιλικών στρατευμάτων και με την βοήθεια τριών γιγάντων ρίχνονται στην μάχη ενάντια των επαναστατημένων. Γνωρίζει την βία, τον θάνατο, τον πόνο, την καταστροφή.

Και μετά από όλα αυτά, αηδιασμένος επιστρέφει στην μοναξιά. Κατανοεί πως η ευτυχία δεν μπορεί να υπάρχει ούτε στην δόξα, ούτε στον πλούτο, ούτε στην εξουσία. Μετά από μια πορεία που ο ίδιος ανακαλύπτει τα ανθρώπινα πάθη στο μεγαλείο τους, αφού έχει γευθεί όσα μπορεί να γευθεί ένας άνθρωπος, αφού έχει διδαχτεί από την εμπειρία, αλλά όντας δυστυχισμένος, διαπιστώνει πως μόνο η αγάπη είναι ο βαθύτερος λόγος που η ψυχή μπορεί να βρει την γαλήνη της.

Κι αυτό πιστεύω είναι το διαχρονικό δίδαγμα του έργου. Πως ότι και να έχουμε καταφέρει σ΄ αυτή την ζωή, αν δεν έχουμε αγαπηθεί και αγαπήσει, παραμένουμε τελικά άδειοι, σε μια ζωή κενή, χωρίς νόημα.