Γιατί αποζητώ την προσοχή των άλλων; Η μανία της αποδοχής

Καμιά συμπεριφορά δεν είναι αυτή που φαίνεται. Βλέπουμε με τα μάτια μας ανθρώπους που διψούν να κλέβουν τις εντυπώσεις, που δείχνουν προκλητικοί, χειριστικοί, που δραματοποιούν σαν θεατρίνοι τις καταστάσεις, και άλλους που κολακεύουν συνεχώς το Εγώ τους. Ποια είναι όμως η άλλη όψη του νομίσματος; Πώς μοιάζει ο πραγματικός εσωτερικός εαυτός τους;

Η συναισθηματική νοημοσύνη της κοινωνίας απέναντι στο τραύμα

Η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία, που κανείς δεν μας έχει εκπαιδεύσει να αναγνωρίζουμε αλλά και να θεραπεύουμε τα τραύματά μας, είτε είναι μικρά είτε μεγάλα. Ακόμη, δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να προσεγγίζουμε και να αντιμετωπίζουμε με ευαισθησία τα τραύματα των άλλων.

Μπορεί να έχουμε άγνοια, έλλειψη ενοχής και ενσυναίσθησης στους συνανθρώπους που εκφράζουν μια ευαλωτότητα, νιώθουμε αμήχανοι όταν κάποιος σκέφτεται και συμπεριφέρεται δυσλειτουργικά, και ως εκ τούτου γινόμαστε παθητικοί θεατές, δειλιάζουμε να εκφράσουμε την άποψή μας, εθελοτυφλούμε, ή από την άλλη κατηγορούμε, ασκούμε κριτική χαρακτηρίζοντας κάποιους με ταμπέλες.

Η εδραιωμένη αδιαφορία για την επαναδιευθέτηση τόσο των προσωπικών τραυμάτων μας, όσο και των άλλων, όχι απλώς διαιωνίζει τις συνέπειες των προβλημάτων μας αλλά μας κακοποιεί περισσότερο.

Όλα αυτά είναι δείγματα της συναισθηματικής νοημοσύνης μιας κοινωνίας, και αν είμαστε βουτηγμένοι στα δικά μας εσωτερικά κενά τότε αδυνατούμε να αντιληφθούμε τα διαφορετικά κενά που αντιμετωπίζουν και οι άλλοι.

Η πηγή του προβλήματος

Γιατί, λοιπόν, κάποιος αποζητά συνεχώς την προσοχή των άλλων; Τι μέσα χρησιμοποιεί για να το πετύχει; Τι θέλει να κερδίσει;

Μιλάει ένας ιδιόρρυθμος χαρακτήρας; Μια διαταραγμένη προσωπικότητα; Είναι οι φόβοι και οι ριζωμένες ανασφάλειες που θέλουν να ακουστούν;

Ότι και αν ισχύει για έναν άνθρωπο, το κυνήγι της προσοχής και αποδοχής δείχνει μια συγκεχυμένη πεποίθηση του ‘τι πραγματικά χρειάζομαι από το τι θέλω’. Κάθε φορά που το άτομο νιώθει να χρειάζεται την προσοχή και τελικά την παίρνει, η συμπεριφορά του ενισχύεται, νιώθει την ανταπόδοση και θέλει και άλλο. Θέλει και άλλο γιατί ο τρόπος που το κάνει βρίσκει ανταπόκριση, νιώθει άξιος, και όλη αυτή η αίσθηση εξαπλώνεται σε άλλους ανθρώπους, σε άλλους τομείς, όπως κάνει ο εθισμός.

Η δόση για έναν εθισμένο είναι το κέρδος της προσοχής για έναν τραυματισμένο ψυχικά άνθρωπο, λαμβάνει ενέργεια, ψυχική ανάταση, ενθουσιασμό, παρόλο που ο εθισμένος βιώνει έπειτα την ενοχή, ενώ στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι απαραίτητο.

Η Συναισθηματική στέρηση

Το πρότυπο της στέρησης που εδραιώθηκε στο νου μας από τα παιδικά βιώματά μας, από την ποιότητα σχέσεων με τους γονείς, είναι πολύ ισχυρό, γεννώντας περιοριστικές και δυσλειτουργικές πεποιθήσεις, οι οποίες εκφράζονται σήμερα ως:

• Η ανάγκη μου δεν θα εκπληρωθεί, αφού κανείς δεν νοιάζεται πραγματικά για μένα,
• Είναι ανώφελο να ζητάς από τους άλλους,
• Χρειάζομαι έναν σύντροφο για να νιώσω ευτυχισμένη,
• Αν ήμουν πιο γοητευτικός δεν θα με χώριζαν οι κοπέλες μου,
• Δεν ξέρω αν με δέχονται οι παρέες μου για αυτό που είμαι.

Όλοι ψάχνουν κάτι, όλοι χρειάζονται κάτι για να είναι ‘κάποιοι’. Και ποιοι θέλουν να είναι; Σίγουρα όχι το φοβισμένο και αγχωμένο παιδί που παραμελούσε η μητέρα, σίγουρα όχι το παιδί που βίωνε την απουσία αγάπης και υποστήριξης επειδή οι γονείς δούλευαν συνέχεια και δεν είχαν χρόνο για εκείνο, σίγουρα όχι το παιδί που ζούσε με το φόβο μην απορριφθεί από την αυστηρή μητέρα που το ήθελε ικανό και άριστο σε όλα, και σαφώς όχι το παιδί που οι γονείς του πήραν διαζύγιο ή το κακοποιούσαν συναισθηματικά, σωματικά ή λεκτικά.

Το πρότυπο του αρχικού πόνου που μας ακολουθεί

Ως ενήλικες αναβιώνουμε ένα πρότυπο «αρχικού πόνου», προβαίνοντας σε ένα υπερξόδεμα προσπάθειας να το εξολοθρεύσουμε.

Αν ένα παιδί δεχόταν άσχημα σχόλια και κριτική για τα κιλά του, βιώνοντας την απόρριψη, προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή και αρχίζει και ντύνεται προκλητικά, ή κάνει στυλιστικές επιλογές για να ξεχωρίζει.

Ένα παιδί που βίωνε την έλλειψη προσοχής από γονείς ή φίλους, μπορεί να ψάχνει το υποκατάστατο στα social media, θέλοντας οι άλλοι να μάθουν που πηγαίνει με αλλεπάλληλα check-in, αυξάνοντας τα likes, γιατί όσα like κερδίζει τόσο δυνατός και αποδεκτός νιώθει.

Οι online haters, που μέσα από την ασφάλεια της ανωνυμίας τους ξεσπούν το θυμό τους, την προδοσία ή επικριτικότητα των γονιών, με σχόλια και ενέργειες που αποδυναμώνουν την ευτυχία ή την επιτυχία των άλλων, για να πάρουν αξία και προσοχή.

Ένα παιδί που μεγάλωσε στην αγωνία μη το εγκαταλείψει η μαμά του, μη το μαλώσει, γίνεται ένας χειριστικός ενήλικας, επιθετικός, που μέσα από την τοξικότητα που διασπείρει στους άλλους, (συναισθηματικοί εκβιασμοί, υποτίμηση, εγωισμός) ανεβάζει τον εαυτό του για να έχει τους άλλους από κάτω του, παίρνοντας την αξία που χρειάζεται.

Το αίτημα για προσοχή στα ψυχολογικά προβλήματα

«Φοβάμαι, πονάω, χρειάζομαι βοήθεια αλλά δεν ξέρω πώς να τη ζητήσω με κατανοητό και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο».

Αυτός είναι ο υπαρξιακός προβληματισμός που κρύβεται συχνά πίσω από τις ψυχικές διαταραχές. Το αίτημα για προσοχή, για τρυφερότητα, για αποδοχή, για λίγη αγάπη χωρίς προϋποθέσεις, είναι αυτό που υποβόσκει, αυτό που οδηγεί έναν άνθρωπο να συμπεριφέρεται με ανάρμοστο τρόπο, με αυτοκαταστροφικότητα, με τοξικότητα.

Κάθε φορά με την συμπεριφορά τους υπενθυμίζουν τόσο στον εαυτό τους όσο και στους άλλους που θέλουν να τους δουν ότι κάτι χρειάζονται και δεν το έχουν.

Βλέπουμε έναν εθισμένο με τη σύριγγα, έτοιμος να χαθεί στη γαλήνη της ηρωίνης, εκείνη που μοιάζει με την αναντικατάστατη σωματική και ψυχική ικανοποίηση της μητρικής αγκαλιάς, της μητρικής μυρωδιάς.

Βλέπουμε έναν αλκοολικό με άδειο το μπουκάλι να έχει καταπιεί όλον το καταπιεσμένο θυμό του. Ακούμε στις ειδήσεις, κάθε τόσο και λιγάκι, οργισμένους νέους να σπάνε βιτρίνες, να κάνουν φασαρίες στους δρόμους, να προκαλούν ζημιές στις περιουσίες των άλλων, εκτονώνοντας μια βαθύτερη απόγνωση σε ψυχικά αδιέξοδα.

Οι έφηβοι και οι νέοι που αυτό-τραυματίζονται απομονωμένοι στο δωμάτιό τους, χαράζουν πάνω τους το ‘προσέξτε με, πονάω’, παίρνοντας μια πρόσκαιρη ανακούφιση μέσα από έναν τρόπο να νιώσουν ζωντανοί, ‘πονάω, άρα υπάρχω’.

Στις διαταραχές προσωπικότητας το αίτημα για την προσοχή των άλλων βροντοφωνάζει με διαφορετικούς τρόπους, όπως στην μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας, όπου οι κυκλοθυμίες είναι πολύ έντονες, και όταν φοβούνται ότι οι άλλοι τους εγκαταλείψουν γίνονται χειριστικοί ακόμη και με επικίνδυνα μέσα. Όπως και στην ιστριονική διαταραχή, το αίτημα μέσα από τη σαγήνη, την υπερβολική εγγύτητα που αναπτύσσουν με τους άλλους και την τάση να δραματοποιούν τις καταστάσεις, είναι μορφές χειριστικότητας για να βρίσκονται στο κέντρο της προσοχής.

Άλλες ψυχικές δυσλειτουργίες που κρύβουν το αίτημα της προσοχής, μπορεί να είναι ένας αγχώδης - τελειομανής τύπος που επιδεικνύει συνεχώς τα επιτεύγματά του και το κοινωνικό status, απορρίπτοντας από μέσα του την εσωτερική φωνή του «είσαι άχρηστος, πως θα τα καταφέρεις, δεν το κάνεις καλά, δες τι έκανε ο αδερφός σου εσύ γιατί δεν μπορείς;».

Η αυτοθυσιαζόμενη μητέρα, που υπερβαίνει τις δυνάμεις της να εξυπηρετεί τις ανάγκες των παιδιών της, ώστε να παίρνει αξία, να βρίσκεται στο επίκεντρο, να νιώθει ότι οι άλλοι της χρωστάνε, να γεμίζει την μοναξιά της, να εξουδετερώσει τον φόβο μην την εγκαταλείψουν και τα παιδιά της.

Με όλους αυτούς τους δυσλειτουργικούς τρόπους, ο καθένας δηλώνει το προσωπικό του τραύμα, την πληγωμένη αυτοεκτίμηση, την ματαίωση που έχει νιώσει και δεν μπορεί να εμπιστευτεί τον εαυτό του και τους γύρω του. Ανασταλτικές πεποιθήσεις που μας αφαιρούν μακροπρόθεσμα τη δύναμη και την αντιληπτική ικανότητα του να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε με τον τρόπο που μας αξίζει.

Αν δεν έχουμε πάρει την ικανοποίηση και την προσοχή από τους γονείς ως παιδιά, θα ψάχνουμε να την βρούμε με άλλους τρόπους να τη κερδίσουμε. Γιατί από την αποδοχή και τη αγάπη της μητέρας πλάθουμε την ταυτότητά μας, τα όρια μας, την αυτοεκτίμηση, το εάν αξίζουμε να μας αγαπάνε και αν είμαστε επιθυμητοί.

Το μυαλό μας από εχθρός μπορεί να γίνει φύλακας άγγελος, εάν εμείς οι ίδιοι συνειδητοποιήσουμε με τι μέσα αποζητούμε την προσοχή από τους άλλους, εάν μας νοιάζει υπερβολικά η γνώμη και η εικόνα των άλλων για εμάς, εάν αποκτούμε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, εάν οι εμπειρίες του παρελθόντος μας καταδιώκουν και δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το θυμό, την απογοήτευση και την χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Διότι, δεν μας περιορίζουν οι άλλοι, ούτε οι καταστάσεις. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα μας περιορίζουν να ζήσουμε ελεύθεροι από τους φόβους. Η δυστυχία είναι πολλές φορές δικιά μας επιλογή.

Εξάρτηση από την αγάπη: Το αίτημα προσοχής στις σχέσεις

Η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος που αγαπώ είναι πιθανόν να με εγκαταλείψει, εμφυτεύθηκε από πολύ νωρίς, που όντας παιδί είχε έναν γονιό απόμακρο, αδιάφορο, που δεν κάλυπτε υπεύθυνα και με συνέπεια τις ανάγκες του, που δεν παρείχε επαρκή φροντίδα και συναισθηματική προστασία, ή που από τη μια «έπνιγε με αγάπη» το παιδί και την άλλη το παραμελούσε ή το απειλούσε επειδή μπορεί να ήταν αντιδραστικό ή απείθαρχο.

Ένα πρότυπο γονιού που είναι αυτοαπασχολούμενος με τα προσωπικά του προβλήματα και δεν δείχνει σταθερότητα στην εκδήλωση αγάπης και προσοχής προς το παιδί του, γεννά τις πρώιμες αμφιβολίες.

Αυτές οι εμπειρίες έχουν εγκατασταθεί στο μυαλό, έχουν σχηματισθεί οι πρώτες πεποιθήσεις του παιδιού για τον εαυτό του, «δεν αξίζω την αγάπη, φοβάμαι ότι θα απορριφθώ», οι οποίες με το πέρας του χρόνου γενικεύονται, «ο γονιός μου ήταν έτσι, άρα όλοι είναι έτσι», «αν ο πατέρας μου ήταν απών, φοβάμαι ότι και ο άνδρας μου θα φύγει».

Η μηχανική αντίδραση κάποιου, λοιπόν, να προσκολληθεί σε ένα σημαντικό άτομο εξηγείται μέσα από τον φόβο μην τον εγκαταλείψει, θεωρώντας τον απαραίτητο για την ζωή του. Έτσι, η εξαρτημένη αγάπη μας λέει «χρειάζομαι τον άλλον, για να νιώσω καλά, για να είμαι χαρούμενος, ολοκληρωμένος».

Οι φόβοι πίσω από την εξάρτηση

Η αναζήτηση της προσοχής γίνεται αυτοσκοπός για το ευάλωτο άτομο, προσπαθώντας να διαβεβαιώνει συνεχώς ότι η σχέση είναι μόνιμη, ότι ο/η σύντροφος είναι αποκλειστικά δικός του, ότι τον αγαπάει και δεν θα τον αφήσει ποτέ.

Ιστορίες που περιέχουν σκηνές ζηλοτυπίας, διαρκή έλεγχο για το που πάει ο σύντροφος, τι κάνει, με ποιους συναναστρέφεται, γιατί βγαίνει μόνος, η γκρίνια και τα παράλογα παράπονα, και όχι σπάνια η υστερία είναι συνηθισμένα διέξοδα προκειμένου να εισακουστούν τα αιτήματα. Αιτήματα όπως, «φοβάμαι να είμαι μόνος, και κάνω τα πάντα για να σε έχω δίπλα μου».

Σε πιο ακραίες καταστάσεις, το άτομο αποζητά την προσοχή μέσω απειλών, όπως «θα κάνω κακό στον εαυτό μου», «θα σε συκοφαντήσω στους φίλους σου», μπορεί να λέει ψέματα που θα κινητοποιήσουν το σύντροφο να έρθει πιο κοντά του όπως «είμαι άρρωστος, δεν νιώθω καλά», «είχα ένα σοβαρό ατύχημα», ή ακόμη μια ψεύτικη εγκυμοσύνη ή απώλεια, και μπορεί ακόμη να φτάσει και στο σημείο να αυτό-τραυματίζεται.

Επίσης, ένας σύντροφος μπορεί να γίνει κουραστικός όταν μιλάει συνεχώς για τα προβλήματά του, δημιουργώντας ένα αίσθημα αυτολύπησης, γιατί αποζητά υποσυνείδητα την φροντίδα των άλλων.

Κατά έναν λοιπόν, ειρωνικό τρόπο, οι άνδρες ή γυναίκες που κυνηγούν τους συντρόφους τους, καταλήγουν μόνοι και τελικά ο χειρότερος φόβος τους γίνεται πραγματικότητα.

Γιατί το φοβισμένο άτομο υλοποιεί την αυτοεκπληρούμενη προφητεία του και ενισχύει τη ρίζα της αρχικής αντίληψης που έχει σχηματισθεί στο μυαλό «οι άνθρωποι με εγκαταλείπουν».

«Θα ήθελα έναν άνδρα ή μια γυναίκα, αλλά δεν τον/την χρειάζομαι οπωσδήποτε για να μπορέσω να ζήσω. Έχω κάνει σημαντικά πράγματα και μόνος μου, χωρίς βοήθεια. Έχω και άλλους ανθρώπους στη ζωή μου, δεν είμαι εντελώς μόνος. Επιθυμώ πράγματα και σχέσεις, αλλά δεν μπορούν να γίνουν τόσο σημαντικά ώστε η ζωή να χάσει το νόημά της εάν δεν τα αποκτήσω.»

Αυτή είναι μία αντιπρόταση απέναντι στις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις και τις αρνητικές σκέψεις που διακατέχει ένας εξαρτημένος σύντροφος.

Από το επίκεντρο της προσοχής… στο βάθος

Αναμφίβολα, λίγο ή πολύ, συνειδητά ή όχι, προσπαθούμε και εμείς οι ίδιοι να περιποιηθούμε τον εαυτό μας, να τον φροντίσουμε, να τον γλυκάνουμε, λόγω συναισθηματικών στερήσεων, μέσα από διάφορα υποκατάστατα όπως, η υπερκατανάλωση λιχουδιών, οι σπάταλες αγορές, το φαγητό. Κάτι μας λείπει, μπορεί να είναι κάτι αθώο, αλλά κάτι χρειαζόμαστε για να αισθανθούμε πλήρεις.

Είτε στρεφόμαστε προς τον εαυτό μας με καταστροφικές συμπεριφορές, είτε φοράμε ασυνείδητα ένα προσωπείο για να ρίξουμε τα βλέμματα των άλλων πάνω μας, οι ανασφάλειες και οι αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας πνίγουν. Οι σχέσεις μας, οι συμπεριφορές μας καθρεφτίζουν έναν φαύλο κύκλο που αρχίζει από τον φόβο απόρριψης, εγκατάλειψης, αναξιότητας και καταλήγει στην επιβεβαίωση αυτών. ΄

Άνθρωποι εμπιστεύονται τις σκέψεις τους, αυτά που νομίζουν ότι αξίζουν, προδιαγράφουν το μέλλον τους, κινούνται στο όλα ή τίποτα, ανέχονται μια τοξική κατάσταση ενώ δεν βγάζει πουθενά, γιατί το μεγάλωμά τους, τους τα έχει διδάξει. Μαθαίνουμε από αυτά που ζούμε και υποφέρουμε πολλές φορές.

Όμως, μπορούμε να ξεμάθουμε αυτά που ζούμε, να θεραπευτούμε από τα τραύματά μας, να απεγκλωβιστούμε από τις ανασφάλειες που πλάθουν την πραγματικότητά μας, και να κοιτάξουμε στο βάθος τι μας κάνει να χρειαζόμαστε κάποιον ή να δεσμευόμαστε σε καταστάσεις για να νιώθουμε άξιοι προσοχής.

Το κάθε πρόβλημα κρύβει και το κλειδί της λύσης. Το κλειδί για τον καθένα έχει ένα μοναδικό σχήμα επίγνωσης και συνειδητότητας. Και η επίγνωση είναι αυτή που λυτρώνει.