Η λειτουργία της θλίψης

Η θλίψη είναι ένα από τα βασικά συναισθήματα, και περιγράφεται ως ένας συναισθηματικός πόνος που σχετίζεται με συναισθήματα:

• Μειονεκτικότητας ή κατωτερότητας
• Απώλειας ή πένθους
• Απογοήτευσης ή απελπισίας
• Ανημπόριας ή ανικανότητας
• Στεναχώριας ή πικρίας.

Σε αρκετές στιγμές τις ζωής μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με δύσκολα ή δυσάρεστα συναισθήματα, όπως η θλίψη. Και εκεί καλούμαστε να διαχειριστούμε αυτά τα συναισθήματα και να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις όπου ενδεχομένως να μην γνωρίζουμε τι χρειάζεται να κάνουμε.

Τα πιο συχνά αναφερόμενα περιστατικά θλίψης είναι:

• Η απώλεια δικών μας ανθρώπων όπως:
• ο χωρισμός.
• ο αποχωρισμός (να μετακομίσουμε εμείς ή οι δικοί μας άνθρωποι – άρα να τους “χάσουμε” από κοντά μας.
• και φυσικά ο θάνατος των δικών μας ανθρώπων
• Ασθένεια (είτε δική μας ή δικών μας ανθρώπων).
• Απώλεια δικών μας πραγμάτων (κυρίως υλικών) με μια κάποια συναισθηματική αξία για μας.
• Αποτυχία επίτευξης κάποιον στόχων.
• Κακά νέα (από κοντινούς ανθρώπους) και άσχημες ειδήσεις (μέσω τον ΜΜΕ).
• Μοναξιά.
• Έλλειψη ευχάριστων εμπειριών στην καθημερινότητά μας.

H θλίψη είναι ένα από τα συναισθήματα που οι περισσότεροι θέλουμε να αποφύγουμε. Παρόλα αυτά, μπορεί να διαιωνίζεται από τις στρατηγικές αντιμετώπισης που επιλέγονται, όπως:

• Ο μηρυκασμός
• Πνίγοντας κάποιος την θλίψη του, (έχοντας αυτό μια διπλή σημασία):
• Να μην την εκφράζει ή να αρνείται την ύπαρξή της
• Να προσπαθεί να την καταπνίξει χρησιμοποιώντας άλλες μεθόδους και περισπασμούς (αλκοόλ, ουσίες κλπ).
• Απομόνωση (για σύντομο ή και μεγαλύτερο διάστημα)

Η εξελικτική λειτουργία της θλίψης στον άνθρωπο

Για να κατανοήσουμε τη θλίψη από εξελικτική άποψη, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τα βασικά συναισθήματα.

Ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ διαφορετικών συναισθηματικών καταστάσεων είναι ότι αποτελούν μιαν αντίδραση του εγκεφάλου σε εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα. Όπου αυτά, συνδέονται με θετικές ή αρνητικές εμπειρίες (τραυματισμός, τιμωρία, επιβράβευση, κίνδυνος).

Τα συναισθήματα, έχουν εξελιχθεί για να κάνουν το άτομο να επιβιώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο φόβος, για παράδειγμα, είναι ένα συναίσθημα που βοηθά το άτομο να αποφύγει τους κινδύνους.

Η ευχαρίστηση από την άλλη ενθαρρύνει την προσπάθεια επανάληψης προηγούμενων εμπειριών.

Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουμε τη θλίψη με διαφορετικούς τρόπους και είναι ένα σημαντικό συναίσθημα επειδή μας βοηθά και μας παρακινεί να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις ή τις προκλήσεις στις οποίες βρισκόμαστε.

Μερικά άτομα, όταν αισθάνονται λύπη ή θλίψη, μπορεί να γίνουν ληθαργικά και να απομακρυνθούν από το κοινωνικό τους περιβάλλον, ώστε να αφιερώσουν χρόνο για να ανακάμψουν. Αυτό γίνεται ώστε να μειωθεί η προσοχή του ατόμου προς τον εξωτερικό κόσμο και επομένως, να εστιάσει περισσότερο εσωτερικά. Αυτό βοηθά το άτομο στην διατήρηση της ενέργειας του έτσι ώστε να μπορέσει να επικεντρωθεί στην επίλυση του προβλήματος.

Βέβαια, συνήθως το αποτέλεσμα της θλίψης, κάνει το άτομο:

• Απαισιόδοξο
• Κοινωνικά αποσυρμένο
• Υπερβολικά ρεαλιστικό για τις προσωπικές δεξιότητες του
• Να έχει μικρή πρωτοβουλία για νέες σχέσεις ή έργα.

Η θλίψη από μόνη της δεν συνιστά την ύπαρξη της κατάθλιψης

Δυστυχώς πολλές φορές, συνδέεται το συναίσθημα της θλίψης, με την παθολογική της εκδήλωση την κατάθλιψη.

Ωστόσο, όπως κάθε συναίσθημα που βιώνουμε, μαζί και η θλίψη, εκδηλώνονται τόσο στη φυσιολογία του σώματός μας, όσο και στην συμπεριφορά μας. Και αυτό, μέσω των συναισθηματικών συστημάτων του εγκεφάλου μάς, μας επιτρέπει να προσαρμοζόμαστε και να αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας, και της συνθήκες που το διέπουν.

Αν δηλαδή, το περιβάλλον που βρισκόμαστε είναι αγχωτικό, τρομακτικό, απειλητικό ή ευχάριστο, ο οργανισμός μας θα προσαρμοστεί ανάλογα και θα δράσει τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό.

Για παράδειγμα, η προσαρμοστική λειτουργία της θλίψης, σχετίζεται με μια κινητήρια λειτουργία, καθώς όταν μια κατάσταση ή δράση αναγκάζει το άτομο να λυπηθεί, στο μέλλον θα προσπαθήσει να το αποφύγει.

Ή επιπλέον, μια σημαντική προσωπική λειτουργία της θλίψης, συνδέεται με την αύξηση της «αυτο-εστίασης» και του αναστοχασμού. Εκεί το άτομο, τείνει να αξιολογεί τις προτεραιότητές του όταν υπάρχει κάποια απώλεια ή όταν σκέφτεται για την πιθανότητα ενός τέτοιου επεισοδίου.

Αυτή η αξιολόγηση μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή της ισορροπίας μέσα στη ζωή, παρέχοντας ανατροφοδότηση σχετικά με το πού θα έπρεπε να έχουμε μεγαλύτερη εστίαση για το μέλλον μας, ή για την επιδίωξη των στόχων της.

Με λίγα λόγια, η ύπαρξη της θλίψης είναι κάτι φυσιολογικό που συμβαίνει στον οργανισμό μας, και δεν υποδηλώνει πάντα την ύπαρξη της παθολογικής της φύσεως, δηλαδή της κατάθλιψης.

Επίλογος

Η θλίψης ως συναίσθημα μάς βοηθάει στην αυτοσυντήρηση μας και επιπλέον βελτιώνει την κρίση μας και τον προβληματισμό/στοχασμό μας, σε σχέση με σημαντικές σχέσεις η καταστάσεις στη ζωή μας.

Ο πόνος που αισθανόμαστε όταν είμαστε θλιμμένοι είναι 100% υπαρκτός, μιας και οι οδοί του πόνου (είτε σωματικού, είτε ψυχολογικού πόνου), ακόμα και αν είναι διαφορετικοί, καταλήγουν και επεξεργάζονται στα ίδια κέντρα στον εγκέφαλό μας.

Δυστυχώς, κατά την διάρκεια της ζωής μας, και αρκετά έντονα στην παιδική μας ηλικία, μάθαμε ότι η θλίψη είναι κάτι κακό και πρέπει να αποφεύγεται (ή να καταπνίγεται). Μάθαμε ότι η θλίψη και το κλάμα είναι κάτι για τους αδύναμους και τους μαλθακούς.

Κάτι που θα ακούγαμε αρκετά στα παιδικά μας χρόνια από τους “μεγάλους” είναι το:

“Μην στεναχωριέσαι. Χαμογέλα. Είσαι μια χαρά. Σταμάτα να κλαις.”

Με αυτό τον τρόπο όμως μειώνεται ή υποβαθμίζεται το συναίσθημα μας, που όντως βιώνουμε εκείνη την στιγμή, και ουσιαστικά δεν μας δίνεται η ευκαιρία να το εκφράσουμε και να το εκτονώσουμε.

Μπορεί επίσης, να αισθανόμαστε (ως παιδιά ή ως ενήλικες) ενοχές και ντροπή, και ότι αυτό το συναίσθημα μας κάνει να μην παίρνουμε την αποδοχή από τους άλλους. Αντιθέτως, ότι η θλίψη είναι ένα συναίσθημα που πειράζει, κουράζει, ενοχλεί και γίνεται βάρος στους άλλους. Και άρα καταλήγουμε, στο ότι καλό είναι να μην την έχουμε(ή τουλάχιστον να μην την δείχνουμε).

Εμάς όμως συνεχίζουν να μας πειράζουν κάποια πράγματα, που όμως με την μη αποδοχή από τους σημαντικούς άλλους στη ζωή μας, κάποια στιγμή ενδεχομένως να μας γεννήθηκε η σκέψη:

“Μάλλον είμαι εγώ λάθος ή περίεργος που δεν είμαι χαρούμενος και δεν χαίρομαι και δεν είμαι ίδιος με τους άλλους, που μου λένε να μην είμαι έτσι. Μάλλον δεν είμαι normal“.